Του Μάρκου Μουζάκη
Ήταν μια μακρά νύχτα για τον Ελληνισμό η άγρια νύχτα της 30ης προς την 31η Ιανουαρίου του 1996.
Τα όσα τότε συνέβησαν, οι χειρισμοί της κυβέρνησης Σημίτη (η οποία, κατά σύμπτωση πήρε ψήφο εμπιστοσύνης τα μεσάνυχτα της 31ης Ιανουαρίου…) στη μεγάλη «κρίση των Ιμίων», έχουν αφήσει βαθιά σημάδια στο σώμα της πολύπαθης χώρας μας. Είναι πολλοί όσοι ισχυρίζονται, πως αυτή η μοιραία νύχτα ήταν η αφετηρία της ντε φάκτο νομιμοποίησης των τούρκικων αξιώσεων για την ύπαρξη «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο.
Σε κάθε περίπτωση όταν ξημέρωσε η 31η Ιανουαρίου τίποτα δεν ήταν όπως πριν. Πρώτα-πρώτα η Ελλάδα θρηνούσε τρία παλικάρια, τρεις γενναίους αξιωματικούς, τους Βλαχάκο, Γιαλοψό, Καραθανάση, οι οποίοι έπεσαν και για την πατρίδα και για τη σημαία, την ίδια περίπου ώρα που η πολιτική ηγεσία διαπραγματεύονταν με τους αμερικάνους και τα όσα λέγονταν και γίνονταν ειδικά σε ό,τι αφορά στη σημαία μας ήσαν τραγικά!
Ακόμα, οι Έλληνες έκπληκτοι, οργισμένοι, πικραμένοι, «ζύγιζαν» τους τραγικούς κυβερνητικούς χειρισμούς και κατέληγαν στο «εμετρήθησαν, εζυγίσθησαν, ευρέθησαν ελλιπείς»…
Ένα χρόνο μετά, το Γενάρη του 1997 για τις ανάγκες του ρεπορτάζ για το πρώτο τεύχος του περιοδικού «NEMECIS» της Λιάνας Κανέλλη, μίλησα με κάποιους εκ των πρωταγωνιστών εκείνης της μοιραίας νύχτας. Κράτησα σημειώσεις. Σήμερα τις παραθέτω, δεκάξι χρόνια μετά,επειδή πρέπει να θυμόμαστε, επειδή αν η ιστορική μνήμη εγκαταλειφθεί τότε τίποτα για την πατρίδα δεν θα είναι καλό!
Αντρέας: Πάμε σε θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο!
Ας πάμε λίγους μήνες νωρίτερα, τον Αύγουστο του 1995.
Ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου δέχεται έπειτα από αίτημά του τον αρχηγό της ΕΥΠ ναύαρχο Λεων. Βασιλικόπουλο.
Ο ναύαρχος του παραδίδει φάκελο ο οποίος περιείχε πολλά και επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία από ευρήματα αμερικάνικου δορυφόρου.
Τι έδειχναν;
Ότι σε πολύ μεγάλη περιοχή του ανατολικού Αιγαίου, εκτεινόμενη απ’ το Καρπάθιο Πέλαγος και φτάνοντας μέχρι τη Γαύδο (κάνοντας σχηματικά ένα τελικό «S»)υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων!
Ο πολύπειρος και διορατικός Αντρέας αμέσως αντιλαμβάνεται τόσο την σπουδαιότητα όσο και την κρισιμότητα της αποκάλυψης, για τη χώρα μας. Αντιλαμβάνεται, ότι αυτά τα στοιχεία αποκλείεται να μην έχουν γίνει γνωστά και στην Τουρκία. Οπότε;
Οπότε ο Ανδρέας Παπανδρέου λίγες μέρες μετά, στη συνέντευξη που έδωσε στη Θεσσαλονίκη στα εγκαίνια της ΔΕΘ έστειλε ένα σαφές μήνυμα (σε αυτούς οι οποίοι ήταν σε θέση να το αντιληφθούν…) δηλώνοντας ως πρωθυπουργός της χώρας ότι:
• Εκτιμά ότι υπάρχει κίνδυνος θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο και τονίζει κατηγορηματικά, ότι η Ελλάδα θα υπερασπιστεί τα απαράγραπτα δικαιώματά της!
Πολλοί απόρησαν, γιατί ο Ανδρέας αισθάνθηκε την ανάγκη να κάνει αυτή τη δήλωση. Λίγοι γνώριζαν το παρασκήνιο…
Το σκηνικό της κρίσης…
Ο Ανδρέας στις 20 Νοέμβρη αρρωσταίνει, εισάγεται στο Ωνάσειο, δίνει μια σκληρή μάχη για να κρατηθεί στη ζωή…
Στις 15 Γενάρη του 1996 παραιτείται απ’ τη θέση του πρωθυπουργού.
Στις 18 Γενάρη η Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ εκλέγει διάδοχό του τον Κ. Σημίτη (μετά από ένα οργιώδες παρασκήνιο, που θα αποκαλυφτεί κάποια στιγμή…).
Την ίδια ακριβώς μέρα, μια μέρα δηλαδή «μεταβατική» για την Ελλάδα ο τότε υπουργός Εθνικής Άμυνας Γερ. Αρσένης ενημερώθηκε, με καθυστέρηση, απ’ το υπουργείο Εξωτερικών ότι ήδη απ’ τα Χριστούγεννα τουρκικό εμπορικό πλοίο είχε προσαράξει στα Ίμια και αρνούνταν επίμονα την παροχή βοήθειας απ’ τις ελληνικές αρχές με την αιτιολογία ότι η περιοχή ανήκει στην Τουρκία!
Μια ευθύτατη δηλαδή αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.
Αποφασίζονται τα εξής μέτρα:
1. Προσεχτική μεταφορά ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή, με χειρισμούς που πάντως να μην οδηγούν σε κλιμάκωση.
2. Ένα περιπολικό του ναυτικού με τη συνοδεία περιπολικού του Λιμενικού να κάνουν καθημερινά δύο περιπολίες γύρω απ’ τις βραχονησίδες, μία νωρίς το πρωί και μία μετά τη δύση του ήλιου.
Ακολούθησε ο γνωστός «πόλεμος των σημαιών».
Επίσης ο Γερ. Αρσένης ζήτησε συνάντηση με το νέο πρωθυπουργό Κ. Σημίτη. Μετά την ενημέρωση που του έκανε αποφασίστηκε να τεθούν οι μονάδες σε μεγαλύτερη επαγρύπνηση, χωρίς ωστόσο προκλήσεις και η ελληνική πλευρά να λειτουργήσει μόνο «αντισταθμιστικά».Δηλαδή, αν η Τουρκία έστελνε στην περιοχή μια φρεγάτα, τότε να στείλει μία και η Ελλάδα.
Ωστόσο η ένταση μεγαλώνει.
Σε αλλεπάλληλες συσκέψεις στο Πεντάγωνο εκτιμάται ότιδεν αποκλείεται να οδηγηθούν οι εξελίξεις ακόμα και σε θερμό επεισόδιο απ’ την Τουρκία. Εξετάστηκαν όλα τα πιθανά σενάρια ενός τέτοιου επεισοδίου.
Εκτιμήθηκε, ότι αν η Τουρκία επέλεγε μια εντυπωσιακή κίνηση, αυτή θα μπορούσε να είναι κάποια ενέργεια σε βραχονησίδα.
Εκτιμήθηκε όμως, ότι δεν ήταν πιθανή η ενέργεια στη Μεγάλη ή στη Μικρή Ίμια, επειδή η Μεγάλη Ίμια φρουρούνταν από ομάδα βατραχανθρώπων, που ανέβαινε κάθε βράδυ εκεί –προς φρούρηση της ελληνικής σημαίας- και έφευγε το πρωί.
Ως πιο πιθανοί στόχοι επομένως θεωρήθηκαν ηΚαλόλιμνος ή το Φαρμακονήσι. Και στάλθηκαν επαρκείς δυνάμεις για τη φύλαξή τους.
Η μοιραία νύχτα…
Στις 30 Ιανουαρίου η ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έχει κορυφωθεί.
Την προηγούμενη βραδιά ο Γερ. Αρσένης έχοντας λάβει ένα ανησυχητικό μήνυμα θέλει να ενημερώσει τον πρωθυπουργό.
Τον καλούσε επίμονα στο πορτοκαλί τηλέφωνο, αλλά ο Κ. Σημίτης δεν απαντούσε. Έστειλε ειδικό απεσταλμένος το σπίτι του.
Σύμφωνα με μία μαρτυρία (την οποία δεν κατέστη δυνατό να διασταυρώσουμε) ο απεσταλμένος του υπουργού Άμυνας ενημερώθηκε από οικείο πρόσωπο του πρωθυπουργού, ότι αυτός κοιμόταν με ωτασπίδες και γι’ αυτό δεν σήκωνε το τηλέφωνο!
Το βράδυ της 31ης Ιανουαρίου, στην κορύφωση της έντασης, ο Κ. Σημίτης αποφάσισε να συγκαλέσει σύσκεψη στο… γραφείο του στη Βουλή και όχι στο Πεντάγωνο, όπως ζήτησαν οι Αρσένης και Ν. Κουρής (υφυπουργός Άμυνας), για λόγους ευνόητους!
Η απάντηση του πρωθυπουργού ήταν ότι σύσκεψη στο Πεντάγωνο θα σήμαινε… ανησυχία του ελληνικού λαού, ότι πάμε σε πόλεμο με την Τουρκία!
Προφανώς για να… μην ανησυχήσει ο ελληνικός λαός, ουπουργός Εξωτερικών Θ. Πάγκαλος βρέθηκε σε τηλεοπτική εκπομπή του Ν. Χατζηνικολάου, όπου επίμονα τον αναζήτησαν για να πάρει μέρος στη σύσκεψη!
Τέτοια ετοιμότητα!
Ο κ. Αρσένης του απάντησε ότι η Ελλάδα δεν φέρει ευθύνη γι’ αυτή την κλιμάκωση και λειτουργεί μόνο «αντισταθμιστικά».
Τότε, για πρώτη φορά, ο αμερικανός υπουργός του πρότεινε «να πω στους Τούρκους να αρχίσουν να αποχωρούν και να αποχωρήσετε κι εσείς».
-Πάω σε κυβερνητική σύσκεψη, του απάντησε ο Έλληνας υπουργός.
Εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσουμε, ότι όλη εκείνη τη δραματική νύχτα η Ουάσιγκτον «έκανε παιχνίδι», ενώ η Ευρώπη -κυριολεκτικά- κοιμούνταν, απουσίαζε εντελώς από κάθε συζήτηση ή διαπραγμάτευση, αν και η Ελλάδα είναι χώρα-μέλος της Ε.Ε.!
Και αυτό ερμηνεύει πολλά…
Η κυβερνητική σύσκεψη στη Βουλή ξεκίνησε γύρω στις 11 το βράδυ, με απουσία (υπενθυμίζουμε) του υπουργού Εξωτερικών Θ. Πάγκαλου, ο οποίος ήταν «χαμένος» σε τηλεοπτική εκπομπή του Ν. Χατζηνικολάου!
Στην έναρξη της σύσκεψης ο Κ. Σημίτης ενημέρωσε ότι είχε ήδη κάνει τηλεφωνική επικοινωνία με τον αμερικανό Πρόεδρο Μπ. Κλίντον, ο οποίος του είχε προτείνει «αποκλιμάκωση», δηλαδή την ταυτόχρονη αποχώρηση των ελληνικών και τουρκικών δυνάμεων απ’ την επίμαχη περιοχή των Ιμίων.
Είχαν «στο περίμενε» τον αρχηγό της ΕΥΠ!
Εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσουμε (δείγμα κι αυτό της τραγικής εικόνας και των τραγικών χειρισμών της κυβέρνησης εκείνη τη νύχτα που γράφονταν Ιστορία!) πωςστη διάρκεια όλης της νύχτας ο τότε αρχηγός της ΕΥΠ Λεων. Βασιλικόπουλος «φορτωμένος» με πολλούς φακέλους μάταια ζητούσε να συμμετάσχει! Ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης το αρνήθηκε! Και η μοναδική συμμετοχή του αρχηγού της ΕΥΠ ήταν να παραδώσει κάποιους φακέλους! Κατά τα άλλα «ξεροστάλιασε» αναμένοντας έξω απ’ την αίθουσα της σύσκεψης!
«Λυπάμαι, αλλά οι Τούρκοι κάτι θα κάνουν»!
Γύρω στα μεσάνυχτα ο Γερ. Αρσένης δέχτηκε το νέο τηλεφώνημα απ’ τον Πέρι. Του ανέφερε, ότι οι Τούρκοι συμφωνούν στην «αποκλιμάκωση», αλλά:
• Θέτουν σαν όρο την αποχώρηση της ελληνικής φρουράς και της ελληνικής σημαίας απ’ τη βραχονησίδα «όπως έχει συζητήσει ο Πρόεδρός μου με τον πρωθυπουργό σου»!
Ο Γερ. Αρσένης απάντησε ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να δεχτεί αυτή την απαράδεκτη αξίωση, που αμφισβητεί ευθέως κυριαρχικά μας δικαιώματα, για να λάβει την απάντηση:
• Τότε λυπάμαι, αλλά σε κάνα-δυο ώρες η Τουρκία «κάτι θα κάνει»!
Αυτή η ιταμή προειδοποίηση του αμερικανού ΥΕΘΑ σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον βρίσκονταν σε συνεννόηση με την Άγκυρα και ήταν ενήμερη για τα όσα σχεδίαζαν οι Τούρκοι και μάλιστα τα ενέκριναν!
Επίσης προκαλεί μέγιστη εντύπωση αυτό το «όπως έχει συζητήσει ο Πρόεδρός μου με τον πρωθυπουργό σου»,που είπε ο Πέρι στον Αρσένη. Και το μείζον ερώτημα που τίθεται είναι:
• Είχε εξαρχής συμφωνήσει ο Σημίτης στην αποχώρηση απ’ τη Μεγάλη Ίμια της ελληνικής φρουράς και σημαίας;
Σημειώνουμε και ότι τα ίδια περίπου με τον Πέρι είπε και ο αρχηγός του αμερικανικού Επιτελείου κ. Σαλικασβίλι σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τους Γερ. Αρσένη και Ν. Λυμπέρη, τον έλληνα ομόλογό του.
Κάποια στιγμή εδέησε να αφήσει το τηλεοπτικό στούντιο (!) και να πάει στη σύσκεψη κι ο Θ. Πάγκαλος.
Τους ενημέρωσε, ότι είχε μιλήσει τηλεφωνικά με τον Ρ. Χόλμπρουκ, ο οποίος του είχε μεταφέρει τη γνωστή πρόταση των αμερικάνων.
Στο μεταξύ ο Αρσένης ανήσυχος απ’ την «προειδοποίηση» της Ουάσιγκτον ενημέρωσε τον υφυπουργό του Ν. Κουρή, ο οποίος παρέμενε στο Πεντάγωνο επειδή (και δικαιολογημένα) θεωρούσε μέγα λάθος ότι η συγκεκριμένη σύσκεψη πραγματοποιούνταν στη Βουλή αντί της «αίθουσας Επιχειρήσεων» του Πενταγώνου τη στιγμή που απειλούνταν θερμό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας!
Συμφωνήθηκε μεταξύ τους:
• Ύψιστη ετοιμότητα των ελληνικών δυνάμεων που βρίσκονται στην περιοχή και άμεση απάντηση σε οποιοδήποτε τουρκικό χτύπημα.
Σε αυτό το σημείο να υπενθυμίσουμε, ότι στην περιοχή βρίσκονταν μεγάλο μέρος του Στόλου μας.
Και μάλιστα όταν πολεμικά πλοία του Στόλου μας είχαν αναχωρήσει απ’ το ναύσταθμο για την επίμαχη περιοχή του Αιγαίου όλη η Ελλάδα είχε «απολαύσει» το θέαμα σε… ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση! Δείγμα –και αυτό- της σοβαρότητας της κυβέρνησης…
«Οι Τούρκοι είναι στη Μικρή Ίμια»!
Γύρω στις 3.00 το πρωί οι συμμετέχοντας στη σύσκεψη ενημερώθηκαν ότι… «υπάρχουν πληροφορίες» (!) πως στη Μικρή Ίμια έχουν κάνει απόβαση Τούρκοικομάντος!
Και αυτό το έμαθαν από αμερικάνικη πηγή. Και πώς θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά απ’ τη στιγμή που, όπως προαναφέραμε, η Ουάσιγκτον όχι μόνο ήταν ενήμερη αλλά ακόμα και «συντόνιζε»;
Προς διερεύνηση του αληθούς της «πληροφορίας» (!) εστάλη το μοιραίο στρατιωτικό ελικόπτερο, με τα γνωστά, τραγικά αποτελέσματα, του χαμού δηλαδή στα νερά του Αιγαίου των τριών παλικαριών, των τριών ηρώων που έπεσαν για την πατρίδα και τη σημαία, την ίδια ώρα που για τη σημαία στη σύσκεψη γίνονταν διάλογοι που θύμιζαν αρχαία τραγωδία…
Αυτόματα η σύσκεψη μετατράπηκε σε συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ.
Ο Γερ. Αρσένης επικοινώνησε ξανά με το Ν. Κουρή και του μετέφερε την εντολή:
• Να αρχίσει η ενεργοποίηση του σχεδίου ανακατάληψης της Μικρής Ίμιας.
Αλλά ενώ το σχέδιο είχε αρχίσει να ενεργοποιείται, ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΥΛΟΠΟΙΗΘΗΚΕ.
Και αυτό με ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας.
Εμείς μάθαμε, ότι εξετάστηκαν δύο σχέδια ανακατάληψης:
1. Με δυνάμεις στρατού. Επ’ αυτού ο ναύαρχος Λυμπέρης επεσήμανε ότι πριν τις 11 το πρωί ήταν αδύνατη η μεταφορά στρατού απ’ την Κω.
2. Με βομβαρδισμό της βραχονησίδας.
Οι συμμετέχοντες άρχισαν να συζητούν τις αντιδράσεις από ενδεχόμενο βομβαρδισμό της βραχονησίδας, αφού θεωρήθηκε βέβαιο ότι η Τουρκία θα «απαντούσε».
Σε αυτό το κρίσιμο σημείο ο πρωθυπουργός, ο οποίος προηγούμενα είχε επιτεθεί με σκληρότατες εκφράσεις στον Α/ΓΕΕΘΑ εμφανίστηκε απρόθυμος σε πιθανή τέτοια ενέργεια.
Και σε αυτό επίσης το σημείο σαν «από μηχανής Θεός» επεμβαίνει ο Πάγκαλος, ο οποίος είχε βγει έξω απ’ την αίθουσα προκειμένου να μιλήσει για άλλη μια φορά με τον Χόλμπρουκ.
Αξίζει να θυμίσουμε, ότι όλη εκείνη τη μοιραία βραδιά συνομίλησαν:
– Σημίτης-Κλίντον.
– Πάγκαλος-Χόλμπρουκ.
– Αρσένης-Πέρι.
– Αρσένης-Σαλικασβίλι.
– Λυμπέρης-Σαλικασβίλι.
«Να πούμε ότι την πήρε αέρας τη σημαία»!
Ο Θ. Πάγκαλος μεταφέρει τα εξής:
• Οι αμερικανοί μου είπαν, ότι οι Τούρκοι δέχονται να φύγουν απ’ τη Μικρή Ίμια, με τον όρο να φύγει και η δική μας φρουρά απ’ τη Μεγάλη Ίμια!
Προφανώς Ουάσιγκτον και Άγκυρα έτσι μετέφραζαν το «status quo ante», για το οποίο η κυβέρνηση Σημίτη πανηγύριζε το επόμενο πρωινό, τότε που ο μοιραίος και ολίγιστος πρωθυπουργός είπε από βήματος της Βουλής το:
• Ευχαριστώ την κυβέρνηση των ΗΠΑ!
Δηλαδή γι’ αυτούς το “status quo ante» σήμαινε απλά το «no vessels, no troops, no flags», στα οποία θα επανέλθουμε.
Ωστόσο η τότε ελληνική κυβέρνηση αποδέχτηκε να συζητήσει σε αυτή την ιταμή βάση.
Ο Γερ. Αρσένης έχοντας κατά νου τα όσα του είχε πει ο Πέρι, ρώτησε τον Πάγκαλο:
– Βάζουν ζήτημα να φύγει και η σημαία μας;
Κι έλαβε την απίστευτη (;) απάντηση:
• Όχι, αλλά να το δούμε μόνοι μας, μήπως φεύγοντας η φρουρά να την πάρει!
Βέβαια οι αμερικανοί το είχαν θέσει το ζήτημα. Τουλάχιστον σε Σημίτη και Αρσένη.
Και τότε έγιναν οι διάλογοι της ντροπής, κατά την ταπεινή μας άποψη.
Δηλαδή ο Σημίτης απευθυνόμενος στον Λυμπέρη να τον ρωτά, γιατί έχει τόση… ευαισθησία στο να φύγει η ελληνική σημαία απ’ τη Μεγάλη Ίμια!
Ή ο Πάγκαλος να του ζητά «να πούμε ναύαρχε ότι φύσηξε αέρας και την πήρε τη σημαία απ’ τη βραχονησίδα»!
Η τραγική κατάληξη ήταν αυτή που όλοι γνωρίζουμε.
Και η φρουρά έφυγε και η σημαία έφυγε.
Και η τραγική κυβέρνηση βγήκε το πρωί και πανηγύρισε.
Και το βράδυ πήρε ψήφο εμπιστοσύνης (για την ιστορία να θυμίσουμε, ότι δύο βουλευτές του ΠΑΣΟΚ αρνήθηκαν μετά τα όσα συνέβησαν να δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης, οι Βουνάτσος και Κηπουρός).
Και στη συνεδρίαση του Υπουργικού που έγινε κατά το μεσημέρι ο μόνος υπουργός, ο οποίος επεσήμανε ότι τα όσα συνέβησαν στην ουσία οδηγούν σε γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο ήταν ο αείμνηστος Αν. Πεπονής…
Και σε λίγες μέρες η κυβέρνηση αποστράτευσε τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ Ν. Λυμπέρη…
{Στο επόμενο όλο το παρασκήνιο για το “no troops, novessels, no flags”…}