Γράφει ο Ιωάννης Κων. Νεονάκης MD, MSc, PhD.
«Η Πόλη ήταν το σπαθί, η Πόλη το κοντάρι, η Πόλη ήταν το κλειδί της Ρωμανίας όλης.»*
Στις 11 Μαΐου του 330 μΧ εγκαινιάζεται με λαμπρότητα από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο η Nova Roma, η Νέα Ρώμη, η νέα πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η νέα πρωτεύουσα της Ρωμανίας. Ο θρύλος λέει ότι όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος χάραζε τα όρια της πόλης, ακολουθούσε άγγελο Κυρίου, ο οποίος του υπεδείκνυε τα σημεία. Η πόλη ήταν εξαρχής ιερή και αφιερώθηκε στην προστάτιδά της Παναγία. Με την πάροδο του χρόνου και προς τιμή του Αγίου Μεγάλου Κωνσταντίνου η πόλη θα λάβει το όνομα Κωνσταντινούπολις. Η Κωνσταντινούπολη δεν ήταν απλώς το υπερεθνικό, διοικητικό κέντρο της Ρωμανίας (Βυζαντινής Αυτοκρατορίας), δεν ήταν απλώς ένα πολύ μεγάλο εμπορικό, οικονομικό, στρατιωτικό, πολιτισμικό και κοινωνικό κέντρο. Εξ αρχής είχε τις προϋποθέσεις και πολύ γρήγορα κατέστη το οικουμενικό κέντρο του Ορθοδόξου κόσμου. Η Ορθοδοξία απετέλεσε τη νοηματοδότηση, το σκοπό και τον κεντρικό άξονα ύπαρξης αυτής της πόλης. Και η Ορθοδοξία με τη σειρά της προσέφερε στην Κωνσταντινούπολη και σ’ όλη τη Ρωμηοσύνη μια πνοή αθανασίας και αιωνιότητας.
Η ταυτότητα της Κωνσταντινούπολης, αλλά και όλης της Ρωμανίας πολύ δύσκολα μπορεί να προσεγγιστεί και να κατανοηθεί από το σημερινό άνθρωπο τον εθισμένο να αναλύει τα πράγματα με τους όρους του νεωτερισμού, με τον ατομισμό, με το έθνος-κράτος, με τα όρια. Η Ρωμανία δεν καθοριζόταν από τα σύνορά της, δεν είχε όρια, ή καλύτερα τα όριά της ήταν η οικουμένη.
Ήταν και είναι ένα οντολογικό σώμα αποτελούμενο από τους προαπελθώντες, συγκαιρινούς και μέλλοντες ελθείν Ρωμηούς. Ανθρώπους δηλαδή, που έχοντας ως αφετηρία και θεμέλιο τον ελληνιστικό πολιτισμό και τη Ρωμαϊκή παράδοση θέλησαν να βιώσουν την Ορθόδοξη πίστη τους σε προσωπικό και σε συλλογικό, πολιτειακό επίπεδο.
Παρά τα αλλεπάλληλα αμαρτήματα και τις προσωπικές τους αστοχίες, όλων τους η κατεύθυνση και η επιδίωξη ήταν ο Χριστός και η έμπρακτη βίωση της σχέσης μαζί Του. Όλων τους, από τον τελευταίο Ρωμηό έως την κεφαλή του κράτους, τον ίδιο τον αυτοκράτορα.
Ένα Κράτος, μια Πολιτεία συγκερασμού και πρόσληψης των φαινομενικά αντιθέτων. Αυτοκρατορία και δύναμη από τη μια, αλλά με ταπείνωση και μετάνοια από την άλλη, πορφύρα και χρυσά διαδήματα απέξω, αλλά με νοερά προσευχή και ησυχασμό από μέσα, σκήπτρα εξουσίας την ημέρα αλλά με ύπνο στο πάτωμα και άλλα ασκητικά αγωνίσματα τη νύχτα.
Επιδίωξη και αγώνας για αγιότητα, ανεξαρτήτως της θέσης, του τόπου και του χρόνου. Γιατί στην αγιότητα ο τόπος είναι το παντού και ο χρόνος είναι το πάντα. Συλλογικό οντολογικό σώμα επιδιώκον την αγιότητα με πολλά αμαρτήματα και μετάνοια, βασιλεία Χριστού επί γής με ανθρώπινες αδυναμίες και αστοχίες, χριστιανική αυτοκρατορία, η μόνη, η καθολική, η οικουμενική.
Αυτό ήταν και είναι η Ρωμανία. Τρόπος ζωής και γεγονός της καρδιάς. Η Ρωμανία ποτέ δεν ορίστηκε από τα σύνορα της. Ποτέ δεν θέλησε να κατακτήσει εκτάσεις και θησαυρούς. Θέλησε πάντα να κερδίζει καρδιές και ψυχές. Θέλησε να φωτίζει λαούς, όλους του λαούς. Σεβόμενη πάντα το πρόσωπο, την ταυτότητα και την ιδιοπροσωπεία τους. Η Ρωμανία δεν καταλήθηκε το 1204, αλλά ούτε και το 1453. Συνέχισε να υπάρχει και να κραταιώνεται στις καρδιές των προγόνων μας. Η Ρωμανία αντιπαρήλθε τον απηνή διωγμό που υπέστη από τη Βαυαροκρατία το 1830 και συνεχίζει να αντιστέκεται σθεναρά στη διαρκή και αφόρητη πίεση εκφραγκισμού και εκδυτικισμού που δέχεται τους τελευταίους δύο αιώνες. Η Ρωμανία σήμερα υπάρχει και πάλλεται δυναμικά στις καρδιές όσων αισθάνονται Ρωμηοί απανταχού της γης. Από τα Ιεροσόλυμα και τη Συρία, όπου υφίσταται διωγμό μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τις Σκανδιναβικές χώρες μέχρι τις εσχατιές της Νοτίου Αφρικής. Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γής. Ρωμανία οικουμενική, υπερεθνική, ορθόδοξη, ως πρόταση ζωής στο επερχόμενο μετανεωτερικό σκοτάδι.
Και παντοτινή πρωτεύουσα και κέντρο της Ρωμανίας ήταν, είναι και θα παραμείνει η Κωνσταντινούπολις. Το αιώνιο κέντρο και η καρδιά του ευσεβούς γένους των Ρωμηών ήταν, είναι και θα παραμείνει η Πόλις. Ανεξάρτητα από τους οικιστές της, ανεξάρτητα από την ταυτότητα και το τι πιστεύουν, ανεξάρτητα από τον αριθμό τους. Ας είναι αλλόθρησκοι, ας είναι είκοσι εκατομμύρια, ας είναι διακόσια εκατομμύρια. Μικρή σημασία έχει. Τα χώματα της Πόλης είναι ιερά, αγιασμένα από τους αναρίθμητους χορούς των αγίων προγόνων μας μαρτύρων. Χώματα που ευωδιάζουν από την παρουσία των ιερών σκηνωμάτων, χώματα που αναδύουν δοξολογίες και προσευχές, χώματα συνεχώς λάμποντα από το ανέσπερο φως της δόξης των αγίων και της παρουσίας της προστάτιδας Παναγίας. Ας μην έχομε τίποτα, είναι όλα δικά μας. Η Πόλις είναι δική μας. Και τώρα και πάντα. Κορωνίδα και καύχημα του γένους των Ρωμηών. Είναι το σύμβολο, είναι η ζώσα μνήμη, είναι η συνοχή μας, είναι η αναφορά μας, είναι το πνευματικό και φυσικό μας κέντρο, είναι η καρδιά μας, είναι η ιστορία και το μέλλον μας, είναι η ζωή μας.
Ας μη μεμψιμοιρούμε και ας μη διαμαρτυρόμαστε για την όποια κατάστασή της. Δεν μάς πρέπει η πίκρα. Ας μην κοιτάμε την Πόλη εξωτερικά και επιφανειακά. Ας την κοιτάξομε σε βάθος. Και ένα τέτοιο κοίταγμα θα μας αποκαλύψει ότι η Πόλις είναι ελεύθερη. Ο θάνατος δεν τη νίκησε. Η Πόλις λειτουργείται συνεχώς και αδιαλείπτως. Χωρίς διακοπή. Ορατά και αοράτως. Λειτουργείται, αγιάζεται και παραμένει ελεύθερη. Τα υπόλοιπα είναι στα χέρια του Θεού. Εμείς ας γευόμαστε τη χαρά αυτής της ελευθερίας. Ας επισκεπτόμαστε την Πόλη ορατά ή και μυστικά, εσωτερικά, ας τη μελετούμε, ας ζυμωνόμαστε με τον παλμό της, ας την αισθανόμαστε δική μας και θεμελιακό κομμάτι της ύπαρξής μας, ας την αγαπάμε και ας προσευχόμαστε για αυτήν, την Πόλη, την καρδιά των Ρωμηών, την καρδιά των Ορθοδόξων. Και πάνω απ’ όλα ας αποδιώξομε από το μυαλό μας κάθε εθνικιστική σκιά και εγωισμό αλλά και κάθε άλλη κοσμική σκοπιμότητα και ματαιοδοξία. Μόνο έτσι θα μπορέσομε να γευτούμε την ανεκλάλητη χαρά που έχει να μάς προσφέρει. Τα υπόλοιπα είναι στα χέρια του Θεού και όπως αυτός νομίζει και κρίνει ότι πρέπει να γίνουν. Και ίσως ίσως όσο πιο γρήγορα αποβάλλομε και απεκδυθούμε το όποιο κοσμικό μας φρόνημα τόσο πιο εύκολα θα ανοίξει πνευματικά ο δρόμος και για άλλες ανέλπιστες εξελίξεις.
(*) Δημοτικό.