Λειψυδρία: Για τους ειδικούς η χρήση του στη γεωργία είναι κάτι παραπάνω από σπάταλη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, αφού το 1/4 των καλλιεργειών στον κόσμο είναι αρδευόμενο

Οι κυβερνήσεις το άφηναν… στον Θεό. Και τώρα που ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για τον έλλειψη του νερού και τις απειλές που εκπορεύονται από αυτή, ως συνήθως, άρχισαν ο πανικός και οι αποσπασματικές κινήσεις, που αποδεικνύουν απλώς ότι πάλι θα την πληρώσουν οι παραγωγοί.

Tου ΜΠΑΜΠΗ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Σύμφωνα με τους ειδικούς, στους 2,2 δισ. ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση στο νερό θα προστεθούν πολλά εκατομμύρια ακόμη, ενώ θα προστεθούν και πολλά άλλα στα 750.000.000 που πεινάνε. Είναι πλέον δεδομένο ότι οι ξηρασίες είναι παρατεταμένες και επαναλαμβανόμενες. Οι βροχές, άλλοτε ισχυρές και άλλοτε αδιάφορες, σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίας, αυξάνουν τελικά τις ανάγκες για νερό.

Στα καιρικά φαινόμενα θα πρέπει να προστεθεί και η διαχείριση του νερού. Για τους ειδικούς, η χρήση του στη γεωργία είναι κάτι παραπάνω από σπάταλη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, αφού το 1/4 των καλλιεργειών στον κόσμο είναι αρδευόμενο. Και το 1/3 των αρδευόμενων καλλιεργειών αντιμετωπίζει προβλήματα. Και να σκεφτεί κανείς ότι το 70% του νερού χρησιμοποιείται στην παραγωγή τροφίμων (άρδευση των καλλιεργειών και σίτιση των ζώων) και αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική αιτία ρύπανσης των υδάτων.

Καλώς ή κακώς, το 41% της συνολικής γεωργικής χρήσης νερού προορίζεται για την παραγωγή ζωοτροφών, ενώ το 1/5 του γλυκού νερού που χρησιμοποιείται στη γεωργία προορίζεται για την παραγωγή ζωοτροφών και όχι τροφής για τους ανθρώπους.
Και το ερώτημα που τίθεται ακόμη μία φορά είναι ξεκάθαρο: Μπορούμε να μιλάμε συνεχώς για αύξηση της παραγωγής χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το θέμα του νερού; Το επιχείρημα ότι χρειαζόμαστε μεγαλύτερη ποσότητα τροφής, εν όψει αυξανόμενου πληθυσμού στη γη, μπορεί να είναι απόλυτο και μάλιστα όταν πετάμε καθημερινά εκατομμύρια τόνους τροφίμων; Η κοινή λογική λέει «όχι.

Σήμερα, 750.000.000 άνθρωποι αντιμετωπίζουν πείνα, την ίδια στιγμή που πετάμε κάθε χρόνο το 30% της παραγόμενης τροφής (αξίας περίπου 940 δισ. δολαρίων τον χρόνο). Σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, πετιούνται 88.000.000 τόνοι τροφίμων. Αυτή η στάση του πολιτισμένου κόσμου λέει πολλά…

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος οι ειδικοί έχουν εισηγηθεί:

– Την αναπροσαρμογή του αγροδιατροφικού μοντέλου που δεν σπαταλά ούτε ρυπαίνει το πολύτιμο νερό.

– Ελεγχος στις ιδιαίτερα υδροβόρες καλλιέργειες, όπως το βαμβάκι, που εξαντλούν τους υδάτινους πόρους, ενώ επιβάλλεται και επαναπροσδιορισμός και επαναχάραξη των φυσικών ροών και θέσεων του νερού (ρέματα, χείμαρροι, ποταμοί, μέγεθος επιφανειακών υδάτινων όγκων κ.λπ.).

– Κατασκευή μικρών φραγμάτων στις ροές ποταμών, χειμάρρων και ρεμάτων, ώστε να αυξηθεί η δυνατότητα συγκράτησης των νερών για την άρδευση των καλλιεργειών και παράλληλα να μειωθούν οι κίνδυνοι από την ανεξέλεγκτη ροή τους.

Η ανάγκη λήψης άμεσων μέτρων προκύπτει και από το γεγονός ότι η αύξηση της θερμοκρασίας θα κυμανθεί από 3,5 έως 4 βαθμούς Κελσίου το αργότερο μέχρι το 2070, με αντίστοιχη μείωση της βροχόπτωσης κατά περίπου 30% έως τα τέλη του αιώνα.
Αυτό πρακτικά σημαίνει πως το γλυκό νερό θα γίνει ακόμη πιο δυσεύρετο, γιατί το μεγαλύτερο μέρος του θα διαφεύγει προς τη θάλασσα αντί να αποθηκεύεται στην επιφάνεια ή υπογείως.

Παράλληλα, κατά τους ειδικούς, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε τον κίνδυνο που προκύπτει από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, που θα πλησιάσει το 1 μέτρο έως το τέλος του αιώνα και απειλεί να κατακλύσει με νερό της παράκτιες περιοχές.

Το μαρτύριο της σταγόνας

Μέσα στον γενικό χαμό ή Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να ζήσει και το μαρτύριο της σταγόνας λόγω της λειψυδρίας. Χαρακτηριστικό της έλλειψης νερού είναι οι προειδοποιήσεις στην Κρήτη για μη διάθεση νερού για άρδευση. Πέραν της Κρήτης, και νησιά όπως η Λέρος και η Σίφνος κηρύχθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για έναν μήνα. Ανάλογο είναι το κλίμα που επικρατεί σε Νάξο, Σέριφο, Μύκονο, Σαντορίνη κ.ά.

Η λύση της αφαλάτωσης ήταν για τα νησιά του Αιγαίου ωφέλιμη, αλλά έγιναν πολλά λάθη. Στη Σαντορίνη η αφαλάτωση που είχε κατασκευαστεί με προοπτική 15ετίας τελικά κάλυψε το νησί για πέντε χρόνια, καθώς η κατανάλωση υδάτων έχει υπερδιπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία. Στο Αιγαίο λειτουργούν συνολικά 57 μονάδες αφαλάτωσης, με πολύ υψηλό ενεργειακό κόστος. Ειδικά στις Κυκλάδες, το 51% του πληθυσμού πίνει νερό από αφαλατώσεις, δευτερευόντως από υπόγεια υδατικά συστήματα και ένα μικρό ποσοστό από επιφανειακές πηγές.

Στο μεταξύ, λύση στο πρόβλημα της λειψυδρίας που αντιμετωπίζουν πολλά νησιά με τη χρήση αφαλάτωσης, σε συνδυασμό με την παραγωγή πράσινης ενέργειας, προωθεί το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Σύμφωνα με το ΑΠΕ, το σχέδιο περιλαμβάνει υβριδικές μονάδες παραγωγής ρεύματος με αιολικά, φωτοβολταϊκά, αντλησιοταμίευση και μονάδες αφαλάτωσης

Η προκήρυξη των έργων αναμένεται το φθινόπωρο, ενώ έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση ύψους 200.000.000 ευρώ από το Ταμείο Απανθρακοποίησης καθώς το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού των έργων θα κατανέμεται στην κατασκευή των «πράσινων» μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, δικαιολογώντας έτσι την ένταξη των έργων στο εν λόγω ταμείο. Μέσω της προκήρυξης θα καλούνται οι ενδιαφερόμενοι νησιωτικοί δήμοι που αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας να υποβάλουν τις προτάσεις τους.

Σύμφωνα με τον υπουργό Θόδωρο Σκυλακάκη, το σχέδιο που επεξεργάζεται το υπουργείο περιλαμβάνει την κατασκευή υβριδικών μονάδων παραγωγής ρεύματος με αιολικά, φωτοβολταϊκά, αντλησιοταμίευση και μονάδες αφαλάτωσης που θα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ρεύματος και γλυκού νερού για ύδρευση και άρδευση.

Η αντλησιοταμίευση θα χρησιμοποιείται τόσο για παραγωγή ενέργειας με υδροηλεκτρικούς στροβίλους όσο και ως αποθήκη ενέργειας, καθώς τις ώρες που η ζήτηση ενέργειας θα είναι χαμηλή και η παραγωγή από αιολικά και φωτοβολταϊκά υπερβαίνει την κατανάλωση, η περίσσεια ενέργειας θα χρησιμοποιείται για την επιστροφή του νερού στον ανάντη ταμιευτήρα προκειμένου να ξαναχρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ρεύματος.

Η απόφαση αυτή, αν και έρχεται στο παρά πέντε, ίσως δώσει κάποιες λύσεις αν επεκταθεί και σε άλλες περιοχές, καθώς η Πελοπόννησος, η Κρήτη, οι Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα είναι στα κόκκινα, αντιμετωπίζοντας σημαντικό έλλειμμα βροχόπτωσης όλο το τελευταίο εξάμηνο και βεβαίως και τον Ιούνιο. Αλλά και οι περιοχές της Στερεάς, της Θεσσαλίας και το μεγαλύτερο μέρος της χώρας αντιμετωπίζουν πρόβλημα χαμηλών βροχοπτώσεων τους τελευταίους μήνες. Το πρόβλημα στις συγκεκριμένες περιοχές γίνεται οξύτερο και λόγω των καταστροφών που έχουν προκαλέσει τα έντονα καιρικά φαινόμενα.

Με βάση τα στοιχεία του Αστεροσκοπείου και του αμερικανικού κέντρου CPC, τον Μάιο και τον Ιούνιο φέτος η βροχόπτωση ήταν κάτω από το 50% των κανονικών για την εποχή επιπέδων σε πολλές περιοχές της Ελλάδας (όπως Αττική, Βοιωτία, το σύνολο σχεδόν της Μακεδονίας, περιοχές της δυτικής Ελλάδας κ.λπ.), ενώ στις υπόλοιπες ζώνες δεν ξεπέρασε το 70%.

Φταίει και ο υπερτουρισμός για την επιδείνωση του σοβαρού προβλήματος

Το 2023 έφτασαν στη χώρα μας περισσότεροι από 32.000.000 τουρίστες, αριθμός που ήταν κατά 17,6% υψηλότερος συγκριτικά με το 2022. Ο υπερτουρισμός είναι ήδη ένα υπαρκτό φαινόμενο σε πολλά ελληνικά νησιά. Και, όπως φαίνεται, είναι σε σημαντικό βαθμό υπεύθυνος για την επιδείνωση ενός πολύ σοβαρού ζητήματος: της λειψυδρίας.

Το πρόβλημα είναι μεν γνωστό αλλά αχαρτογράφητο. Από μια πιλοτική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στους Φούρνους προκύπτει ότι το νησί έχει ήδη ανάγκη υπερδιπλάσιας ποσότητας νερού από αυτή που μπορεί να παράγει με φυσικό τρόπο. Μάλιστα, η ζήτηση αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2030, γεγονός που αποδίδεται στην περαιτέρω αύξηση του αριθμού των τουριστών.

Μελέτη για τη διαχείριση υδάτων Κρήτης

Υπεγράφη η μελέτη για τη διαχείριση των υδάτων της Κρήτης ανάμεσα στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στην ολλανδική εταιρία HVA, που θα αναλάβει τη μελέτη, και την ΤΕΡΝΑ Α.Ε., που θα πραγματοποιήσει τη δωρεά της χρηματοδότησής της.

Η μελέτη προβλέπει σε πρώτη φάση την αξιολόγηση της κατάστασης που επικρατεί στην Κρήτη και στη συνέχεια τη σύνταξη ενός στρατηγικού σχεδίου για προληπτικά μέτρα αναδιάρθρωσης που πρέπει να ληφθούν, τόσο σε τεχνική βάση (π.χ. κατασκευή αναχωμάτων, φραγμάτων, παρακαμπτήριων καναλιών) όσο και σε διοικητική βάση (π.χ. σχεδιασμός Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων).

Η ζήτηση στον βιομηχανικό και ενεργειακό τομέα

Το 40%-50% νερού τις επόμενες τρεις δεκαετίες και η ζήτηση στον βιομηχανικό και ενεργειακό τομέα θα αυξηθούν σημαντικά, πιθανώς να κυμαίνεται από ένα επιπλέον 50% έως 85%, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ. Η κλιματική κρίση όμως προκαλεί επίσης πλημμύρες, όπως αυτές που έπληξαν τα τελευταία χρόνια περιοχές στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στην Ελλάδα και τη Γερμανία.

Η Ε.Ε. παράγει 107 δισ. ευρώ προστιθέμενης αξίας και υποστηρίζει 1.700.000 θέσεις εργασίας και υπάρχουν δεσμεύσεις για επενδύσεις άνω του 1,3 δισ. ευρώ στην έρευνα και την καινοτομία που σχετίζεται με το νερό.

Ανησυχία για τη λειψυδρία στην ανατολική Μακεδονία

Η λειψυδρία στη Δράμα απειλεί και τους βιοτόπους. Οι κάτοικοι είναι μπροστά σε θλιβερές εικόνες, όπως αυτή του εμβληματικού και μοναδικής ομορφιάς πάρκου των πηγών της Αγίας Βαρβάρας στο κέντρο της Δράμας, όπου οι πηγές στέρεψαν, με αποτέλεσμα η δημοτική Αρχή να εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο μεταφοράς των υδρόβιων πουλιών που διαβιούν στις λίμνες του.

Ταυτόχρονα, ορισμένοι ΤΟΕΒ (Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων) δεν διαθέτουν πλέον καθόλου νερό για οικολογική παροχή, με ό,τι αυτό σημαίνει για την επιβίωση των υγροβιότοπων, καθώς, όπως τονίζουν, οι ανάγκες για άρδευση είναι πολύ μεγάλες και δεν υπάρχουν περιθώρια διάθεσης ποσοτήτων για άλλη χρήση.