Book Review για το βιβλίο της Ειρήνης Βουτσκόγλου, “ΤΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑ ΜΑΣ – Μια αναγνωριστική πορεία στην πραγματικότητα του διαδικτύου”, 2016, εκδόσεις Δίσιγμα.
Στο πρόσφατο βιβλίο τους με τίτλο «Big data : a revolution that will transform how we live, work, and think» (εκδ. Houghton Mifflin Harcourt, 2013), οι Viktor Mayer-Schonberger και Kenneth Cukier δίνουν έναν εξαιρετικό ορισμό για τον σύγχρονο άνθρωπο, που συμβαδίζει πλήρως με το πνεύμα της εποχής μας, γράφοντας πως «η νέα σκέψη είναι ότι οι άνθρωποι είναι το άθροισμα των κοινωνικών τους σχέσεων, των διαδικτυακών δράσεών τους και των συνδέσεών τους. Προκειμένου να ερευνηθεί πλήρως ένα άτομο, οι αναλυτές χρειάζεται να δουν το ευρύτερο δυνατό φάσμα δεδομένων που περιβάλλει αυτό το άτομο όχι μόνο ποιους ξέρει, αλλά και ποιους ξέρουν αυτοί που ξέρει, και ούτω καθεξής».
Ως πιστοποιημένος εκπαιδευτής ενηλίκων στις ΤΠΕ, με κατεύθυνση κυρίως το Digital Marketing, το Ηλεκτρονικό Εμπόριο και τα Social Media, ξεκινώ πάντα τους κύκλους εκπαίδευσης με αυτές τις γραμμές. Έτσι και αλλιώς πια δεν έχει νόημα να ξεκινάμε μια εκπαίδευση στις ΤΠΕ όπως κάναμε παλαιότερα, κατά τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, από το περίφημο «κουτί» και τα μέρη ενός συστήματος Η/Υ. Το «κουτί» πια είναι παντού, στο κινητό μας, στο tablet, στο ρολόι μας! Η σαρωτική εξάπλωση του Internet που μας φέρνει στο κατώφλι του IoT (Internet of Things), καθιστά παλαιολιθικές τις περιόδους που παλεύαμε πάνω από τα κουτιά με τα κατσαβίδια, ή προσπαθούσαμε να μετατρέψουμε τη μνήμη σε extended ή expanded ανάλογα με τις απαιτήσεις. Ο χρήστης δεν έχει πια την ανάγκη να «μπλέκεται» με αυτά, αλλά και ο ίδιος ο χρήστης έχει πλέον αποκτήσει άλλα ιδιοχαρακτηριστικά. Δεν είναι το computer geek περασμένων ετών, είναι ο καθημερινός άνθρωπος που μέσα από το Διαδίκτυο συναλλάσσεται, συνδιαλέγεται, εργάζεται, ενημερώνεται, ψυχαγωγείται, αποκτά γνώση, έχει πρόσβαση σε ατελείωτες πληροφορίες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Καιρό έψαχνα στη βιβλιογραφία (ελληνική και ξενόγλωσση) για συνεκτικό υλικό που θα μπορούσε να αναλύσει με τρόπο εύληπτο και λιτό την παράγραφο των Mayer-Schonberger και Cukier, αλλά ταυτόχρονα να είναι προσιτό και ενδιαφέρον, αμφότερα, για αρχάριους και προχωρημένους εκπαιδευόμενους. Είτε έβρισκα πολύ αποσπασματικές αναλύσεις, είτε εξουθενωτικά εξειδικευμένες που κυρίως είχαν σχέση με analytics.
Παρακολουθώντας τις αναρτήσεις στα Social Media της Ειρήνης Βουτσκόγλου, η αγαπημένη μας e-diva των παλαιότερων ετών και των τελευταίων σελίδων του RAM, διάβασα ότι σκάρωνε ένα βιβλίο με κύριο αντικείμενο την πολυετή της παρουσία στα Social Media και ευρύτερα στο Διαδίκτυο, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο καθένας μας μέσα σε αυτά και πώς σταδιακά δημιουργείται ένα σύνολο διαδικτυακών δράσεων και συνδέσεων που καμπυλώνει και ουσιαστικά ενώνει τις δύο διαστάσεις της καθημερινότητας, της συμβατικής (φυσικής) και της ψηφιακής. Είναι αυτό που διεθνώς στη βιβλιογραφία σκιαγραφείται με το ρήμα «blend», σε μια έννοια που στην πλούσια ελληνική γλώσσα θα χρειαζόταν όλα τα ρήματα «αναμειγνύω, συγχωνεύω, συνδυάζω, ανακατεύω, ενοποιώ» μαζί, για να αποδώσουν το ίδιο νόημα.
Και δεν άργησε η στιγμή που το βιβλίο της με τίτλο «ΤΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑ ΜΑΣ – Μια αναγνωριστική πορεία στην πραγματικότητα του διαδικτύου», από τις εκδόσεις Δίσιγμα (ISBN 978-960-9495-74-5), έφτασε στα χέρια μου. Ένα ευχάριστο βιβλίο 152 σελίδων, ευανάγνωστο και καλοστημένο, που διαβάζεται γρήγορα και σχεδόν διασκεδαστικά καθώς μέσα στις γραμμές του αποκλείεται να μην συναντήσετε πολλές στιγμές από τη δική σας ψηφιακή καθημερινότητα.
Είναι ακριβώς αυτό που έψαχνα εδώ και καιρό. Η Βουτσκόγλου, με την τεράστια εμπειρία της από την αρθρογραφία της στο RAM και σε διαδικτυακές στήλες και με αρωγό τις σπουδές της στα Μαθηματικά και τα Πληροφοριακά Συστήματα, έχει τον τρόπο να μεταφέρει στο γραπτό λόγο απλά, κατανοητά και σπιρτόζικα εκείνα που πολλοί είτε θα τα έγραφαν με πολύ «επιστημονικούς» όρους, είτε θα δυσκολεύονταν να τα μετατρέψουν σε λέξεις. Σύνθετες έννοιες ακόμα και από τον ακαδημαϊκό χώρο, παρελαύνουν μπροστά μας με τρόπο εύληπτο, χωρίς λεκτικές περικοκλάδες και δυσνόητα λεκτικά σχήματα. Το βιβλίο απευθύνεται με μαεστρία τόσο σε αρχάριους, όσο και σε προχωρημένους χρήστες, επιτυγχάνοντας μια διαβάθμιση δυσκολίας όσων πραγματεύεται. Είναι σίγουρα πολυεπίπεδο, ικανοποιώντας και τους απαιτητικούς που θέλουν να μπουν λίγο πιο βαθειά σε όσα αναφέρονται.
Είναι εντυπωσιακή η ευκολία με την οποία η Ειρήνη μεταφέρει αυτή τη δαιδαλώδη – εν πολλοίς άναρχη – διαδικτυακή μας καθημερινότητα, με τρόπο δομημένο στο βιβλίο της. Δεν είμαι ακόμα σίγουρος αν εκείνη κατάφερε να δαμάσει αυτή την αναρχία και το δικό της χειμαρρώδες στυλ της εποχής του αντιRAM, ή αν τελικά η ανάγκη συγγραφής ενός τέτοιου βιβλίου δάμασε και εκείνη και το άναρχο περιβάλλον του Διαδικτύου. Όπως και να έχει, το βιβλίο είναι πολύ πρωτότυπο και ως εκ τούτου τίθεται μοναδικό στο είδος του για τα ελληνικά βιβλιογραφικά δεδομένα.
Επιτρέψτε μου να αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα : «Είτε πρόκειται για ένα Like, είτε για ένα ιδιωτικό μήνυμα, είτε για ένα σχόλιο, αρχίζουμε να υπάρχουμε μόλις είμαστε σε θέση να επιδείξουμε περιεχόμενο. Περιεχόμενο ικανό να προκαλέσει αλληλεπίδραση από τις συνδεδεμένες επαφές μας, οι οποίες θα ανταποκριθούν επίσης με μια δική τους αναπαράσταση περιεχομένου. Τότε αρχίζει και αποκτά σημαντικότητα η διασύνδεση, όταν επικοινωνείται περιεχόμενο.», «Μπορούμε να αξιολογήσουμε τις επαφές μας παρατηρώντας με ποιο τρόπο κοινωνικοποιούνται σε χώρους στο δικό τους υποδίκτυο. Μοιάζει με αυτό που συμβαίνει στη συμβατική μας ζωή όταν κρίνουμε ανθρώπους όχι μόνο από τη σχέση που έχουμε εμείς μαζί τους αλλά και από τη σχέση που έχουν αυτοί με άλλους.». «Κοινωνικά μέσα ή αλλιώς social media είναι οι τρόποι επικοινωνίας και προβολής της παρουσίας μας και του περιεχομένου μας.». «Οι μηχανές αναζήτησης άλλωστε δεν είναι μηχανές αλήθειας, εφόσον η θέση εμφάνισης ενός αποτελέσματος μπορεί να προκύπτει από μια υπηρεσία που παρέχεται επί πληρωμή.». «Μια αδρανής σύνδεση δεν είναι μια ακίνδυνη σύνδεση. Αντιθέτως. Είναι αυτή με τον υψηλότερο βαθμό δολιότητας.».
Δεν ξέρω πόσο καλύτερα θα μπορούσαν να περιγραφούν έννοιες όπως το τετριμμένο «Content is King» ή πιο σύνθετες όπως οι διαστάσεις της ψηφιακής μας παρουσίας στο διαδίκτυο και η σύνδεσή τους με τη συμβατική ζωή μας, αυτές οι συνεχώς συγκλίνουσες οπτικές του φυσικού και του ψηφιακού μας εαυτού.
Η Ειρήνη Βουτσκόγλου με το βιβλίο της «ΤΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑ ΜΑΣ – Μια αναγνωριστική πορεία στην πραγματικότητα του διαδικτύου», μάς εφοδιάζει με ένα γραπτό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από εγχειρίδιο, έως εκπαιδευτικό υλικό και έναυσμα για παραπέρα έρευνα και μελέτη με επιστημονικούς όρους. Ταυτοχρόνως, είναι ένα βιβλίο αυτοτελές που μοιάζει με εισαγωγή για ακόμη βαθύτερη ανάλυση και προβληματισμό. Καταφέρνει να θέτει προβληματισμούς και να αναδεικνύει κινδύνους χωρίς να διολισθαίνει σε αφορισμούς και κινδυνολογία. Καθησυχάζει τον απλό χρήστη, αλλά και τον καθιστά υπεύθυνο για την ψηφιακή παρουσία του. Με τον πιο εύγλωττο τρόπο αναδεικνύει την αξία των μέσων, χωρίς να τα θεοποιεί, και μετατρέπει σε γνώση (αφού διαβάσετε το βιβλίο) πολλά από όσα ακούτε ή διαβάζετε σκόρπια σε σχέση με το Διαδίκτυο, τις ΤΠΕ και τα Social Media.
Το βιβλίο θα είναι πολύ χρήσιμο για τους εκπαιδευτές ΤΠΕ, για τους γονείς που θέλουν να μην αντιμετωπίζουν τα social media ως «δαίμονες» και επιζητούν να συναντηθούν με τον κόσμο στον οποίο αναπόφευκτα περνούν πολύ χρόνο τα παιδιά τους, για τους καθηγητές στα σχολεία, για όλους όσους επιθυμούν να ταξινομήσουν και να μελετήσουν δομημένα, ορισμένα ιδιοχαρακτηριστικά της πολυσχιδούς διαδικτυακής μας καθημερινότητας, για τους χρήστες που θέλουν να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο σημερινό Διαδίκτυο έτσι όπως «αναπνέει» μέσα στην ίδια την κοινωνία. Σίγουρα είναι αδιάφορο για τους unconnected (μη συνδεδεμένους), όμως πόσοι είναι αυτοί σήμερα και πόσοι θα είναι στην επόμενη πενταετία;
Καλοτάξιδο λοιπόν το βιβλίο, Ειρήνη Βουτσκόγλου και στα επόμενα με υγεία !
Βασίλης Μπαλάφας
Τεχνολόγος Πληροφορικής και Δικτύων
MSc in Data Communications
MA in International Relations and Policies