Η διαφαινόμενη οριστική ήττα της Ιταλίας στα βορειοηπειρωτικά βουνά, οδήγησε τη τους Γερμανούς να παρέμβουν στα Βαλκάνια με την επιχείρηση «Μαρίτα».
Στόχος του Χίτλερ ήταν να διευκολύνει τον σύμμαχο του Μουσολίνι, που είχε «στριμωχτεί» άγρια από τις ελληνικές δυνάμεις στην Αλβανία, και να εξασφαλίσει τα νώτα του ενόψει της επικείμενης επίθεσης στη Ρωσία.
Η εντολή για προπαρασκευή της επιχείρησης δόθηκε στις 13/12/1940 και η επίθεση κατά της Ελλάδας εκδηλώθηκε την Κυριακή 6/4/1941 στις 5:15 το πρωί, 45 λεπτά πριν από την προβλεπόμενη ώρα, σύμφωνα με τη γερμανική διακοίνωση που είχε επιδοθεί νωρίτερα στον Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή από τον Γερμανό πρεσβευτή στην Αθήνα, πρίγκιπα Έρμπαχ.
Το δεύτερο «ΟΧΙ» της Ελλάδας, σήμανε το πράσινο φως για την επίθεση της 12ης Γερμανικής Στρατιάς, υπό τον στρατάρχη Βίλχελμ Λιστ, κατά των ελληνικών οχυρωμένων θέσεων δυτικά του ποταμού Αξιού, από το Μπέλλες έως την Ροδόπη.
Οι Γερμανοί διέθεσαν για την επίθεση κατά της χώρας μας 680.000 στρατιώτες, 1.200 τανκς και 700 αεροπλάνα, έναντι μόλις 70.000 Ελλήνων στρατιωτών, με επικεφαλής τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Μπακόπουλο, που επάνδρωναν τα οχυρά των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, τη θρυλική «Γραμμή Μεταξά». Η προβλεπόμενη δύναμη των 21 οχυρών, όπως επίσης η ποσότητα πυρομαχικών, τροφίμων κ.α., ήταν μειωμένα κατά 1/3 λόγω των αναγκών του συνεχιζόμενου πολέμου στην Αλβανία.
Κάτω από αυτές τις αντίξοες συνθήκες, οι λιγοστοί Έλληνες υπερασπιστές κατάφεραν να αμυνθούν σθεναρά στις αλλεπάλληλες επιθέσεις των υπέρτερων γερμανικών δυνάμεων. Κάποια καταλήφθηκαν μετά από άνισο αγώνα, ακόμη και σώμα με σώμα, και άλλα κατάφεραν να αποκρούσουν με επιτυχία τις επιθέσεις, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στους εισβολείς. Το κινηματογραφικό ντοκουμέντο, από την επίθεση στην «Γραμμή Μεταξά», από τα ιταλικά Επίκαιρα της εποχής, είναι ενδεικτικό του μένους που επέδειξαν οι Γερμανοί εισβολείς για να την αλώσουν.
Ο αγώνας κάμφθηκε μόνο όταν οι τεθωρακισμένες γερμανικές μεραρχίες, μετά την αστραπιαία κατάρρευση του νότιου Γιουγκοσλαβικού μετώπου, εισέβαλαν στα Σκόπια και από την κοιλάδα του Αξιού πέρασαν τα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα στις 8/4/1941, παρακάμπτοντας ουσιαστικά τη «Γραμμή Μεταξά». Τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας τα γερμανικά στρατεύματα μπήκαν στη Θεσσαλονίκη και κατέλαβαν την πόλη.
Η «Μάχη των Οχυρών», όπως έγινε γνωστή, διήρκησε από τις 6 έως τις 10 Απριλίου 1941 και έληξε με τη νίκη των Γερμανών, που όμως δεν κατάφεραν να καταλάβουν τα περισσότερα από τα 21 οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» και τις κύριες διαβάσεις προς την ενδοχώρα. Τα Στενά του Ρούπελ στις Σέρρες και το Υψίπεδο του Κάτω Νευροκοπίου στη Δράμα.
Σημείο αναφοράς, αποτελεί το θρυλικό Ρούπελ. Το μεγαλύτερο από τα 21 οχυρά της «Γραμμής Μεταξά», που οι υπερασπιστές του αντιστάθηκαν γενναία στις σιδηρόφρακτες ναζιστικές ορδές. Η απάντηση του διοικητή Γεώργιου Δουράτσου στις αξιώσεις του εισβολέα : «Τα οχυρά δεν παραδίδονται αλλά καταλαμβάνονται», εξακολουθεί να συγκινεί μέχρι τις μέρες μας. Παρά το ανελέητο σφυροκόπημα του εχθρού το Ρούπελ δεν καταλήφθηκε και τελικά παραδόθηκε μετά την Συνθηκολόγηση και αφού οι Γερμανοί εισήλθαν στην Θεσσαλονίκη. Αναγνωρίζοντας τον ηρωισμό των Ελλήνων υπερασπιστών του Ρούπελ, οι Γερμανοί τους απέδωσαν τιμές και τους άφησαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Μοναδικό περιστατικό στη διάρκεια του Β’ Π.Π.
Παρά τη μικρή διάρκεια η «Μάχη των Οχυρών», αποτελεί παράδειγμα θάρρους και αυτοθυσίας του Ελληνικού Στρατού, που προκάλεσε τον θαυμασμό των συμμάχων του αλλά και τον σεβασμό των αντιπάλων του. Η καθυστέρηση δε που προκλήθηκε ως προς τον χρόνο εκδήλωσης της επιχείρησης «Μπαρμπαροσα», αποτέλεσε καταλυτικό παράγοντα για τις μετέπειτα εξελίξεις, κάτι που αποτυπώνεται πολύ χαρακτηριστικά στο υπ΄ αριθμ. 170 απόρρητο έγγραφο των αρχείων της Νυρεμβέργης «…Η επιβράδυνσις υπό της Ελλάδος της κατά της Ρωσίας επιθέσεως υπήρξεν ολεθρία δια τον αγώνα του Άξονος».
Κατασκευή της «Γραμμής Μεταξά»
Μετά το 1935, οι ελληνικές κυβερνήσεις και το Γ.Ε.Σ. λαμβάνοντας υπόψη το ενδεχόμενο πολεμικής εμπλοκής με την γειτονική Βουλγαρία, έθεσαν σε εφαρμογή φιλόδοξο σχέδιο οχύρωσης των βόρειων συνόρων της χώρας. Η διάθεση κονδυλίων έδωσε το «πράσινο φως» ώστε να ξεκινήσουν οι προπαρασκευαστικές ενέργειες – ολοκλήρωση των αναγνωρίσεων και καθορισμός περιοχών κατασκευής των έργων σε δυσπρόσιτα σημεία των ελληνοβουλγαρικών συνόρων- με αποτέλεσμα το 1936 να ξεκινήσουν με πλήρη μυστικότητα οι εργασίες κατασκευής της λεγόμενης «Γραμμής Μεταξά» από τις Σέρρες έως την Κομοτηνή. Συγκεκριμένα τα 21 οχυρά είναι : Ποποτλίβιτσα, Ιστίμπεη, Κέλκαγια, Αρπαλούκι, Παλιουριώνες, Ρούπελ, Καρατάς, Κάλη (Σέρρες) Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι, Παρταλούσκα, Ντάσαβλι, Λίσσε, Πυραμιδοειδές, Καστίλλο, Άγιος Νικόλαος, Μπαρτίσεβα (Δράμα), Εχίνος (Ξάνθη) και Νυμφαία (Ροδόπη).
Ήταν ένα έργο τιτάνιο, τεράστιας εθνικής σημασίας και ασύλληπτου κόστους (1,5 δισ. δραχμές του 1936). Δεν είναι τυχαίο πως χαρακτηρίστηκε το μεγαλύτερο τεχνικό έργο στην Ελλάδα, κατά τον 20ο αιώνα. Κάθε οχυρό αποτελούσε ένα δαιδαλώδες και αθέατο συγκρότημα, με υπόγεια καταφύγια και στοές που κατέληγαν σε πολυβολεία, πυροβολεία, παρατηρητήρια κ.α., ενώ γύρω από αυτό υπήρχαν συρματοπλέγματα, αντιαρματικά εμπόδια, τάφροι καθώς και κτίρια στρατωνισμού. Το συνολικό μήκος υπόγειων στοών και καταφυγίων που διανοίχτηκαν αγγίζουν τα 40 χλμ.
Στις 28/10/1940 η έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου βρήκε όλα σχεδόν τα έργα ολοκληρωμένα. Τα 21 οχυρά συγκροτήματα, από το Μπέλλες έως την Ροδόπη, κατασκευάστηκαν αποκλειστικά για την αντιμετώπιση πιθανής εισβολής από την Βουλγαρία και κανείς τότε δεν φανταζόταν πως θα χρησιμοποιούνταν τελικά για να αποτρέψει την ισχυρότερη στρατιωτική δύναμης της εποχής, τη ναζιστική Γερμανία, να εισβάλλει στην Ελλάδα.
Κατά τον Β’ Π.Π. τα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» κέρδισαν επάξια τον θαυμασμό συμμάχων και αντιπάλων. Σήμερα -τα περισσότερα- στέκουν εγκαταλελειμμένα και λεηλατημένα, σιωπηλοί μάρτυρες μιας σελίδας ηρωισμού και αυτοθυσίας της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Εσωτερικό νεότερου –παροπλισμένου πλέον- πυροβόλου οχυρού
Προσπάθειες για διάσωση και άνάδειξη της «Γραμμής Μεταξά»
Το 2015, μια ομάδα νέων ανθρώπων από το Άγκιστρο Σερρών και τη γύρω περιοχή, ίδρυσαν την Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του νόμου για την Κοινωνική Οικονομία (Ν.4019/2011 και Ν.4430/2016).
Έδρα της Κοιν.Σ.Επ. είναι το Άγκιστρο Σερρών, ένα μικρό χωριό 300 κατοίκων δίπλα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα που σήμερα αποτελεί σημαντικό εναλλακτικό προορισμό στην Βόρεια Ελλάδα, λόγω των Ιαματικών Πηγών και του Βυζαντινού Λουτρού που υπάρχουν εκεί.
Για δεκαετίες ολόκληρες το χωριό ήταν απομονωμένο, εντός της λεγόμενης «ΑΖ» (Απαγορευμένης Ζώνης). Η κατάσταση άλλαξε ριζικά μετά το 1990 και τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην Ν.Α. Ευρώπη. Η Βουλγαρία έγινε μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. τα σύνορα άνοιξαν, η «ΑΖ» καταργήθηκε και οι κάτοικοι ξεκίνησαν να αξιοποιούν τον «θησαυρό» που τους χάρισε απλόχερα η φύση – ζεστά νερά- δημιουργώντας μικρές οικο-τουριστικές μονάδες.
Ζώντας σε μια περιοχή με έντονο το ιστορικό φορτίο, δίπλα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και τη θρυλική «Γραμμή Μεταξά», η Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση έθεσε σε εφαρμογή ένα ευρύ σχέδιο, σε συνεργασία με ΥΕΘΑ, ΓΕΣ, Δήμο Σιντικής κ.α., για την αξιοποίηση των ανενεργών και λεηλατημένων οχυρών, ώστε να καταστούν επισκέψιμος πόλος, διασώζοντας τα έργα και παράλληλα ενισχύοντας την τοπική οικονομία
Έτσι από το 2016 λειτουργεί το Γραφείο Εναλλακτικού Τουρισμού Αgkistro Action (www.agkistroaction.gr) προσφέροντας στους επισκέπτες της περιοχής οργανωμένες περιηγήσεις επισκεπτών σε πεδία μαχών του θρυλικού οχυρού Ρούπελ και σε παροπλισμένες εγκαταστάσεις της οχυρωματικής «Γραμμής Μεταξά», κάνοντας γνωστή την ιστορία και την προσφορά τους. Ο ιστορικός τουρισμός αποτελεί κομμάτι του πολιτιστικού τουρισμού και ενδιαφέρει όλους όσους θέλουν να γνωρίσουν από κοντά περιοχές που διαδραματίστηκαν σημαντικά γεγονότα της ιστορίας μας, συνδυάζοντας την γνώση με την αναψυχή και την χαλάρωση.
Οι ξεναγήσεις στα πεδία μαχών του Ρούπελ και στα υπόγεια οχυρά της «Γραμμής Μεταξά», προσφέρουν πρωτόγνωρες εμπειρίες και δυνατές συγκινήσεις. Η ομάδα της Αgkistro Action αποτελείται από ερευνητές, ιστορικούς, κ.α. που βοηθούν τους επισκέπτες να «αποκρυπτογραφήσουν» γνωστές και άγνωστες λεπτομέρειες όχι μόνο για τη «Μάχη των Οχυρών» και την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου που ακολούθησε, αλλά και για το τεχνικό έργο της οχύρωσης των βόρειων συνόρων. Μέρος των εσόδων από τις συγκεκριμένες δράσεις, διατίθενται για καθαρισμό και σήμανση παλαιών μονοπατιών και συντήρηση παροπλισμένων οχυρώσεων.
Επίσης, στα χέρια του υπουργού Εθνικής Άμυνας κ.Πάνου Καμμένου, βρίσκεται πρόταση της Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση, για μετατροπή του παροπλισμένου οχυρού Καρατάς Ν.Α. του θρυλικού Ρούπελ, σε ένα Θεματικό Ιστορικό Πάρκο που προσφέρει στον επισκέπτη γνώση και αναψυχή και θα μεταφέρει στο 1941.Για την υλοποίηση του συγκεκριμένου project, συνεργάζονται εθελοντικά αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί, μουσειολόγοι κ.α., ενώ σημαντική είναι και συνεισφορά του ΤΕΙ Αθήνας.
Τέλος, με στόχο τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και την προώθηση του ιστορικού τουρισμού, η Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση στηρίζει το φεστιβάλ ιστορικής αναβίωσης Β΄ Π.Π (historical reenactment) «ΡΟΥΠΕΛ 1941. Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ», που διοργανώνει τα τελευταία χρόνια με επιτυχία ο δήμος Σιντικής στις Σέρρες με στόχο την καθιέρωση ενός στην Ελλάδα. Η επόμενη εκδήλωση ανακοινώθηκε για τις 12 & 13/5/2018 (www.roupel1941.gr)