Κάποτε η Ελλάδα ήταν χώρα με κυρίαρχη παρουσία στα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Τα τελευταία χρόνια όμως είναι σε συνεχή αποδρομή, με την επικειμένη νομιμοποίηση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη Βουλή της Βεγγάζης να επισφραγίζει την μεγαλύτερη γεωπολιτική ήττα του ελληνισμού στη σύγχρονη ιστορία του.
Η εξέλιξη αυτή ούτε έκπληξη αποτελεί, ούτε και μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι δεν θα μπορούσε να προληφθεί. Αυτό που κατέστησε την εξέλιξη προδιαγεγραμμένη, είναι η αδράνεια του ελληνικού Κράτους, η υποχωρητικότητα των κυβερνήσεών μας και η εγκατάλειψη των πολιτικών, στις οποίες επί σειράν ετών στηρίχτηκε η προσπάθεια της χώρας να ασκεί επιρροή στα διεθνή δρώμενα, τουλάχιστον στην περιοχή μας.
Του Ευθ. Π. Πέτρου
Στην προκειμένη περίπτωση, η -σχεδόν βεβαίη- επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου, πέρα από το γεγονός ότι συνιστά μια σημαντική καταρράκωση του γοήτρου της Ελλάδος, παράγει άμεσα αποτελέσματα που περιορίζουν τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, σε τέτοιο βαθμό που, όχι μόνον δεν θα μπορούμε να ποντίζουμε καλώδια ηλεκτρική διασυνδέσεως, αλλά και για τα πολεμικά μας πλοία η Τουρκία θα απαιτεί να ζητούμε άδεια, προκειμένου να κινηθούν από την Κρήτη προς τα Δωδεκάνησα και προς την Κύπρο. Ας μην θεωρηθεί αυτή η άποψη υπερβολική. Ήδη έχουμε κάνει το πρώτο βήμα, καθώς τα πλοία μας αποχώρησαν από την θάλασσα της Κάσου, όταν η Τουρκία έστειλε τα δικά της να επιβάλλουν τα δικαιώματα τα οποία θεωρεί ότι έχει βάσει του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε κάποια σημεία:
1. Το τουρκολιβυκό μνημόνιο συνιστά οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών η οποία εφάπτεται ελληνικών νησιών, στα οποία αναγνωρίζει κυριαρχία μόνο στη ζώνη των έξι μιλίων των χωρικών τους υδάτων.
2. Η Ελλάδα στήριξε τη θέση της ότι το μνημόνιο αυτό είναι παράνομο, επικαλουμένη το γεγονός ότι δεν έχει κυρωθεί από τη Βουλή της Λιβύης. Εάν λοιπόν τώρα υπάρξει αυτή η επικύρωση, η Ελλάδα χάνει το μοναδικό επιχείρημα που επεκαλούνταν.
3. Για την Τουρκία δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα (η οποία υφίσταται αφ’ εαυτής) έχουν μόνο τα ηπειρωτικά και όχι τα νησιωτικά εδάφη. Ως εκ τούτου θεωρεί ότι, με βάση την μέση γραμμή, το Αιγαίο πρέπει να χωριστεί στον 25ο μεσημβρινό. Δυτικά αυτού ελληνική υφαλοκρηπίδα και ανατολικά τουρκική με τα ελληνική νησιά να θεωρείται ότι επικάθονται αυτής διατηρώντας ένα μοναδικό δικαίωμα, αυτό των χωρικών υδάτων, τα οποία περιορίζονται στα έξι μίλια υπό την απειλή του πάντα ενεργού casus belli.
Να υπενθυμίσουμε στο σημείο αυτό, ότι την άποψη της Τουρκίας περί έξι μιλίων την είχε εμμέσως αποδεχτεί ο νυν υπουργός Εξωτερικών κ. Γιώργος Γεραπετρίτης. Πράγματι, ως υπουργός Επικρατείας, το καλοκαίρι του 2020 σχολίασε την τότε προσπάθεια της Τουρκίας να πραγματοποιήσει έρευνες στο Αιγαίο, λέγοντας ότι οι «κόκκινες γραμμές» μας περιορίζονται στα έξι μίλια των χωρικών μας υδάτων.
Αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι θέσεις αυτές της Τουρκίας, δεν θα έπρεπε να γίνουν επ’ ουδενί δεκτές, ούτε καν η Ελλάδα να προχωρήσει είτε σε «διερευνητικές» επαφές, είτε σε συζητήσεις περί προσφυγής στην Χάγη, είτε ακόμη περισσότερο σε επαφές «υψηλού επιπέδου» και «διακηρύξεις», αν η Τουρκία δεν αναθεωρήσει εκ βάθρων το σκεπτικό της.
Το ζήτημα, δηλαδή, είναι πολύ ευρύτερο του casus belli και με την μέχρι σήμερα τακτική της, η Αθήνα κατάφερε να δώσει επίφαση νομιμοποιήσεως στην Άγκυρα. Αφ’ ενός συζητώντας ακόμη και θέματα «χαμηλής πολιτικής» δίδει την εντύπωση στην διεθνή κοινότητα ότι είναι πρόθυμη να συζητήσει αποδεχόμενη ακόμη και τις παράλογες αιτιάσεις της Τουρκίας. Ακόμη δηλαδή και περιορίζοντας την προσφυγή στην Χάγη, στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, από τη στιγμή που θα υπέγραφε συνυποσχετικό, έμπαινε σε συζήτηση και η ακραία άποψη της Τουρκίας. Αφ’ ετέρου εστιάζοντας στο εάν έχει ή δεν έχει επικυρώσει η Βουλή της Βεγγάζης του τουρκολιβυκό μνημόνιο, χάνει η Αθήνα το τελευταίο της επιχείρημα από την στιγμή που η Βουλή αυτή το εγκρίνει.
Απεναντίας, η χώρας μας θα έπρεπε να απορρίψει ασυζητητί το μνημόνιο καταγγέλλοντας ότι καταπατά εθνική κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος και να τονίσει ότι τόσο η κυβέρνηση της Τρίπολης όσο και η Βουλή της Βεγγάζης στερούνται δημοκρατικής νομιμοποιήσεως και ως εκ τούτου ουδεμία έγκριση και ουδεμία επικύρωση μπορεί να θεωρείται έγκυρη. Με την άφρονα πολιτική μας όμως καταφέραμε να επισφραγίσουμε μια πορεία υποχωρήσεων 20 ετών.
Η επικύρωσις του τουρκολιβυκού δεικνύει την οριστική απώλεια επιρροών της Ελλάδος στον αραβικό κόσμο με τον οποίο κάποτε είχαμε προνομιακές σχέσεις διατηρώντας ιδιαιτέρου δεσμούς με την Συρία και την Λιβύη. Τώρα και στις δύο αυτές χώρες έχει εγκαταστήσει η Άγκυρα κυβερνήσεις και μηχανισμούς ελεγχομένους από αυτήν. Αρά μετά το τουρκολιβυκό μνημόνιο θα έχουμε και ένα τουρκοσυριακό που θα θέσει σε αμφισβήτηση τις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου, η οποία -σε αντίθεση με την Αθήνα- είχε εγκαίρως συνάψει συμφωνίες οριοθετήσεως ΑΟΖ με όλες τις όμορες χώρες, εκτός του Λιβάνου.
Ομοίως έχουμε υποχωρήσει στα Βαλκάνια, όπου η συμφωνία των Πρεσπών υπήρξε η επικύρωσις της ήττας μας. Περί το έτος 2000 διατηρούσαμε στρατιωτικές δυνάμεις στην Βοσνία, την Αλβανία και το Κοσυφοπέδιο. Στην Αλβανία μάλιστα είχαμε και αποστολές αξιωματικών συμβούλων για την αναμόρφωση του αλβανικού στρατού. Τώρα, όχι μόνον δεν έχουμε τίποτε αλλά όλες αυτές οι χώρες έχουν περιέλθει υπό τουρκική επιρροή. Ακόμη περισσότερο και η ομόδοξη Σερβία προχωρεί στην σύναψη όλο και στενώτερων σχέσεων με την Άγκυρα.
Αφήσαμε τελευταία την Αίγυπτο που αποτελεί ιδιαίτερη όσο και εμβληματική περίπτωση αποτυχίας. Η υπόθεσις της Μονής του Σινά είναι ενδεικτική της απαξίας στην οποία έχουμε περιέλθει, σε μια χώρα που έχει ιστορικά ανταγωνιστικές σχέσεις με την Τουρκία. Αποδειχθήκαμε όμως ανίκανοι να τις εκμεταλλευθούμε και αυτές. Πράγματι από την ημέρα που η Μουσουλμανική Αδελφότης κατέρρευσε, στην Αθήνα είχαμε πιστέψει ότι ανέτειλε μια νέα εποχή αρμονικών σχέσεων με την Αίγυπτο. Αλλά «ξαφνικά» το Κάιρο προέβη σε μια πρωτοφανή ενέργεια ενέργεια δημεύσεως της Μονής του Σινά. Μια ενέργεια που, δεδομένων των σχετικών συζητήσεων που είχαν προηγηθεί με την ελληνική Κυβέρνηση, δεικνύει αν μη τι άλλο περιφρόνηση. Πώς λοιπόν φθάσαμε στο σημείο αυτό, όταν πριν λίγα χρόνια κατείχαμε αδιαμφισβήτητα ισχυρή θέση στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου; Με δύο συμφωνίες τριμερούς συνεργασίας (Ελλάς, Κύπρος, Ισραήλ και Ελλάς, Κύπρος, Αίγυπτος) η χώρα μας αποκτούσε υπόσταση πραγματικού κυριάρχου στην ανατολική Μεσόγειο καθώς γινόταν ο αξιόπιστος ενδιάμεσος μεταξύ Τελ Αβίβ και Καΐρου. Την ίδια στιγμή, η πάντα υποβόσκουσα αντιπαλότης Τουρκίας-Αιγύπτου για την πρωτοκαθεδρία στον ισλαμικό κόσμο, προκαλούσε ένα διαρκώς διευρυνόμενο χάσμα, μεταξύ των καθεστώτων Ερντογάν και Σίσι. Τα πράγματα γίνονταν χειρότερα εκ του γεγονότος ότι το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο έπληττε συμφέροντα και της Αιγύτπου, η οποία εν συνεχεία υπέγραψε συμφωνία μερικής οριοθετήσεως ΑΟΖ με την Ελλάδα. Συμφωνία που ευλόγως εθεωρήθη διπλωματική επιτυχία, παρ’ όλον ότι ανεγνώριζε στο Κάιρο δικαιώματα πέραν της «μέσης γραμμής».
Τι λοιπόν μπορεί να συνέβη και ξαφνικά περάσαμε σε μια τελείως διαφορετική κατάσταση;
Η Αίγυπτος απεκατέστησε πρώτα τις σχέσεις της με την Τουρκία, ζήτημα στο οποίο η Ελλάς δεν θα μπορούσε να παρέμβει. Το γεγονός ότι μια χώρα είναι φιλική προς την Ελλάδα, δεν σημαίνει ότι κατ’ ανάγκην πρέπει να είναι και εχθρική προς την Τουρκία. Όμως οι εξελίξεις έδειξαν ότι εν τέλει αρχίζει να επιδεικνύεται εχθρότης προς την Ελλάδα και δυστυχώς τα πράγματα δεν είναι τόσο ακατανόητα όσο μπορεί να φαίνονται σε αυτούς που δεν εξοικειωμένοι με τις διεθνείς σχέσεις. Υπάρχει ζήτημα ισορροπιών ισχύος. Η Ελλάς, υποχωρούσα σε όλα τα μέτωπα έχει χάσει και την αξιοπιστία και το κύρος της. Οι χώρες της περιοχής δεν βλέπουν κανένα λόγο να συνεργάζονται μαζί μας. Ουδείς ενδιαφέρεται για σχέσεις με τον αδύναμο. Το χειρότερο: Δεν τον σέβεται κάν. Και προφανώς αυτό συμβαίνει τώρα με την Αίγυπτο.
Για να μην μακρηγορούμε, θα επικεντρωθούμε σε ένα μόνον περιστατικό, το οποίο σχετίζεται με την οριοθέτηση που έχουμε υπογράψει με την Αίγυπτο. Το περίφημο καλώδιο διασυνδέσεως Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ, θα περνούσε από θαλάσσια ζώνη οριοθετημένη βάσει της συμφωνίας μας με το Κάιρο. Και τα διεθνή ύδατα πέριξ της Κάσου σε αυτήν την οριοθέτηση εμπίπτουν, ασχέτως προς το γεγονός ότι τα διεκδικεί και η Τουρκία, δια του τουρκο-λιβυκού μνημονίου, το οποίον εν τέλει μόνον εμείς θεωρούμε παράνομο, φαίνεται. Στην Κάσο υποχωρήσαμε. Το ιταλικό πλοίο που έκανε τις έρευνες απευθύνθηκε στο τουρκικό κέντρο της Αττάλειας από όπου εζήτησε άδεια, αλλά και πάλι τα μαζέψαμε και φύγαμε κακήν κακώς. Οι ισχυρισμοί του κ. Γεραπετρίτη ότι το πλοίο απεσύρθη έχοντας ολοκληρώσει το έργο του, ουδένα έπεισαν. Προφανώς ούτε τους Αιγυπτίους. Ο Έλλην υπουργός έκανε τα πράγματα ακόμη χειρότερα ισχυριζόμενος εν συνεχεία, ότι απεφεύχθη μια μείζων κρίσις με την Τουρκία. Ούτε λίγο ούτε πολύ, υιοθέτησε στάση ανάλογη με εκείνη του Κώστα Σημίτη, ο οποίος δικαιολογούσε την στάση του στα Ίμια λέγοντας ότι «αποφύγαμε τον πόλεμο»!
Ποιο είναι το μήνυμα που δίδεται σε μια χώρα -που δεν είναι «τρίτη» αλλά αμέσως ενδιαφερομένη; Ότι η Ελλάς αδυνατεί ή φοβείται να υπερασπισθεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις συμφωνίες που έχει υπογράψει. Γιατί να την σεβασθεί λοιπόν; Η δυσμενής αυτή εικόνα γίνεται χειρότερη όταν επίσημα χείλη στην Αθήνα επικαλούνται συμφωνίες συνεργασίας σαν να είναι συμμαχίες, υποστηρίζοντας ότι θα έλθουν να μας παράσχουν υποστήριξη στρατιωτικώς, χώρες όπως το Ισραήλ και η Γαλλία. Δυνάμει των συμφωνιών αμυντικής συνεργασίας ουδεμία τέτοια υποχρέωση έχουν και ας υπάρχει ρήτρα «αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής».
Την ίδια στιγμή η Τουρκία έχει παγιώσει την θέση της στην Λιβύη, έχει επεκτείνει την επιρροή της μέχρι την Σομαλία, έχει καταστεί κυρίαρχη στον Καύκασο, έχει προσδέσει στο άρμα της την Αλβανία και τα Σκόπια και μπαίνει στον ευρωπαϊκό αμυντικό σχεδιασμό, εις πείσμα της Ελλάδος. Ακόμη και αυτή η «Διακήρυξις των Αθηνών» την οποία οι κυβερνώντες μας θεωρούν ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής τους, ως ένδειξις αδυναμίας εκλαμβάνεται, ιδιαιτέρως από χώρες με απλοϊκή πολιτική αντίληψη, όπως είναι η Αίγυπτος.
Αυτή είναι η πικρή αλήθεια. Κατά Θουκυδίδη η Ελλάς είναι ο αδύναμος που υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του.