Φωτογραφική Επιμέλεια ΧΡΟΝΟΣ
Ο Παυσανίας αναφέρει στα Λακωνικά…
…Μαριος δε αλλο Ελευθερολακώνων πόλισμα, ο απο Γερονθρών στάδια εκατον αφέστηκεν. ιερόν εστιν αυτόθι αρχαιον κοινον θεων απάντων και περι αυτο αλσος παρεχόμενον πηγάς, εισι δε και εν Αρτέμιδος ιερω πηγαί: υδωρ δε αφθονον ειπερ αλλο τι χωρίον παρέχεται και Μαριός. κώμη δε υπερ το πόλισμά εστιν εν μεσογαίι και αυτή, Γλυππία: και ες κώμην ετέραν Σελινουντα εκ Γερονθρων εστιν οδος σταδίων εικοσι…
Η Δημοτική Ενότητα Γερονθρών με έδρα το Γεράκι έχει 1.961 κατοίκους (απογραφή 2001) , και βρίσκεται στο 39ο χλμ. της διαδρομής Σπάρτη- Μονεμβάσια σε υψόμετρο 300 μέτρων, περιλαμβάνει τα χωριά Αλεποχώρι, Καλλιθέα, Καρίτσα, καθώς και τον οικισμό Βελωτά.
Αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν την ύπαρξη οικισμού από τη νεολιθική εποχή (4000 π.Χ.): Οι Δωριείς, που κατέβηκαν τις Γερόνθρες, τον καιρό του βασιλιά Τήλεκλου. Η πόλη αναπτύχθηκε κατά την αρχαιότητα, και μάλιστα έμεινε ημιανεξάρτητη από τη Σπάρτη ως περίοικος. Οι Γερόνθραι πήραν το όνομα Γεράκι πιθανότατα κατά τη Βυζαντινή περίοδο.
Την άμεση σχέση μεταξύ διαμόρφωσης φυσικού περιβάλλοντος και ιστορικής πορείας, θα διαπιστώσουμε αν εξετάσουμε μία αρχαία πόλη της Λακεδαίμονος, που έφερε το όνομα Γερόνθραι, το σημερινό Γεράκι. Η ακρόπολη των αρχαίων Γερονθρών και το κάστρο του μεσαιωνικού Γερακίου, αποτελούν δϋο χωριστά και διαφορετικά λαμπρά παρατηρητήρια, από τα οποία το μάτι του ανθρώπου αγκαλιάζει ολόκληρη τη γύρω περιοχή από όλα τα σημεία του ορίζοντα. Άκρως κατατοπιστική και αλληλοσυμπληρούμενη έχει κανείς από το ύψος και την ορατότητα των δύο παλαιών οχυρών τη γεωγραφική λακωνική εικόνα προς κάθε κατεύθυνση . Η συλλαμβανόμενη έκταση είναι ευρεία και ολοκληρώνεται με νοητές χαράξεις ορίων απωτέρων ή εγγυτέρων, που αποτελούν ορατά ή νοητά ορόσημα, ώστε δίνουν με πληρότητα το γεωγραφικό τοπίο ολόκληρης της Λακωνικής, παραπέρα δηλαδή από εκεί που σταματά ο γυμνός οφθαλμός.
 |
| ΚΑΣΤΡΟ ΓΕΡΑΚΙΟΥ |
Η καίρια αυτή θέση έδινε στις Γερόνθραις τη δυνατότητα να αποκρούσει κάθε εχθρική επιδρομή από Βορρά και Ανατολή, κατέχοντας έτσι μία από τις ηγετικές θέσεις της Λακεδαίμονος μαζί με τη Σπάρτη, τις Αμύκλες και τη Φάριδα.
Η Σπάρτη όμως σαν ισχυρότερη θέλησε να κατέχει και τις τρεις αυτές καίριες θέσεις και κυρίως των Γερονθρών, που ήταν εμπόδιο για την πρόσβαση στο Μαλέα. Οι δύο άλλες υποχώρησαν εύκολα, όχι όμως οι Γερόνθραι που λόγω της δύναμης τους αλλά και της σχετικά μεγάλης απόστασης που τις χώριζε από τη Σπάρτη θέλησαν να την αντιμετωπίσουν. Η Σπάρτη όμως ως ισχυρότερη, τις υποδούλωσε το 750 – 740 π.Χ. Επομένως μοιραίο ήταν, ως νέα πόλη οι Γερόνθραι μέσα στη Σπαρτιατική επικράτεια να διαδραματίσει το ρόλο του προωθημένου σπαρτιατικού φυλακείου, ώστε να φυλάσσεται η προσπέλαση προς βορρά, παράλληλα δε να διευκολύνεται η διακίνηση και εγκατάσταση προς τα υπόλοιπα σημεία και κυρίως προς τη θάλασσα. Ένα τέτοιο ρόλο επιφύλαξε ο μεσαιωνικός βίος στη διάδοχη πόλη των Γερονθρών, να μη διευκολύνει εχθρικές εξορμήσεις, να φράζει εχθρικές επιδρομές στο χώρο και οι κάτοικοι να ευεργετούν την ενδοχώρα.
Το γεγονός αυτό, έκανε τις Γερόνθραις πλούσιες και με ανεπτυγμένο το εμπόριο ώστε να στείλει ο τότε Ρωμαίος αυτοκράτορας Διοκλητιανός το διάγραμμα των τιμών.
Ο πλούτος των Γερονθρών ενισχύθηκε και από τις γεωργικές καλλιέργειες στον κάμπο, κατά τρόπο που είχαν δημιουργηθεί φεουδάρχες και αριστοκρατική τάξη.
 |
| ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΡΝΩΝΑ(2012) |
Ο σημαντικός ρόλος των Γερονθρών συνεχίστηκε στο Μεσαίωνα μέχρι και τα νεότερα χρόνια. Η ορατότητα προς Σπάρτη και Μυστρά αυτομάτως δίνει δικαίωση στις Γερόνθρες, που είχαν στο μεταξύ ονομαστεί Ιέρακα και ύστερα Γεράκι, για την ιστορική αξία τής σπουδαίας σημασίας της θέσης του κατά το Μεσαίωνα, οπότε με το σύστημα των Φρυκτωριών, δίνονταν σήματα από το Μυστρά στο Γεράκι από το Γεράκι στον Πασσαβά και από τον Πασσαβά στη Μονεμβάσια, φυσικά μέσω της παραφυάδας του Πάρνωνα που λέγεται Κουρκούλα.
 |
| ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΝΕΤΙΚΩΝ ΦΡΥΚΤΩΡΙΩΝ ΓΕΡΑΚΙΟΥ |
 |
| ΔΙΠΛΑ ΑΠΟ ΟΙΚΟΔΟΜΗ |
 |
| ΔΙΠΛΑ ΑΠΟ ΣΠΙΤΙ |
Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι η γεωλογική θέση του Γερακίου που βρίσκεται πάνω σε ενεργή ηφαιστειακή ζώνη, είχε επιδράσει αρνητικά στην ιστορική πορεία του, οπού εξαιτίας κάποιου σεισμού πριν από πολλά χρόνια, ολόκληρη η κώμη είχε καταστραφεί και εξαφανιστεί. Ευτυχώς όμως κατάφεραν να σωθούν κάποιοι κάτοικοι για να την ξαναχτίσουν από την αρχή. Ακόμα η θέση του Γερακίου, έδωσε τη δυνατότητα στον Ιμπραήμ Πασά να το κάψει ολόκληρο στις 12 Σεπτεμβρίου 1825 (αφού πρώτα το είχαν εγκαταλείψει οι κάτοικοι) όπως αναφέρει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
Οπωσδήποτε η θέση αυτή του Γερακίου δεν μπορούσε να έχει μόνο θετικά αποτελέσματα. Αναμφίβολα όμως το Γερακι χρωστά την πλούσια ιστορία του – ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος της στη γεωγραφική θέση και στη διαμόρφωση του φυσικού περιβάλλοντος, γιατί μέχρι σήμερα η θέση αυτή εκτός από τον τουρισμό που προσελκύει του δίνει χαρακτήρα επιβλητικό.
Το Γεράκι κτισμένο στη θέση που βρίσκονταν στην αρχαιότητα οι Γερόνθρες ή Γεράνθρες, απέχει περίπου 40 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από τη Σπάρτη. Όπως φαίνεται από τις εκκλησίες του χωριού κατοικούνταν από τα προχριστιανικά και μεσαιωνικά χρόνια, ενώ κατά τον Παυσανία οι Γερόνθρες κατοικούνταν πριν από την κάθοδο των Ηρακλειδών. Εξάλλου στο λόφο που βρίσκεται πάνω από το Γεράκι, υπήρχε σημαντική εγκατάσταση στην εποχή του χαλκού και πιθανόν και στη νεολιθική, ενώ έχουν βρεθεί και λείψανα υστεροελλαδικών τειχών.
Ο Παυσανίας αναφέρει πως οι γερανθράτες απέκλειαν τις γυναίκες από την ετήσια εορτή του Άρη, καθώς και από το ιερό όπου γινόταν η λατρεία του, γιατί πίστευαν ότι η συναναστροφή με την αδύνατη γυναικεία φύση έβλαπτε τον ανδρισμό. Οι γυναίκες μπορούσαν να λατρέψουν το θεό Άρη ή κάποια άλλη θεότητα μόνο αν είχαν δείξει εξαιρετικό ηρωισμό ή άλλη πολεμική αρετή αλλά και σε αυτήν την περίπτωση ξεχωριστά από τους άνδρες. Σύμφωνα πάλι με τον Παυσανία, γυναίκες λάτρευαν τον Άρη τον γυναικοθοίνα στην Τεγέα και του προσέφεραν θυσίες.
Στην ακρόπολη του χωριού βρίσκεται, σε αρκετά καλή κατάσταση, το μεσαιωνικό κάστρο το οποίο κτίσθηκε στις αρχές του 13ου αιώνα από το βαρώνο Guy de Nivelet. Εκεί υπάρχει μεγάλη δεξαμενή καθώς και αρκετές εκκλησίες. Το κάστρο εγκαταλείφθηκε το 18ο αιώνα.
