Η σαρωτική αύξηση της ισχύος των αποκαλούμενων, από τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα, «ακροδεξιά», «εθνικιστικά» «λαϊκίστικα», «επικίνδυνα για τη δημοκρατία», «φασιστικά» ή και «μη προοδευτικά», αποτελεί τη μεγάλη ανατροπή των ευρωεκλογών της 9ης Ιουνίου.
Της Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη
Να σημειωθεί ότι οι χαρακτηρισμοί αυτοί αποδόθηκαν αυθαίρετα και χωρίς να ερωτηθούν, στα νέα αυτά πολιτικά κόμματα, από τα παραδοσιακά. Και είναι σαφές ότι αποσκοπούν στο στιγματισμό, στον υποβιβασμό και στη γελοιοποίησή τους. Εξυπακούεται, ότι αυτοί οι χαρακτηρισμοί δεν γίνονται αποδεκτοί από τα νέα αυτά πολιτικά κόμματα και αναφέρω ενδεικτικά, πως η ίδια η Μαρίν Λεπέν, που πιθανόν να είναι η πρόεδρος της Γαλλίας, στις προσεχείς βουλευτικές εκλογές, διευκρινίζει για το κόμμα της τις ιδιότητές του: είναι «οικονομικά δεξιό, κοινωνικά αριστερό και εθνικά γαλλικό». Να υπενθυμίσω, ακόμη, ότι ο σημαντικός ρόλος, που αναμφισβήτητα πια αναγνωρίζεται στην πρωθυπουργό της Ιταλίας και ήδη ευρωβουλευτή Τζόρτζια Μελόνι, στους κόλπους της ΕΕ, διαδέχεται ωστόσο παλαιότερους χαρακτηρισμούς του ιερατείου της γι’ αυτήν, όπως ανάμεσα και σε άλλους ότι «θα είναι η καταστροφή για την Ευρώπη» και ότι είναι «φασίστρια». Ήδη, ωστόσο, η κυρία Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εκλιπαρεί την υποστήριξή της για τη δεύτερη θητεία της ως πρόεδρος της Κομισιόν. Περιττό να υπενθυμίσω ότι ο πανικός αυτός, εναντίον των νέων, μη συστημικών κομμάτων, έχει καταλάβει και την Ελλάδα, έτσι που κόμματα, που απειλούν τα παραδοσιακά να αποκαλούνται, αδιακρίτως, ακροδεξιά, ενώ (εκτός ελαχιστότατων εξαιρέσεων) ουδεμία σχέση έχουν με αυτά.
Αλλά, πως προέκυψαν και τι επαγγέλλονται αυτά τα νέα μη συστημικά πολιτικά κόμματα, και τι κινδύνους περικλείουν για την ΕΕ και το ευρώ.
Α. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΜΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Οι κίνδυνοι, από την άνοδο της ισχύος αυτών των νέων πολιτικών κομμάτων, για την επιβίωση της ΕΕ, περιορίζονται προς το παρόν από το γεγονός ότι εμφανίζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις αναμεταξύ τους, που καθιστούν δύσκολη τη συνεννόησή τους. Ωστόσο, σε πείσμα των διαφορών τους, είναι διακριτές και ορισμένες κοινές τάσεις τους, που κρίνονται σημαντικές, γιατί θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να αποτελέσουν τη βάση κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής. Να υπογραμμίσω στο σημείο αυτό ότι στην περίπτωση, που επικρατήσει στη Γαλλία η Μαρίν Λεπέν, αναμένονται τεκτονικές μεταβολές σε ολόκληρη την Ευρώπη και προσχώρηση πολλών πολιτικών σχηματισμών στις απόψεις της. Αλλά, και πέρα από τα γεωγραφικά όρια της Ευρώπης, η πιθανή εκλογή του Ντόναλντ Τράμπ, στις ΗΠΑ, προβλέπεται ότι θα επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό την εν γένει πολιτική της ΕΕ.
*Οι κοινές βάσεις δημιουργίας των μη συστημικών πολιτικών κομμάτων
Μετά την οικονομική κρίση του 2008 εμφανίστηκαν στον πολιτικό περίγυρο της Ευρώπης και όχι μόνο, νέα πολιτικά σχήματα. Επρόκειτο για την αντίδραση εναντίον της παγκοσμιοποίησης και των ανισοτήτων κατανομής, που ευνόησαν την ελίτ και αποδεκάτισαν τη μεσαία τάξη. Τα λαϊκίστικα αυτά κόμματα είναι και δεξιάς και αριστερής κατεύθυνσης, παρότι η κλασική αυτή διάκριση έχει ατονήσει. Οπωσδήποτε, η βασική διαφορά μεταξύ τους αναφέρεται στο χώρο της μεταναστευτικής πολιτικής. Στην πορεία φαίνεται να έχουν επικρατήσει τα κόμματα δεξιάς κατεύθυνσης, πιθανότατα επειδή τα αριστερού προσανατολισμού, αποδείχθηκαν αποτελεσματικά κατά την περίοδο της παγκοσμιοποίησης. Η κυρίαρχη θέση όλων σχεδόν αυτών των μη συστημικών κομμάτων είναι η αντίθεσή του στην ελίτ και η στάση τους υπέρ του λαού (παρότι, όπως είναι γνωστό, ο ακριβής προσδιορισμός και των δύο προσκρούει σε δυσκολίες). Και πιο συγκεκριμένα, τα νέα αυτά πολιτικά κόμματα υπόσχονται μια δικαιότερη κατανομή του πλούτου και αναλαμβάνουν την υποχρέωση να υλοποιήσουν όλα όσα δεν έφεραν σε πέρας τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα, που ήταν στην εξουσία, κατά την περίοδο της παγκοσμιοποίησης. Για την υλοποίηση των σχεδίων τους, και ειδικότερα για την επίτευξη δικαιότερης κατανομής του εισοδήματος, απευθύνονται στην κρατική παρέμβαση, εναντιώνονται στην ακραίας μορφής λιτότητα και στον υπέρ φιλελευθερισμό και δηλώνουν υπέρ του κράτους-έθνους και των βασικών αξιών της ζωής. Αναφορικά με τους τρόπους αντιμετώπισης της λαθρομετανάστευσης, που αποτέλεσε την κεντρική διαφορά μεταξύ δεξιάς και αριστερής κατεύθυνσης αυτών των μη συστημικών κομμάτων, να υπογραμμίσω την πρόσφατη σύγκλιση απόψεών τους, συγκεκριμένα στη Γαλλία.
*Η αντίδραση της ΕΕ εναντίον τους
Έντρομη η ΕΕ, και μη διαθέτοντας, αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης αυτής της πολιτικής λαίλαπας, εναντίον της, κατέφυγε στην ευρεία όσο και αδόκιμη χρήση των παραπάνω χαρακτηρισμών, κατά των μη συστημικών πολιτικών κομμάτων. Ταυτόχρονα και κατά περίπτωση, η επίθεση εναντίον τους, από την ΕΕ, περιλαμβάνει και την επιβολή κυρώσεων (βλ. Ουγγαρία και παλαιότερα και Πολωνμία). Οι κατηγορίες αυτές, παρότι δεν προσδιορίζονται επακριβώς, περιστρέφονται, ωστόσο, με κεκαλυμμένες μεθοδεύσεις,, γύρω από τη θρησκεία, τον πατριωτισμό, την οικογένεια, το κράτος-έθνος, τη δημοκρατία και συνοπτικά εναντίον του συνόλου των παραδοσιακών ευρωπαϊκών αξιών. Συνοψίζοντας, αλλά χωρίς και να είναι δυνατή η συγκεκριμενοποίηση των σχετικών συμπερασμάτων, και πολύ λιγότερο η διαδικασία απόδειξής τους, εκλαμβάνεται περίπου ως ευνόητο ότι τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα ανήκουν στην κατηγορία των προοδευτικών, ενώ τα μη συστημικά κατατάσσονται συλλήβδην σε αυτήν της συντήρησης και της καθυστέρησης. Με τη συσκότιση αυτή, γύρω από τις νέες επιλογές της ΕΕ, οι βασικές αξίες ζωής αντιμετωπίζονται, με κεκαλυμμένη, αλλά σαφώς εχθρική αντιμετώπιση από αυτήν. Και πιο συγκεκριμένα, ο πατριωτισμός αποκτά χροιά συντηρητισμού, επειδή αντιτίθεται στην παγκοσμιοποίηση. Το ίδιο και η επάνοδος του κράτους-έθνους, που αμαυρώνεται και απορρίπτεται, σε πείσμα των πολλαπλών δεινών, που υπέστη η μεσαία τάξη, στο μακροχρόνιο διάστημα της παγκοσμιοποίησης. Γύρω από τη θρησκεία, που αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο διαχωρισμού ανάμεσα στους πληθυσμούς της Ευρώπης και στις ορδές των μεταναστών, αποθαρρύνεται ο προβληματισμός και η εμβάθυνση συζήτησης, από τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα, σε αντίθεση με τη θέση των νέων πολιτικών κομμάτων, που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, σχετικά με τις εξελίξεις. Επιπλέον, ο προβληματισμός, των μη συστημικών πολιτικών κομμάτων, σχετικά με την αλλοίωση του ευρωπαϊκού πληθυσμού, που οι εξελίξεις επαληθεύουν το όραμα του Γκούντενχωφ Καλέργη, εκλαμβάνεται, συλλήβδην, από τα παραδοσιακά κόμματα, ως ρατσισμός. Αναφορικά, με τη φιλελεύθερη δημοκρατία, την οποίαν επικαλείται με υπερηφάνεια η ΕΕ, ως αποκλειστικά δικό της θησαυρό, είναι ωστόσο απαραίτητο να υπενθυμίσω ότι, με την προϊούσα παρακμή της Δύσης, μόνο το 13% του γήινου πληθυσμού την απολαμβάνει ακόμη, ενώ το υπόλοιπο 87% βιώνει κάτω από συνθήκες ανελεύθερης η υβριδικής δημοκρατίας και αυταρχισμού.
*Η υποχώρηση των παραδοσιακών πολιτικών κομμάτων
Η σταδιακή εκδίωξη των παραδοσιακών κομμάτων, από τα μη συστημικά, αποτελεί την πραγματικότητα στην Ευρώπη. Εκτός από την Ιταλία, που έχει ήδη κυβέρνηση μη συστημική, οι ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου, αποκαλύπτουν την ύπαρξη σοβαρών προετοιμασιών ανατροπής των συστημικών κυβερνήσεων στην Ισπανία, στην Αυστρία, στην Ολλανδία, στη Σουηδία, στη Φινλανδία, αλλά και στη Γερμανία. Και στο μεταξύ, οι «λαϊκίστικοι συνασπισμοί» επηρεάζουν σημαντικά τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, στο σύνολο της Ευρώπης. Στο σημείο αυτό θεωρώ απαραίτητο να επισημάνω ότι τα νέα αυτά λαϊκίστικα και μη συστημικά πολιτικά κόμματα, εκτός ελαχιστότατων περιπτώσεων, ουδεμία σχέση έχουν με το περιεχόμενο της ακροδεξιάς. Τους αποδίδεται, ωστόσο, καταχρηστικά ο όρος, από την πανικόβλητη ΕΕ, η οποία αντιδρά με αυτό τον τρόπο, στον ορατό πια κίνδυνο μιας γενικευμένης υποκατάστασης των παραδοσιακών κυβερνητικών της σχημάτων από αυτά. Αντιθέτως, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό αυτών των νέων πολιτικών σχηματισμών, που είναι η θέση τους εναντίον της ελίτ και υπέρ του λαού, τους προσδίδει και στοιχεία αριστερής κατεύθυνσης. Ωστόσο, η περίπτωση της επίθεσης εναντίον των νέων αυτών πολιτικών κομμάτων, αποδεικνύει για πολλοστή φορά πόσο εύκολη είναι η επικράτηση του άσπρου σε μαύρο, ως αποτέλεσμα μιας καλοστημένης και συνεχούς προπαγάνδας.
Β. ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΕ
Είναι γεγονός ότι τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα της Ευρώπης (και όχι μόνο) αντιμετωπίζουν σοβαρή απειλή εξαφάνισής τους, από τα αποκαλούμενα «ακροδεξιά» ή «λαϊκίστικα». Ωστόσο, η απειλή αυτή είναι προς το παρόν αντιμετωπίσιμη, από τα παραδοσιακά κόμματα, χάρη στην έντονη διαφοροποίηση των στόχων, που επιδιώκονται από τα μη παραδοσιακά και που, προς το παρόν, καθιστούν αδύνατη την αναμεταξύ τους συμφωνία, για την εφαρμογή κοινής πολιτικής. Ωστόσο, θα πρέπει να θεωρείται σίγουρο ότι η ανερχόμενη ισχύς αυτών των μη συστημικών κομμάτων, θα ασκήσει πολύπλευρες πιέσεις στην ΕΕ και θα την υποχρεώσει να μεταβάλλει ορισμένους άξονες της πολιτικής της. Μια τέτοια εξέλιξη θεωρείται σημαντική, δεδομένης της απογοητευτικής πορείας, που ακολουθεί η ΕΕ, στο σύνολο της πολιτικής της , και που ο πόλεμος της Ουκρανίας την καθιστά ολοένα και πιο εμφανή. Καταρχήν, και όπως είναι δυστυχώς γνωστό, η ΕΕ δεν τήρησε απολύτως καμία από τις αρχικές της υποσχέσεις προς τους λαούς της Ευρώπης (ταχεία ανάπτυξη για όλους, δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος, νομισματική σταθερότητα και ειρήνη). Τη βαθιά του απογοήτευση για την πορεία της εξέφρασε ο ιδρυτής/οραματιστής της Jacques Delors, με την ακόλουθη δήλωση: «από Ευρώπη των λαών κατέληξε σε Ευρώπη των βιομηχάνων». Αλλά, και επιπλέον, όπως φάνηκε στον πόλεμο στην Ουκρανία με οδυνηρό τρόπο, η ΕΕ δεν σεβάστηκε ούτε και τον κυρίαρχο λόγο δημιουργίας της, που ήταν η απόκτηση δική της φωνής (απέναντι στη μονοκρατορία των ΗΠΑ) και δικών της πολιτικών επιλογών στο διεθνή στίβο.
Οι κακές αυτές επιλογές της ΕΕ, σε πολλά επίπεδα κατέληξαν, στο διάστημα της τελευταίας δεκαετίας σε ισχνή ανάπτυξη της τάξης του 4% ετησίως, σε αντίθεση με την Αμερική, που αναπτύχθηκε με διπλάσιο ρυθμό και ίσο με 8% στο ίδιο αυτό διάστημα. Επιπλέον, η ΕΕ. με τις ανεπιτυχείς επιλογές της, διεύρυνε σε επικίνδυνο πια βαθμό το αναπτυξιακό χάσμα, ανάμεσα στον ευρωπαϊκό Βορρά και Νότο και επιτάχυνε την αποβιομηχάνιση στην Ευρώπη, με την Γερμανία να καταρρέει οικονομικά. Εξάλλου, εμείς οι Έλληνες, θα ήταν ασυγχώρητο να λησμονήσουμε τις απαράδεκτες μεθοδεύσεις που υιοθέτησε η ΕΕ από κοινού με το ΔΝΤ, για την αντιμετώπιση του χρέους μας, προκειμένου να διασώσει τις γερμανικές και γαλλικές τράπεζες, και αδιαφορώντας για την καταστροφή μας. Οι σχετικές επιλογές της, ορισμένες εγκληματικού περιεχομένου, όπως αυτές περιελήφθησαν στα Μνημόνια, εξαθλίωσαν την Ελλάδα για πολλές και πολλές γενιές. Αναφορικά με το σύνολο της Ευρώπης, πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν ότι το 42% των πολιτών θεωρεί ότι είναι προτιμότερο να είναι εντός παρά εκτός της ΕΕ. Αλλά, ταυτόχρονα δηλώνουν ότι θα προτιμούσαν μια «διαφορετική Ευρώπη».
*Συμπέρασμα
Ως γενική διαπίστωση, ικανή να προσδιορίσει μελλοντικές εξελίξεις, είναι η παραδοχή ότι, εκτός εξαιρέσεων, τα νέα αυτά κόμματα δεν διάκεινται φιλικά, ή και μερικά είναι σαφώς εχθρικά, απέναντί στην ΕΕ και στο ευρώ. Ειδικότερα για τις δύο αρχηγούς μη συστημικών/ευρωπαϊκών κομμάτων, την Μαρίν Λεπέν και την Τζόρτζια Μελόνι, που είναι και πρωθυπουργός, παρότι έχουν απαρνηθεί προηγούμενες σχετικές τους θέσεις, εναντίον της ΕΕ και του ευρώ, εικάζεται ότι δεν τις μετέβαλαν και ότι θα επανέλθουν στις αρχικές τους προτιμήσεις, όταν κρίνουν τις συνθήκες ευνοϊκές. Ως σημαντικό σημείο σύγκλισης, επιπλέον, ανάμεσα στα περισσότερα λαϊκίστικα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, θα αναφέρω την κόπωσή τους, εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, που δεν τελειώνει, που είναι εξαιρετικά δαπανηρός και εξαιρετικά επικίνδυνος για την πρόκληση του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου. Γενικά, οι Ευρωπαίοι μπορεί να δηλώνουν ενάντιοι στις επεκτατικές τάσεις του Πούτιν. Ταυτόχρονα, όμως, ανησυχούν για τον θανάσιμο κίνδυνο που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, εξαιτίας της επέλασης ισλαμιστών στα εδάφη της. Οι ορδές αυτές επιβεβαιώνουν την πρόβλεψη του Σάμουελ Χάντιγκτον, περί σύγκρουσης πολιτισμών, καθώς και τις αναλύσεις του Γκούντενχωφ Καλέργη, περί εξαφάνισης του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Και με όλα αυτά φαίνεται να συμφωνούν τα δεξιόστροφα και αριστερόστροφα λαϊκίστικα κόμματα στην Ευρώπη, ότι δηλαδή η πολιτική της ΕΕ είναι επικίνδυνη και ακατανόητη. Επιπλέον, τα περί ων κόμματα δεν φαίνεται να συμφωνούν με την ειλημμένη απόφαση του στρατηγείου της ΕΕ, περί στρατιωτικοποίησης της ΕΕ, που θα απαιτήσει πάνω από το 3% του ΑΕΠ της, αδιαφορώντας έτσι για το πόσο έχει επιδεινωθεί η ποιότητα ζωής μεγάλων κοινωνικοοικονομικών κατηγοριών, στο εσωτερικό της. Τα κόμματα αυτά, επιπλέον, δεν συμφωνούν με την, χωρίς ημερομηνία λήξης, πολιτική λιτότητας της ΕΕ, που ωστόσο είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση σχετικής σταθερότητας του ευρώ, καθώς πρόκειται για ατελές νόμισμα, το οποίο αδυνατεί να επιβιώσει χωρίς αυτήν. Όμως, ακριβώς, το Σύμφωνο Σταθερότητας, που αποτελεί το δεκανίκι του ευρώ, είναι αυτό που καταδικάζει την οικονομία της ΕΕ σε συνθήκες περίπου στασιμότητας. Πρόσθετα παράπονα, που προβάλλουν τα ευρωπαϊκά λαϊκιστικά κόμματα, αφορούν στην ανεξέλεγκτη πια γραφειοκρατία, που έχει συγκεντρωθεί στους κόλπους της ΕΕ και που δεν είναι διόλου ξεκάθαρη η προσφορά της, παρότι εξελίσσεται ολοένα και σε πιο δαπανηρή. Συγκεκριμένα, τα τεράστια έξοδα με τα οποία συνδέεται ο/η κάθε ευρωβουλευτής ουδόλως φαίνεται να δικαιολογούνται από την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν.
Ως γενικό συμπέρασμα αξίζει να συγκρατήσουμε το ότι τα λαϊκίστικα κόμματα στην Ευρώπη διατηρούν και σέβονται τις αξίες που, επί αιώνες, ανήκαν στα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα της Ευρώπης, αλλά τις οποίες ήδη καταπολεμά και προσπαθεί να εξαφανίσει η Ευρώπη. Να μιλήσουμε για πρόοδο ή για παρακμή;