Μάρτυρες μιας καταστροφικής πυρκαγιάς γίναμε προ ολίγων ημερών. Μιας φωτιάς που ξεκίνησε από τον Βαρνάβα και έσβησε μέσα στον αστικό ιστό στο Χαλάνδρι. Πρόκειται για τη «δεύτερη δυσμενέστερη περίπτωση πυρκαγιάς σε καμένη έκταση που έχει εκδηλωθεί στον νομό Αττικής», όπως διαπίστωνε στην ανακοίνωσή του το Εθνικό Αστεροσκοπείο.
- Του ΣΑΚΗ ΤΡΕΧΑ – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Τι έφταιξε, όμως, και πήγαν όλα τόσο άσχημα; Μια έκθεση των Γάλλων πυροσβεστών το 2018, μετά τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, είναι αποκαλυπτική: με εντολή του προέδρου Μακρόν μετέβη στην Αθήνα κλιμάκιο Γάλλων δασοπόνων, επιστημόνων με εξειδίκευση και εμπειρία ως προς τη διαχείριση, τη χρήση, την προστασία και τη συντήρηση των δασικών οικοσυστημάτων και των δασών, συμπεριλαμβανόμενων όλων των δασικών και λιβαδικών εκτάσεων. Η Πολιτεία τούς διέθεσε τα αναγκαία εναέρια και χερσαία μέσα για να κάνουν κατόπτευση των τεσσάρων ορεινών όγκων που αγκαλιάζουν την Αθήνα (Υμηττός, Πεντέλη, Πάρνηθα και Αιγάλεω), με επίκεντρο φυσικά το Πεντελικόν όρος που είχε υποστεί τη μεγάλη καταστροφή.
Η πρώτη διαπίστωση που έκαναν ήταν η παντελής έλλειψη αντιπυρικών ζωνών και εξόδων διαφυγής. Η δεύτερη διαπίστωση ήταν ότι η αναδάσωση είχε γίνει με το πλέον ακατάλληλο είδος δενδρυλλίων, όπως είναι τα πεύκα, που στην πυρκαγιά λειτουργούν ως πολλαπλασιαστές μετάδοσης της φωτιάς με την εκτόξευση των πύρινων κουκουναριών. Από την αναδάσωση απουσίαζαν τα πλατύφυλλα είδη δέντρων και θάμνων, όπως βελανιδιές, ακακίες, κουμαριές, πικροδάφνες, που θα μπορούσαν να είχαν φυτευτεί στις ζώνες μείξης δάσους πόλεων και οικισμών. Η τρίτη διαπίστωση των Γάλλων ήταν ο άναρχος τρόπος που στην Ελλάδα γίνεται η αναδάσωση, απουσία εθνικού σχεδιασμού.
Οι Γάλλοι επιστήμονες έμειναν εμβρόντητοι με την αναδάσωση που είχε γίνει στο Πεντελικόν όρος με τα πλέον ακατάλληλα είδη δενδρυλλίων και εξέφρασαν την απορία ποιος είχε την ευθύνη της. Η απάντηση που έλαβαν ήταν ότι υπήρξε συνέργεια Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ιδιωτικών φορέων μέσω προγραμμάτων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, καθώς και κοινοτικών κονδυλίων.
Οι Γάλλοι κουνούσαν τα κεφάλια τους με πολλά υπονοούμενα ως προς τη χρήση των κοινοτικών κονδυλίων… Ο επικεφαλής της γαλλικής αποστολής δασοπόνων με αυστηρό ύφος, και αφού επεσήμανε ότι οι αναδασώσεις είναι εθνική και όχι εταιρική υπόθεση κάθε χώρας, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «η αναδάσωση δεν είναι μπίζνα», προέβλεψε ότι οι συγκεκριμένες περιοχές της Πεντέλης που έχουν αναδασωθεί με φυτώρια πεύκων σύντομα θα καταστραφούν εκ νέου… Η δε φωτιά θα τρέχει με μεγαλύτερη ταχύτητα, απειλώντας τον αστικό ιστό και τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ελαιόδεντρα και αμπέλια.
Και να που, ως άλλος «μάντης Κάλχας», ο Γάλλος δασοπόνος επιβεβαιώνεται κάθε χρόνο, καθώς διαρκώς καταστρέφονται η μια μετά την άλλη οι εκτάσεις του Πεντελικού όρους, που έχει αναδασωθεί άναρχα τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ωστόσο, μαζί με αυτές τις δασικές εκτάσεις καίγονται ελαιόδεντρα, αμπελώνες και σπίτια.
Το έγκλημα άρχισε το 1998, όταν η κυβέρνηση Σημίτη διαχώρισε το αντικείμενο της πρόληψης από την καταστολή των πυρκαγιών. Συγκεκριμένα, με τον νόμο 2612/1998 αφαιρέθηκε η αρμοδιότητα κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών από τη Δασική Υπηρεσία και ανατέθηκε στην Πυροσβεστική. Οπως έχει τονίσει επανειλημμένως ο Νίκος Μπόκαρης, αντιπρόεδρος του Δ.Σ της Πανελλήνιας Ενωσης Δασολόγων Δ.Υ. και μέλος της διοίκησης του ΓΕΩΤΕΕ, ουσιαστικά οι Δασικές Υπηρεσίες περιορίστηκαν στην έκδοση ενημερωτικών φυλλαδίων! Μάλιστα, η επιλογή αυτή έγινε για καθαρά δημοσιονομικούς λόγους από την παράλληλη λειτουργία δύο υπηρεσιών για την καταστολή, με φόντο την ένταξη στην ΟΝΕ.
Αντίθετος με τις αποφάσεις της διακομματικής ο νόμος
Ο νόμος ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με ό,τι προέβλεπε το ομόφωνο πόρισμα της διακομματικής επιτροπής της Βουλής το 1992. Το λάθος, μάλιστα, έγινε αμέσως ορατό στις πυρκαγιές της πρώτης αντιπυρικής περιόδου, με 929.010 στρέμματα καμένων δασικών εκτάσεων και πέντε νεκρούς πυροσβέστες, που κλήθηκαν να σηκώσουν όλο το βάρος των ελλείψεων σε μέσα και προσωπικό.
Σύμφωνα με τον Οικολογικό Σύνδεσμο Λακωνίας, η πάροδος του χρόνου δικαίωσε όλους όσοι είχαν αντιρρήσεις σε αυτή την καθοριστική αλλαγή, αφού αποδείχθηκε στην πράξη ότι ο διαχωρισμός πρόληψης και καταστολής των πυρκαγιών ήταν ένα ολέθριο λάθος, το οποίο, δυστυχώς, συνεχίζεται έως τις μέρες μας.
Τι ζητά η Πανελλήνια Ενωση Δασολόγων
Την εφαρμογή του πορίσματος της Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής, με το οποίο συγκλίνει και το πόρισμα Γκολντάμερ, ζητά η Πανελλήνια Ενωση Δασολόγων Δ.Υ., τονίζοντας πως είναι απαραίτητο να ληφθεί «κεντρική πολιτική απόφαση» για την αναδιοργάνωση, το ζωντάνεμα των Δασικών Υπηρεσιών και την επανασύνδεσή τους με το φυσικό τους αντικείμενο, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται ιδίως οι δασικές πυρκαγιές, και να εξασφαλιστούν η επαρκής χρηματοδότηση και η στελέχωσή τους.
«Η κοινωνία μας έχει πληρώσει πολύ ακριβά τη λανθασμένη απόφαση της κυβέρνησης του έτους 1998, η οποία διαχώρισε το αντικείμενο της πρόληψης από την καταστολή των πυρκαγιών. Το λάθος δεν πρέπει να συνεχιστεί. Αυτό πρέπει να αλλάξει και είναι ευθύνη της κυβέρνησης να το πράξει» αναφέρουν επανειλημμένως οι δασολόγοι.
Συνεχίζουν να υποστηρίζουν με πείσμα το έγκλημα Σημίτη
Με αφορμή τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Αττική και την ανικανότητα του ελληνικού κράτους να προστατεύσει τα ελληνικά δάση, ο Παύλος Κωνσταντινίδης, τακτικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης, έκανε το κάτωθι εύστοχο σχόλιο για τον αφανισμό των ελληνικών δασών:
«Σε όλα αυτά τα σπίτια που κάηκαν και αυτά που δυστυχώς θα καούν οι ιδιοκτήτες τους υποχρεώθηκαν να καθαρίσουν τους κήπους βάζοντας βαθιά το χέρι στην τσέπη. Γιατί; Γιατί έτσι σκέφτηκε κάποιος καρεκλοκένταυρος κάποιου υπουργού που δεν έχει ιδέα τι σημαίνει δασική πυρκαγιά, γιατί είναι γιατρός ή δικηγόρος. Καμία συμβουλή, καμία ενημέρωση, καμία επαφή με τους επιστήμονες που εκπαιδεύτηκαν με μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικά στο αντικείμενο των δασικών πυρκαγιών. Γι’ αυτό δεν θα μείνει τίποτα όρθιο. Συνεχίζουν να υποστηρίζουν με νηπιακό πείσμα το έγκλημα του Σημίτη διαχρονικά όλοι τους. Και αυτοί που κυβερνούν τώρα και αυτοί που κυβέρνησαν προηγούμενα και καταγγέλλουν ξεδιάντροπα το ανίκανο κράτος. Κύριοι, όσοι κυβερνήσατε από το 1998 μέχρι σήμερα είστε συνυπεύθυνοι για τον αφανισμό του ελληνικού δάσους. ΟΛΟΙ ΣΑΣ».
Λαμπέτσου: «Πιστέψαμε ότι δεν γίνεται…»
Ομοίως, η πολύ γνωστή δασολόγος – περιβαλλοντολόγος Ευγενία Λαμπέτσου σημείωσε τα εξής:
«Μπορώ να γράψω τόσο πολλά για όλα αυτά που ζούμε στο παρανοϊκό μας κράτος, όπως άλλωστε το έχω προσπαθήσει κατά καιρούς. Ομως, δεν θέλω να γράψω άλλο… και σίγουρα δεν θέλω να ακούσω άλλο ή να διαβάσω τις απόψεις των “ειδικών”… του Συνoλάκη – Tsunami Research Center of the USA (αν είναι δυνατόν!), του επί παντός επιστητού γεωλόγου Ευθύμιου Λέκκα (έλεος!) ή του παντοκράτορα υπουργού Πολιτικής Προστασίας και ιατρού Βασιλείου Κικίλια (Οσκαρ Α΄ Ανδρικού Ρόλου). Δεν αντέχω άλλο τον κομματισμό αντί για τον επαγγελματισμό, ούτε τις ψεύτικες κορόνες όσων έχουν κυβερνήσει για το ποιος έκαψε τους περισσότερους. ΔΕΝ ΘΕΛΩ ΑΛΛΟ! Το μόνο που θέλω είναι να βγω στους δρόμους! Να ορθώσω ανάστημα με τους συναδέλφους, να υπερασπιστώ την επιστήμη μου, να ενημερώσω τους πολίτες ότι υπάρχει τρόπος και να διεκδικήσω την αυτονόητη, κανονικά, συνολική διαχείριση του δάσους, διότι, όπως έχω ξαναπεί, δεν θυμάμαι να σύστησα ποτέ σε γιατρό πώς να θεραπεύσει ούτε σε μηχανικό πώς να χτίσει! Κανονικά, και αν μπορούσαμε να ξεπεράσουμε τον φόβο μήπως χάσουμε τη θέση, τη χρηματοδότηση, την εργολαβία, την εύνοια ή τη βολή, οι δασικοί όλων των κλάδων και σε όλους τους τομείς, υπάλληλοι της Δασικής Υπηρεσίας, των δήμων, ακόμη και της Πυροσβεστικής, ιδιώτες, ερευνητές και πανεπιστημιακοί, έπρεπε να είμαστε στους δρόμους. Πώς να οργανωθείς, όμως; Πώς να συνεργαστείς; Πιστέψαμε ότι δεν γίνεται. Το όραμα για μια κοινωνία με υγιή ανακλαστικά κι αληθινό αίσθημα ευθύνης, ψηφίδα της οποίας αποτελούμε, μάλλον όνειρο θα μείνει… Τίποτα δεν θα αλλάξει, γιατί ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε δέσμευση, αφοσίωση, πάθος και αγάπη, κι εμείς δεν θέλουμε να θυσιάσουμε ούτε μια στάλα από χρόνο, ενέργεια και συμφέροντα. Ενα άρθρο σε μια εφημερίδα ή μια καθυστερημένη αντίδραση για τον κανονισμό πυροπροστασίας, αφού μίλησαν πρώτα όλοι οι άλλοι, δεν είναι αρκετά, αγαπητό Δ.Σ. του συνδικαλιστικού μας οργάνου. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία».
Μια τραγική διαπίστωση
Σε επικαιροποιημένη ανάλυση των καμένων εκτάσεων στην Αττική από τις δασικές πυρκαγιές των τελευταίων οκτώ ετών (2017 – σήμερα) προχώρησε το Meteo.gr. Από το 2017 μέχρι και τις 13 Αυγούστου 2024, λοιπόν, 13 μεγάλες πυρκαγιές έκαψαν περισσότερα από 700.000 στρέμματα, όπως προκύπτει από τις αναφορές της Υπηρεσίας Ταχείας Χαρτογράφησης Copernicus και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS).
Σημειώνεται πως η συνολική επιφάνεια της Περιφέρειας Αττικής (χωρίς την περιοχή της Τροιζηνίας, των νησιών και του Λεκανοπεδίου) είναι 2.500.000 στρέμματα, οπότε τα τελευταία 8 έτη το 26% της συνολικής επιφάνειας έχει καεί από δασικές πυρκαγιές.
Μικρό δεξιά κάτω
Οταν το δάσος είναι απαγορευτικό…
Ο γνώστης δασικών θεμάτων και αρθρογράφος Μπάμπης Γκαβάς τόνισε:
«Οταν το δάσος είναι απαγορευτικό για γεωργούς, κτηνοτρόφους, μελισσοκόμους, κυνηγούς, ψαράδες, υλοτόμους, τσοπάνηδες. Οταν στο δάσος δεν μπαίνουν γίδια, πρόβατα, μοσχάρια. Οταν τα περισσότερα δάση έχουν χαρακτηριστεί δρυμός, καταφύγιο, Νatura. Οταν δεν υπάρχουν δραστηριότητες, καθαρισμοί, αποψιλώσεις, απομάκρυνση ξερών και πεσμένων δέντρων. Οταν δεν υπάρχουν ζώνες αντιπυρικές. Οταν τη γενική στρατηγική κατάσβεσης την έχει η Πυροσβεστική και όχι το Δασαρχείο. Οταν ξεφυτρώνουν μέσα στο δάσος αυθαίρετα σπίτια χωρίς άδεια. Οταν φυτεύουμε παντού πεύκα. Οταν δεν υπάρχει σοβαρή φύλαξη προληπτικά. Οταν χαρακτηρίζουμε τους πυροσβέστες αργόσχολους και ταβλαδόρους. Τότε τα συμπαγή, απροστάτευτα ακαθάριστα δάση, που μοιάζουν με μπαρουταποθήκες, με ένα σπίρτο νυν και αεί θα καίγονται… Κι εμείς θα τα παρακολουθούμε από τα κανάλια που βρήκανε παπά να θάψουν».