Πτολεμαΐδα 19 Μαίου 2024
Του Μιχάλη Ραμπίδη από συνεντεύξεις της καθηγήτριας του Κέμπριτζ Ιωάννας Σιταρίδου
(κι άλλες πηγές) η οποία προσπαθεί να διασώσει μια ελληνική προφορική γλώσσα
με μακρά ιστορία.
Από το 2009 η Ιωάννα Σιταρίδου εκπονεί έρευνα για τα ρομέικα, την αρχαΐκή ποντιακή ποικιλία που
μιλούν ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι στον Πόντο σήμερα. Για περισσότερο από έναν αιώνα μετά τον
ξεριζωμό των ποντιόφωνων χριστιανών από την ιστορική τους κοιτίδα, η ποντιακή παραμένει μία
«ζωντανή» γλώσσα.
Στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ) στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού
Παρευξείνιων Χωρών έγινε για πρώτη φορά πανεπιστημιακό μάθημα το έτος 2018. Διδάσκεται σε
συνδιδασκαλία με τη δρα Ιωάννα Σιταρίδου, ως μάθημα επιλογής «το ρωμαίικον η γλώσσα» ή,
όπως λένε οι Πόντιοι, «τ’ εμέτερον η καλατσή» (η δική μας ομιλία).
Η Ιωάννα Σιταρίδου δημιούργησε ένα εργαλείο crowdsourcing «τελευταίας ευκαιρίας», για να
καταγράψει τις μοναδικές γλωσσικές δομές της διαλέκτου προτού να είναι πολύ αργά. Το ερευνητικό
της έργο έχει να κάνει με την ιστορική επανασύνδεση της ποντιακής διαλέκτου και της μικρασιατικής
ελληνικής, στις ποντιόφωνες κοινότητες (Σούρεμνα, Τόνια, Όφη κ.α.) της Τουρκίας. Τα ποντιακά
ομιλούνται επίσης στο βόρειο τμήμα του Ευξείνου Πόντου (Κριμαία, Νότια Ρωσία), ενώ φθίνουσα
είναι η ποντιοφωνία σε βόρειο Καύκασο, Γεωργία και Αρμενία.
«Η συγκρότηση των εθνικών ταυτοτήτων όπως τις εννοούμε σήμερα είναι φαινόμενο πολύ
πιο πρόσφατο από τη γλώσσα», λέει η κ. Σιταρίδου. «Όμως, μια γλώσσα ή διάλεκτος είναι
θεμελιώδες στοιχείο της αίσθησης του ανήκειν σε μια γλωσσική, εθνοτική και πολιτισμική
ομάδα ή κοινότητα».
«Η ποντιακή είναι αδελφή και όχι θυγατέρα γλώσσα των νέων ελληνικών», εκτιμά η
καθηγήτρια Ιστορικής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ».
Ποιο είναι το μέλλον της ποντιακής; Κατά την κ Σιταρίδου «Δυστυχώς, τα ρομέικα απειλούνται με
εξαφάνιση λόγω της συρρίκνωσης του αριθμού των ομιλητών που τα κατακτούν ως μητρική
γλώσσα». Στο ιστορικό λεξικό της ποντιακής διαλέκτου το 1958 ο Άνθιμος Παπαδόπουλος έγραφε:
“θα έλθη χρόνος, ότε η διάλεκτος θα ανήκη πλέον εις την κατηγορίαν των νεκρών γλωσσών”
.
Όμως οι πολύπλευρες προσπάθειες από οργανώσεις, συλλόγους, εκπαιδευτικά ιδρύματα κ.α. στον
ελλαδικό και όχι μόνο χώρο, καθώς και το γεγονός ότι εκατοντάδες νέες και νέοι από την Τουρκία και
από τη διασπορά μού ζήτησαν να τους διδάξω τη γλώσσα των προγόνων τους, λέεει η κ Σιταρίδου,
επιτρέπει συγκρατημένη αισιοδοξία για τη διατήρηση των ρομέικων».