Η «Οικειοποίηση» του Φιλελευθερισμού ….

(του Τάκη Μαχαίρα, Πολιτικού Επιστήμονα)
Ο Ραιημόν Αρόν, κληθείς με την ευκαιρία της έκδοσης, το 1980, ενός ειδικού αφιερωματικού τόμου της ιστορικής Ελβετικής εφημερίδας «Neue Zürcher Zeitung», να αποκριθεί στο ερώτημα «Τι είναι φιλελευθερισμός;», με την κριτική διεισδυτικότητα και την οξυδέρκεια που χαρακτήριζε πάντα τις τοποθετήσεις του απάντησε: «Ο φιλελευθερισμός, όπως τον καταλαβαίνω εγώ, δεν μοιάζει σε ένα πρόγραμμα πολιτικού κόμματος. Ο δημοσιολόγος φιλελεύθερου πνεύματος δεν κρατά, όπως ο άνθρωπος του κόμματος, έτοιμη μιαν απάντηση για όλα τα προβλήματα και όλες τις συγκυρίες». Στο ίδιο μήκος κύματος κινούμενος, την ίδια εκείνη περίοδο, αναφερόμενος στον προλεχθέντα αφιερωματικό τόμο της εφημερίδας, σε άρθρο του στην ίδια την «Neue Zürcher Zeitung», ο πολιτικός αναλυτής Robert Nef, σημείωνε: «Το φάσμα του φιλελευθερισμού είναι πολύ πλατύ. Κατά κάποιο τρόπο δεν έχουμε έναν φιλελευθερισμό, αλλά διάφορους φιλελευθερισμούς ή, με άλλη διατύπωση, διάφορες και διαφορετικές αντιλήψεις για τον φιλελευθερισμό».
Γιατί τα σημειώνω όλα αυτά;
Για να υπογραμμίσω το αυτονόητο για κάθε φιλελεύθερο δημοκράτη: ότι ο φιλελευθερισμός δεν είναι ούτε ένα κλειστό σύστημα σκέψης, ούτε μια δογματική συνταγή πρόσφορη για διανοητικές «μονοδρομήσεις» και πολιτικές «αποκλειστικότητες».
Και ποια είναι η ανάγκη να ειπωθούν όλα αυτά;
Απλούστατα γιατί φαίνεται ότι σε αυτήν τη χώρα της «φαιδράς πορτοκαλέας», της θριαμβεύουσας αμάθειας και της ακατάσχετης πολιτικής ελαφρότητας, ήρθε η ώρα ο φιλελευθερισμός να αποκτήσει «μετανεωτερικούς» φεουδάρχες. Που εκλαμβάνοντάς τον ως περίπου «οικογενειακό τσιφλίκι», όχι μόνο τον οικειοποιούνται ανενδοίαστα, αλλά δείχνουν διατεθειμένοι να προχωρήσουν ακόμη πιο κάτω στου «κακού τη σκάλα»: να εκδίδουν πιστοποιητικά «φιλελεύθερων φρονημάτων», να παρέχουν διαπιστευτήρια «φιλελεύθερης ορθοφροσύνης» και να χορηγούν, εν τέλει, άδειες χρήσεως της μονοπωλιακά διανεμόμενης από τους ίδιους «φιλελεύθερης ετικέττας».
Τελευταίο, και κραυγαλέο, κρούσμα, αυτού του είδους της (πέραν πάσης πραγματικής φιλελεύθερης και δημοκρατικής αντίληψης) απόπειρας «οικειοποίησης» του φιλελευθερισμού, αποτελούν οι χθεσινές ατυχείς δηλώσεις της, ανεξάρτητης πλέον βουλευτού, κ. Ντόρας Μπακογιάννη. Με τις οποίες, όχι μόνο αμφισβήτησε το κατά πόσον η Νέα Δημοκρατία (προφανώς μετά την αποχώρησή της) εκφράζει τη μεγάλη φιλελεύθερη και δημοκρατική παράταξη, αλλά και προχώρησε – ως μη όφειλε – ένα βήμα παραπέρα: με περισσή αυταρέσκεια και αλαζονεία, επεφύλαξε δι’ εαυτήν το «μοναρχικό» δικαίωμα να καθορίσει εκείνη το ποια θα είναι η στάση των φιλελεύθερων-δημοκρατών πολιτών στο μέλλον.
Πρόκειται για μια εξόχως αντιφιλελεύθερη και αντιδημοκρατική στάση. Που αδικεί την κ. Mπακογιάννη και θέτει εν αμφιβόλω τη γνησιότητα των όποιων φιλελεύθερων επικλήσεών της. Γιατί, από όποια οπτική και αν το προσεγγίσει κανείς, όσο και αν το διερευνήσει, στο ομολογουμένως πλατύ φάσμα της φιλελεύθερης σκέψης, «κοπαδικός φιλελευθερισμός» μέχρι σήμερα δεν συναντάται. Και, ως εκ τούτου,καθώς στη φιλελεύθερη προβληματική δεν αναγνωρίζονται ούτε «τσέλιγγες», ούτε «τσιφλικάδες», η διεκδίκηση ενός τέτοιου ρόλου από μια πολιτικό που φιλοδοξεί να εκφράσει φιλελεύθερες ιδέες, μάλλον ως επιστροφή στον πολιτικό φεουδαλισμό του παρελθόντος μπορεί να εκληφθεί, παρά ως άνοιγμα στον πολιτικό φιλελευθερισμό του μέλλοντος.
Είναι αναμφισβήτητα αναφαίρετο δικαίωμα της κ. Μπακογιάννη να εκφράζει δημόσια τις απόψεις της. Και κατοχυρωμένη θεσμικά στη δημοκρατία μας η δυνατότητά της να αναλάβει τις πολιτικές εκείνες πρωτοβουλίες, που νομίζει ότι θα εξυπηρετήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα συμφέροντα του τόπου, με βάση το ιδεολογικό στίγμα που εκείνη εκτιμά ως το καταλληλότερο για την ευόδωση των στόχων της.
Αυτό που δεν είναι δικαίωμα κανενός, άρα ούτε και της ίδιας, είναι να επιχειρεί να μονοπωλήσει τον φιλελευθερισμό στην ολότητά του. Και πολύ περισσότερο να αρνείται στη μεγάλη δημοκρατική και φιλελεύθερη παράταξη της Νέας Δημοκρατίας, τη φιλελεύθερη και δημοκρατική ταυτότητά της. Που προϋπήρχε ως θεμελιώδες ιδεολογικό της πρόταγμα πολύ πριν από την ένταξή της σε αυτήν. Και που θα συνεχίσει να υπάρχει ως απαρασάλευτη ιδεολογική σταθερά της και μετά την αποχώρησή της. Γιατί ο κοινωνικός φιλελευθερισμός, που με αμετάθετη συνέπεια διακηρύσσει και υπηρετεί ο Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Αντώνης Σαμαράς, είναι μια αυθεντική έκφραση του φιλελεύθερου δημοκρατικού χώρου. Αυθεντικότερη, ίσως, από τις νεοφιλελεύθερες νεφελοκοκκυγίες. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.