Γράφει ο Γιάννης Κοκκινίδης 28 Ιουλίου 2014
Χορηγούς για τη λειτουργία των φάρων ,οι οποίοι ανήκουν στο Πολεμικό Ναυτικό, αναζητεί πλέον το υπουργείο Εθνικής Άμυνας (σ.σ.το καλοκαίρι του 2014). Η «καινοτομία» αυτή ανακοινώθηκε επίσημα στη Βουλή από την αναπληρώτρια υπουργό Εθνικής Άμυνας Φώφη Γεννηματά κατά την παρουσίαση σχετικού νομοσχεδίου.
Η Ελλάδα διαθέτει ,λόγω του νησιωτικού συμπλέγματος και των αμέτρητων ακρωτηρίων πάρα πολλούς φάρους που από τότε που κτίστηκαν έσωσαν τις ζωές αμέτρητων ναυτικών. Η τεχνολογία που υπήρχε, πριν από λίγες δεκαετίες , δεν μπορούσε να προφυλάξει τα πλοία από ξέρες και άλλες παγίδες που υπήρχαν στη θάλασσα ιδίως όταν αυτή ήταν φουρτουνιασμένη.
Δεν υπήρχαν τα GPS που δίνουν την ακριβή θέση του πλοίου και εξάγονται πολύτιμα συμπεράσματα για την πορεία του σκάφους . Η χώρα μας διαθέτει και έναν από τους παλαιότερους φάρους στον κόσμο, όπως είναι αυτός των Χανίων που μετράει αιώνες ζωής.
Οι φάροι κρύβουν μία μοναδική γοητεία που συνοδεύεται πάντα από μία σιωπηρή μοναξιά. Στις εποχές που χτίζονταν και με τα ελάχιστα μέσα που υπήρχαν τότε, αποτελούσαν εντυπωσιακά οικοδομικά επιτεύγματα. Κάθε ένας από αυτούς έχει τη δικιά του ιστορία.Μέχρι πρότινος απαιτούνταν να υπάρχουν άνθρωποι που να τους λειτουργούν. Η τεχνολογία σήμερα επιτρέπει να αναβοσβήνουν και χωρίς ακόμα και τη μοναχική παρουσία ανθρώπου σε αυτούς. Ωστόσο από τους 130 φαροφύλακες που διέθετε μέχρι πρόσφατα η χώρα μας σήμερα βρίσκονται σε υπηρεσία περίπου στους 30 οι οποίοι και ανήκουν στο δυναμικό του Πολεμικού Ναυτικού αφού και η λειτουργία των φάρων ανήκει στο ΓΕΝ.
Σκοπός, όπως είπε η αναπληρώτρια υπουργός στη Βουλή, είναι «η αναθεώρηση και ο εκσυγχρονισμός του γενικού κανονιστικού πλαισίου της λειτουργίας του φαρικού δικτύου της χώρας». Με βάση τα όσα ειπώθηκαν εισάγεται για πρώτη φορά ο θεσμός του αναδόχου φάρου, με τον οποίο γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια επιμερισμού του κόστους συντήρησης αυτών. Όπως διευκρινίστηκε με τον τρόπο αυτό που θεσπίζεται, οι φάροι δεν παραχωρούνται, δεν ξεπουλιούνται και δεν ενοικιάζονται.
Η εισήγηση να «υιοθετηθούν» οι φάροι από ιδιώτες έγινε από το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Οι ανάδοχοι , που θα χρηματοδοτούν τη λειτουργία τους ,θα έχουν την ευκαιρία να χρησιμοποιούν κάποιους χώρους τους μόνο για πολιτιστικούς σκοπούς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, όμως. Το κόστος συντήρησης και επισκευής για κάθε φάρο ανέρχεται περίπου στο ποσό των 300.000 ευρώ, ενώ το ετήσιο κόστος συντήρησης του φαρικού δικτύου ανέρχεται στα 1,5 εκ. ευρώ. Ποσό αρκετά σημαντικό.
Αυτή τη στιγμή στον Ελλαδικό χώρο υπάρχουν 141 φάροι και από αυτούς οι 58 μόνο είναι «επιτηρούμενοι» (επανδρωμένοι), οι υπόλοιποι 83 δεν είναι «επιτηρούμενοι», επειδή βρίσκονται σε πάρα πολύ κακή κατάσταση. Ήδη το Πολεμικό Ναυτικό, σε μία προσπάθεια του να διασώσει τους φάρους που αποτελούν πολιτιστική μας κληρονομιά ανεπίσημα συνεργάστηκε με τρεις ιδιώτες προκειμένου να συντηρηθούν αντίστοιχοι φάροι.
Και ενώ το κόστος του υπουργείου Εθνικής Άμυνας για τη λειτουργία των φάρων είναι σεβαστό ωστόσο το Γενικό Λογιστήριο του κράτους δεν αποδέχτηκε να αποδώσει στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού τα «φαρικά τέλη» όπως ανέφερε στη Βουλή η κ. Γεννηματά.Αν δεν ευδοκιμήσει το σχέδιο για την εξεύρεση ιδιωτών που θα υιοθετήσουν τους ελληνικούς φάρους τότε ο κίνδυνος κατάρρευσης πολλών από αυτών είναι υπαρκτός. Αρκετοί από τους φάρους μας είναι χτισμένοι από το 1850 και μετά. Ο κάθε φάρος έχει τη δική του ιστορία. Ενδεικτικά θα αναφερθούμε σε τρεις.
Ο πιο παλιός μας φάρος είναι στο λιμάνι των Χανίων
Ο φάρος στο παλιό λιμάνι των Χανίων κτίστηκε πριν από πέντε 5 αιώνες. Αποτελεί ι σήμα αναγνώρισης της πόλης σ’ όλο τον κόσμο. Το 1212μ.χ. οι Ενετοί κατέκτησαν όλη την Κρήτη. Τότε αποφάσισαν να οικοδομήσουν μια νέα πόλη πάνω στην αρχαία Κυδωνία (τα σημερινά Χανιά). Το λιμάνι δεν είναι όλο φυσικό. Άρχισε να κατασκευάζεται ανάμεσα στο 1320 και 1356μ.χ. και συνεχίστηκε να κτίζεται για τα επόμενα 200 χρόνια οπότε κατασκευάστηκε και ο φάρος σε διαφορετική μορφή από τη σημερινή. Από το 1645 μέχρι το 1830 στην Κρήτη παρέμεναν Τούρκοι κατακτητές. Αυτοί δεν χρησιμοποιούσαν το λιμάνι των Χανίων αλλά αυτό της Σούδας. Έτσι με τα χρόνια ο φάρος καταστράφηκε αφού κανείς δεν φρόντιζε για την συντήρησή του. Το 1830 οι Aγγλοι έδωσαν την Κρήτη στους Αιγύπτιους. Τότε έγιναν πολλά δημόσια έργα. Ο φάρος επισκευάστηκε πάνω στην αρχική του βάση. Όμως ο νέος φάρος είναι διαφορετικός από τον παλιό, μοιάζει πιο πολύ με μιναρέ. Έχει εσωτερική σκάλα που οδηγεί σε μπαλκόνι με γυάλινο πυργίσκο. Έρευνες που έγιναν τον τελευταίο καιρό για την αντικατάσταση του φάρου έδειξαν ότι η βάση του φάρου που είναι Ενετική χωρίζεται από τον υπόλοιπο φάρο με ξύλινη σχάρα.
Σύμφωνα με τους εγκυρότατους Αγγλικούς “φαροδείκτες” του 1847 και 1859 ο φάρος αναστηλώθηκε – πάνω στην Ενετική βάση του – και το 1839 λειτούργησε με τη νέα για την εποχή τεχνολογία. Τεκμηριωμένη πληροφορία για το πρώτο του φωτιστικό μηχάνημα δεν υπάρχει όπως δεν υπάρχει και κάποιο στοιχείο που να δείχνει το πότε σταμάτησε να λειτουργεί ως πυρσός ανοιχτής φλόγας. O νέος φάρος είναι διαφορετικός από τον αρχικό και θυμίζει περισσότερο μιναρέ και ως προς την μορφή του και ως προς την εσωτερική του πέτρινη σκάλα, που οδηγεί στο μπαλκόνι με το γυάλινο πυργίσκο. Στα τέλη του 19ου αιώνα, κατασκευάστηκε στην βάση του Φάρου κεραμοσκεπής κατοικία φυλάκων, που όμως κατεδαφίστηκε πριν το 1967.Ο πύργος του Φάρου είναι κατασκευασμένος σε λίθινους πελεκημένους δόμους από λευκό ψαμμίτη. Το 1864 ο Φάρος περιήλθε στην δικαιοδοσία της γαλλικής εταιρίας Οθωμανικών Φάρων και λειτούργησε με φωτιστικό μηχάνημα “κατοπτρικό Δ’ τάξεως”. Έχουν επίσης δημιουργηθεί αγωγοί μέσω των οποίων διέρχεται θαλάσσιο νερό κάτω από την επιφάνεια της βάσης του φάρου.
Ο Φάρος ων Χανίων προστέθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, το 1913. Ο φάρος έχει ύψος 21 μ., με ύψος εστίας από την επιφάνεια της θάλασσας, 26 μέτρα και το φως του φτάνει σε απόσταση 7 μιλίων. Είναι ο παλαιότερος που σώζεται μέχρι σήμερα, όχι μόνο των Ελληνικών παραλίων αλλά και της Μεσογείου κι ένας από τους παλαιότερους στον κόσμο.
Φάρος Αη Σώστη Μεσσολογγίου
Ο φάρος στον Αγιο Σώστη κατασκευάστηκε το 1859. Το ύψος του πέτρινου κυλινδρικού του πύργου είναι 11,5 μέτρα και το εστιακό του ύψος είναι 12 μέτρα.
Φάρος Σκοπέλου
O φάρος στο βόρειο άκρο της Σκοπέλου, στο ακρωτήρι Γουρούνι, χτίστηκε το 1889 από το Ελληνικό Δημόσιο, σύμφωνα με τη χρονολογία που υπάρχει στο φωτιστικό μηχάνημα. Στα χρόνια της Κατοχής παρέμεινε σβηστός. Επαναλειτούργησε το 1944 και το 1984 ηλεκτροδοτήθηκε και συνέχισε να λειτουργεί ως επιτηρούμενος μέχρι το 1989 που αυτοματοποιήθηκε. Το χαρακτηριστικό του φάρου είναι τρεις λευκές αναλαμπές ανά τριάντα δευτερόλεπτα και η φωτοβολία του φθάνει τα 20 ναυτικά μίλια. Το 1996 χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό κτίσμα το οποίο δεσπόζει στην καταπράσινη πλαγιά του βουνού και αποτελείται από το φαρόσπιτο και τον ενσωματωμένο σ’ αυτό πύργο στην κορυφή του οποίου είναι το φωτιστικό σώμα. Ο πύργος του φάρου είναι τετράγωνος, λιθόκτιστος και η επίστεψή του διαμορφώνεται με πόρινα τοξύλια τα οποία στηρίζουν το γείσο του και διαμορφώνουν το επίπεδο πάνω στο οποίο πατά ο φωτιστικός κλωβός. Το ύψος του λίθινου κορμού του πύργου είναι 14 μέτρα, ενώ μαζί με το φωτιστικό κλωβό ανέρχεται στα 17,8 μέτρα περίπου. Ο φωτιστικός κλωβός περιλαμβάνει τον φωτιστικό μηχανισμό με το περιστροφικό διοπτρικό του, το οποίο είναι κατασκευασμένο στο Παρίσι στο τέλος του 19ου αιώνα, σύμφωνα με την επιγραφή του «SAUTER LE MONNIER & S.I.E. PARIS 1887».
Φάρος Ψαθούρα
Ο φάρος της Ψαθούρας χτίστηκε το 1895 μετά το ναυάγιο ενός Δανέζικου πλοίου. Χτίστηκε πάνω σε σχέδια Γάλλων μηχανικών, από πετράδες Σκοπελίτες που χρησιμοποίησαν πέτρα από το νησί ενώ μεταφέρθηκαν μόνο τα μαρμάρινα σκαλοπάτια και μια άλλη μαλακότερη και ευκολοπελέκητη πέτρα για τις ακμές του κτιρίου και τα ανοίγματα. Εδράζεται πάνω σε βραχώδες έδαφος ενώ γύρω από τον πύργο του φάρου και στη βάση του, αλλά ενωμένο με αυτόν είναι χτισμένο το σπίτι όπου διέμεναν φαροφύλακες. Τότε που κατασκευάστηκε το φανάρι δούλευε με ένα σύστημα που έκαιγε ένα μίγμα αέρα με εξαερωμένο πετρέλαιο το οποίο βέβαια ήθελε συνεχή παρουσία φαροφύλακα που άναβε και έσβηνε και επιτηρούσε ώστε να δουλεύει καλά το φανάρι.
Τότε το φως του φάρου ήταν συνεχές προς όλες τις κατευθύνσεις και πολύ ισχυρό και εκτυφλωτικό, έφτανε δε 19 μίλια μακριά. Ήταν τόσο ισχυρό το φως που οι παλιοί ψαράδες θυμούνται ότι αν έπεφτε η νύχτα και ήσουν κοντά στο νησί δεν μπορούσες να δεις τίποτα γιατί σε τύφλωνε η λάμψη, που δημιουργούσε ένα αδιαπέραστο φράγμα φωτός. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο φάρος έσβησε και οι φαροφύλακες είχαν εντολή από τους γερμανους να τον ανάβουν μόνο σε ειδικές περιπτώσεις Ξανάναψε κανονικά το 1945.
Μέχρι το 1987 που το σύστημα με το πετρέλαιο αντικαταστάθηκε με ηλεκτρικό ρεύμα από φωτοβολταϊκά, η παρουσία των φαροφυλάκων ήταν συνεχής. Όταν έπαψε να μένει μονίμως ο φαροφύλακας με την οικογένειά του στο νησί, πράγμα που συνέβαινε από την αρχή λειτουργίας του φάρου μέχρι περίπου τη δεκαετία του ’70, οι φαροφύλακες είχαν βάρδιες που διαρκούσαν περίπου 10 μέρες ανά δύο. Το 1987 ο φάρος μετετράπη σε αυτοματοποιημένο επιτηρούμενο ηλιακό. Αυτό σημαίνει ότι λειτουργεί μόνος του, αλλά κάθε τόσο οι υπεύθυνοι φαροφύλακες τον επισκέπτονται και τον συντηρούν. Το ύψος του πύργου του φάρου είναι 26 μέτρα, ενώ το φανάρι βρίσκεται συνολικά σε 40 μέτρα ύψος πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το φως που εκπέμπει σήμερα ο φάρος δίνεται σε έξι δέσμες από μια λάμπα αλογόνου, αλλά ο παρατηρητής που βρίσκεται στη θάλασσα το αντιλαμβάνεται σαν να είναι σβηστός για 10΄΄ και να φωτίζει για 1΄΄. Το βεληνεκές του είναι σημερα 17 ν. μίλια και είναι ένας από τους μεγαλύτερους φάρους του Αιγαίου. Ο φάρος της Ψαθούρας βρίσκεται στα βόρεια του ομώνυμου Το 2001 χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Η Ψαθούρα είναι το βορειότερο απ’ όλα τα νησιά του συμπλέγματος των Σποράδων. Το όνομά της προέρχεται, μάλλον από το σχήμα της, διότι μοιάζει με Ψάθα στην μέση της θάλασσας .Έχει διάμετρο 2 χιλ. και έκταση 2 τ.χ. Απέχει από τα Γιούρα 8 μίλια.