Ηλίανθος, το αγαπημένο λουλούδι για να διακοσμήσουμε στον κήπο ή στο μπαλκόνι μας και να απολαμβάνουμε την εντυπωσιακή ανθοφορία του μέσα στο καλοκαίρι.
Γνωστός και με την ονομασία ηλιοτρόπιο, η κεφαλή του ηλίανθου στρέφεται διαρκώς προς τις ακτίνες του ήλιου κατά τη διάρκεια της ημέρας και τις πρωινές ώρες κοιτάει ξανά την ανατολή.
Πρόκειται για ένα ετήσιο φυτό, που ανήκει στην ίδια οικογένεια με καλλωπιστικά φυτά όπως το αργυράνθεμο και η διμορφοθήκη.
Τα ηλιοτρόπια ανθίζουν όλο το καλοκαίρι και καταστρέφονται με τις πρώτες παγωνιές του χειμώνα.
Εκτός από την καλλωπιστική του αξία στον ερασιτεχνικό κήπο, ο ηλίανθος αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά καλλιεργούμενα φυτά παγκοσμίως, καθώς δίνει πολλά προϊόντα εξαιρετικής οικονομικής σημασίας.
Αρχικά, το λάδι του, τo γνωστό μας ηλιέλαιο, είναι ένα από τα πιο δημοφιλή λάδια για τηγάνισμα, καθώς αντέχει σε υψηλές θερμοκρασίες που φτάνουν στους 230°C.
Οι σπόροι του ηλίανθου, οι ηλιόσποροι, τρώγονται αποξηραμένοι και καβουρντισμένοι, ενώ από τους αλεσμένους σπόρους παρασκευάζεται και είδος ψωμιού.
Επιπλέον, από το εξωτερικό μέρος του λουλουδιού του ηλίανθου παράγεται καύσιμη ύλη σε μορφή βιομάζας ή σε μορφή πέλετ, ενώ κατευθείαν από τους σπόρους παράγεται καύσιμο βιοντίζελ.
Ας δούμε αναλυτικά πώς γίνεται η καλλιέργεια του ηλίανθου, μαζί με χρήσιμες συμβουλές για τη φροντίδα του ως καλλωπιστικό φυτό στον κήπο και το μπαλκόνι μας.
1. Ποιες ποικιλίες ηλίανθου υπάρχουν και πώς διαχωρίζονται;
Οι περισσότερες ποικιλίες ηλίανθου που χρησιμοποιούνται στη γεωργία είναι υβρίδια με διαφορετικά χαρακτηριστικά ως προς τo μέγεθος του άνθους, το ποσοστό ελαίου που δίνουν, την προσαρμοστικότητα σε εδάφη καθώς και στην αντοχή σε ασθένειες και έντομα.
Στα καλλωπιστικά φυτά ηλίανθου, συναντάμε κυρίως νάνες ποικιλίες ηλίανθου, που φτάνουν μέχρι τα 40-50 εκατοστά σε ύψος, είναι κατάλληλες για γλάστρες αλλά και για παρτέρια του κήπου μας.
Αν και το χαρακτηριστικό χρώμα των λουλουδιών του ηλίανθου είναι το κίτρινο, πλέον έχουν δημιουργηθεί νέες ποικιλίες ηλίανθου σε αποχρώσεις από απαλό κίτρινο μέχρι κόκκινο και καφέ.
2. Τι συνθήκες χρειάζεται η καλλιέργεια του ηλίανθου για να αναπτυχθεί;
Ο ηλίανθος ευδοκιμεί σε όλους τους τύπους εδαφών αν και έχει καλύτερη απόδοση σε βαθιά και γόνιμα εδάφη που διαθέτουν καλή αποστράγγιση.
Η καλλιέργεια του ηλίανθου προσαρμόζεται στις ξηροθερμικές συνθήκες του δικού μας μεσογειακού κλίματος και θέλει άφθονο απευθείας ηλιακό φως για να αναπτυχθεί και να ευδοκιμήσει.
3. Πώς φυτεύεται ο ηλίανθος και σε τι αποστάσεις;
Ο ηλίανθος φυτεύεται με σπόρο απευθείας στο χώμα. Φυτεύουμε σε σειρές, ρίχνοντας 2-3 σπόρους μαζί σε κάθε θέση.
Κατάλληλες αποστάσεις φύτευσης για την καλλιέργεια του ηλίανθου είναι 20-25 εκατοστά μεταξύ των θέσεων και 70-80 εκατοστά μεταξύ των γραμμών φύτευσης.
Η σπορά του ηλίανθου γίνεται την εποχή της άνοιξης, από τα μέσα Μαρτίου ως τα μέσα Απριλίου, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες κάθε περιοχής.
Ενδεικτικά, σε ένα στρέμμα χωραφιού, για την σπορά χρειαζόμαστε μισό κιλό σπόρο ηλίανθου που μας δίνουν περίπου 5.000 φυτά ηλίανθου ανά στρέμμα.
4. Πόσο συχνά θέλει πότισμα η καλλιέργεια του ηλίανθου;
H καλλιέργεια του ηλίανθου μπορεί να γίνει και ξηρική χωρίς πότισμα, σε άγονα εδάφη, αν και σε αυτές τις συνθήκες εμφανίζει μειωμένη παραγωγή.
Αν διαθέτουμε σύστημα ποτίσματος της καλλιέργειας, ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει κατάλληλη υγρασία στο χώμα είναι το στάδιο του φυτρώματος, το στάδιο της ανθοφορίας και στο στάδιο του γεμίσματος του κεφαλιού του ηλίανθου.
5. Κάθε πότε βάζουμε λίπασμα στην καλλιέργεια του ηλίανθου
Η καλλιέργεια του ηλίανθου έχει σημαντικές ανάγκες σε λίπασμα που περιέχει άζωτο, φώσφορο και κάλιο για να δώσει αυξημένη παραγωγή καρπού.
Η προσθήκη του λιπάσματος μπορεί να γίνει κατά την φύτευση του σπόρου ή διαφορετικά στις αρχές της ανάπτυξης του φυλλώματος, στο στάδιο των 10 φύλλων.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι σε γόνιμα εδάφη, αποφεύγουμε την προσθήκη υπερβολικής ποσότητας λιπάσματος αζώτου, καθώς μπορεί να προκαλέσει πλάγιασμα των φυτών του ηλίανθου.
6. Ποιες ασθένειες και ποια έντομα προσβάλλουν την καλλιέργεια του ηλίανθου;
Η καλλιέργεια του ηλίανθου προσβάλλεται από την ασθένεια του περονόσπορου που αντιμετωπίζεται οικολογικά με τον ψεκασμό των φυτών με σκευάσματα χαλκού.
Επίσης, ο ηλίανθος προσβάλλεται από έντομα εδάφους της καραφατμέ και του σιδηροσκώληκα, που δύσκολα αντιμετωπίζεται με οικολογικά σκευάσματα.
Σημαντικό πρόβλημα αποτελούν και τα ζιζάνια, τα ανεπιθύμητα αγριόχορτα που αναπτύσσονται κατά την διάρκεια ανάπτυξης της καλλιέργειας του ηλίανθου.
Τέλος, η καλλιέργεια του ηλιάνθου υποφέρει και από την οροβάγχη, ένα παράσιτο που αναπτύσσεται πάνω στον βλαστό και τα φύλλα του φυτού.
7. Πότε συγκομίζουμε τα ηλιοτρόπια;
Η συγκομιδή των σπόρων του ηλίανθου γίνεται στο στάδιο ωρίμανσης του λουλουδιού, όταν η πίσω πλευρά του γίνει κίτρινη από πράσινη και τα μικρά βράκτια φύλλα του λουλουδιού παίρνουν καφέ χρώμα.
Για να συγκομίσουμε την καλλιέργεια του ηλίανθου, θα χρειαστεί να προσθέσουμε ειδικό μαχαίρι στην αλωνιστική μηχανή της καλλιέργειας του καλαμποκιού.
Η συγκομιδή του ηλίανθου σε ξηρική καλλιέργεια δίνει περίπου 150 κιλά / στρέμμα, ενώ σε αρδευόμενη καλλιέργεια 300-400 κιλά ανά στρέμμα.
8. Πώς γίνεται ο πολλαπλασιασμός του ηλίανθου;
Βασικός τρόπος για να δημιουργήσουμε καινούρια φυτά ηλίανθου είναι ο πολλαπλασιασμός με σπόρους.
Οι σπόροι του ηλίανθου δημιουργούνται στο σκουρόχρωμο κέντρο του λουλουδιού του ηλίανθου.
Για να κρατήσουμε σπόρους ηλίανθου για την επόμενη χρονιά, μόλις το λουλούδι ξεραθεί, κόβουμε το άνθος του και μαζεύουμε τους σπόρους του.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι σπόροι υβριδίων που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες δεν δίνουν φυτά με τα ίδια χαρακτηριστικά με το φυτό από το οποίο προέρχονται.
9. Πώς φροντίζουμε τον ηλίανθο ως καλλωπιστικό φυτό στη βεράντα και στο μπαλκόνι;
Για να απολαύσουμε την όμορφη ανθοφορία του ηλίανθου στον κήπο και το μπαλκόνι μας, θα χρειαστεί να ακολουθήσουμε μερικές βασικές συμβουλές φροντίδας.
Μεταφυτεύουμε τον ηλίανθο σε γλάστρα διαμέτρου τουλάχιστον 25 εκατοστών, την οποία διατηρούμε σε ηλιοφανές σημείο με νότιο ή δυτικό προσανατολισμό, προφυλαγμένο από ανέμους.
Γεμίζουμε την γλάστρα με αφράτο φυτόχωμα για λουλούδια που περιέχει περλίτη, ενώ στη βάση της γλάστρας βάζουμε μία στρώση χαλικιών για καλύτερη αποστράγγιση.
Ποτίζουμε σε σχετικά συχνά διαστήματα, 2-3 φορές τη βδομάδα τα φυτά του ηλίανθου φροντίζοντας να επαναλαμβάνουμε το πότισμα μόλις στεγνώσει το χώμα.
Για τη λίπανση του ηλίανθου σε γλάστρα, προσθέτουμε ένα υδατοδιαλυτό λίπασμα γενικής χρήσης, κάθε 15 περίπου ημέρες και για τις ψηλότερες ποικιλίες ηλίανθου στον κήπο ένα κοκκώδες λίπασμα μια φορά το μήνα.
Κόβουμε έγκαιρα τα λουλούδια του ηλίανθου, κάτι που βοηθά ώστε να έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής ενώ παράλληλα ενισχύει σημαντικά την παραγωγή νέας ανθοφορίας.
10. Κι ένα τελευταίο μυστικό για την καλλιέργεια του ηλίανθου
Μετά την καλλιέργεια του ηλίανθου, είναι σημαντικό να κάνουμε εναλλαγή καλλιέργειας με κάποια σιτηρό, καθώς διαφορετικά θα έχουμε μείωση των αποδόσεων λόγω προσβολής από ασθένειες, έντομα και ζιζάνια.