Οδοιπορικό του BBC εκεί που ζουν σήμερα οι «απόγονοι των αρχαίων Σπαρτιατών»
Το τοπίο θυμίζει τον κυματισμό της θάλασσας, με τα απόκρημνα βράχια να μοιάζουν σαν να κρέμονται από τη χερσόνησο, στο νοτιότερο άκρο της ηπειρωτικής Ελλάδας. Από τους απότομους λόφους, μικρά πέτρινα σπίτια που θυμίζουν… κάστρα στέκουν αγέρωχα, με την πλάτη τους στον επιβλητικό και κολοσσιαίο Ταΰγετο. Με τα νώτα τους καλυμμένα από το εντυπωσιακό βουνό, μοιάζουν να αγναντεύουν στωικά τα νερά του Ιονίου.
Με την περιγραφή αυτή παρουσιάζει το BBC στους αναγνώστες του τη Μάνη, χαρακτηρίζοντας τους Μανιάτες «μια κλειστή κοινότητα που λέγεται πως κατάγεται από τους Σπαρτιάτες, τους θρυλικούς πολεμιστές της Αρχαίας Ελλάδας».
Το δημοσίευμα του βρετανικού δικτύου δεν παραλείπει τα λαλάγγια, που αποτελούν εδώ και αιώνες αναπόσπαστο μέρος της παραδοσιακής μανιάτικης διατροφής. Με πολύ απλά συστατικά, το αλεύρι και το ελαιόλαδο, τα λαλάγγια χάριζαν δύναμη και ενέργεια, τόσο στους πολεμιστές όσο και στους απλούς αγρότες.
Την ιστορία του λαλαγγιού εξηγεί στο BBC ο Γιώργος Οικονομέας, κάτοικος της περιοχής που μεγάλωσε στο Νεοχώρι, στα βορειοδυτικά, και δεν έφυγε ποτέ. Σε όλη τη ζωή του είχε καφενείο. Συνταξιούχος πια δεν εξυπηρετεί πια τους πελάτες αλλά περνά τα πρωινά του στο καφενείο, λέγοντας τα νέα του με τους φίλους του, σχετικά με την οικογένειά του κι ενίοτε και τα πολιτικά.
«Τρως κάτι που έτρωγαν χιλιάδες χρόνια πριν. Ο Λέλεγας, ο πρώτος βασιλιάς της Σπάρτης, ήταν πιθανότατα ο πρώτος που το έφτιαξε» εξήγησε στον δημοσιογράφο. «Αν θέλεις να πάρεις μια γεύση από το πώς θα ήταν η ζωή στην αρχαία Σπάρτη, μην ψάχνεις άλλο. Είμαστε όσο Σπαρτιάτες μπορεί κανείς να είναι».
Χιλιάδες χρόνια πριν, όταν η αρχαία Ελλάδα ήταν ουσιαστικά πόλεις-κράτη, μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου ανήκε στην αρχαία Σπάρτη και τους συμμάχους της. Αντίθετα με το «αντίπαλον δέος», την Αθήνα, όπου οι πολίτες ήταν καλλιτέχνες και φιλόσοφοι, οι Σπαρτιάτες ήταν πολεμιστές. Τα αγόρια λέγεται πως άρχιζαν τη στρατιωτική εκπαίδευση από τα επτά τους χρόνια για να γίνουν κανονικοί στρατιώτες στα είκοσι.
Οι γυναίκες, από την άλλη, δεν έπαιζαν κανέναν ρόλο στον στρατό αλλά συχνά λάμβαναν κανονική εκπαίδευση και μπορούσαν να έχουν περιουσία- δικαιώματα που σπάνια απολάμβαναν οι γυναίκες σε άλλες ελληνικές πόλεις- κράτη, όπως περιγράφει το BBC. Έτσι, οι Σπαρτιάτισσες φημίζονταν για την ανεξαρτησία τους.
Μετά τη νίκη της επί της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, η Σπάρτη έφτασε στο αποκορύφωμα της δύναμής της τον 5ο αιώνα. Αλλά η κυριαρχία της δεν κράτησε πολύ, συνεχίζει το BBC την περιήγηση στην ιστορία, καθώς ήρθε η σειρά της Θήβας να επιβληθεί και η Σπάρτη έπεσε. Όμως οι Σπαρτιάτες που έμεναν στη χερσόνησο της Μάνης βρήκαν καταφύγιο στον Ταΰγετο κι αντιστάθηκαν σθεναρά, υπερασπιζόμενοι τα εδάφη τους απέναντι στους Θηβαίους κι αργότερα τους Οθωμανούς, τους Αιγύπτιους και τους Φράγκους, μεταξύ άλλων.
Οι Μανιάτες, όπως έγιναν γνωστοί, έδρασαν και στη θάλασσα όπως και στη στεριά, επιδιδόμενοι για κάποιο διάστημα στην πειρατεία και ταξιδεύοντας συχνά σε άλλα παραθαλάσσια έθνη ως μισθοφόροι. Η φήμη τους ήταν τέτοια που πολλοί κατακτητές απλώς τους απέφευγαν.
Η περιοχή παρέμεινε αυτοδιοίκητη μέχρι τον 19ο αιώνα περίπου, όταν η ελληνική κυβέρνηση περιόρισε την αυτονομία της. Αλλά έπρεπε να φτάσει η δεκαετία του 1970, να κατασκευαστούν νέοι δρόμοι και η χερσόνησος να «ανοίξει» τρόπον τινά προς την υπόλοιπη Πελοπόννησο, ώστε να αρχίσουν οι Μανιάτες να καλοδέχονται τους επισκέπτες.
Η «κλίση» των Μανιατών προς τη σύγκρουση δεν καθοδηγήθηκε μόνο από εξωγενείς παράγοντες. Στη διάρκεια της αυτονομίας της Μάνης, η χερσόνησος διοικούνταν από διαφορετικές οικογένειες. Καθώς διαγωνίζονταν για την εξουσία, ξεσπούσαν βίαιες βεντέτες που κρατούσαν χρόνια. «Εάν ένα μέλος της οικογένειας κάποιου ντρόπιαζε μέλος της δικής σου οικογένειας, η οικογένεια συγκεντρωνόταν γύρω από το τραπέζι για να αποφασίσει για τη σκληρότητα της τιμωρίας» συνεχίζει ο Οικονομέας. «Η τιμωρία επιβαλλόταν σε όλη την οικογένεια, όχι μόνο του δράστη. Αυτή ήταν η αίσθηση της περηφάνιας που είχαν οι Μανιάτες».
Πλέον οι Μανιάτες ζουν με πιο ειρηνικές δραστηριότητες, όπως η καλλιέργεια ελιάς. Η περιοχή φημίζεται για το ελαιόλαδό της, φρουτώδες, με γεμάτη γεύση και πλούσιο χρυσοπράσινο χρώμα.
Ωστόσο το τρομερό παρελθόν της Μάνης δεν έχει ξεχαστεί. Το σπαρτιατικό «ή ταν ή επί τας», φράση που αποδίδεται πιθανόν στη σύζυγο του Λεωνίδα Γοργώ, διατηρεί ακόμα τη δύναμή της, αιώνες μετά το 480 και την αναχώρηση του Λεωνίδα για τη μάχη των Θερμοπυλών. Ήταν ο τρόπος οι γυναίκες να λένε στους σπαρτιάτες πολεμιστές συζύγους τους πως υπάρχουν μόνο δύο τρόποι να επιστρέψουν από τον πόλεμο: είτε κρατώντας την ασπίδα τους, ως νικητές, είτε πάνω σε αυτή, νεκροί.
Αυτός δεν είναι βέβαια ο μόνος σύνδεσμος με το παρελθόν. Σχεδόν όλοι όσοι έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει στη Μάνη θα πουν πως έχουν σπαρτιάτικο αίμα στις φλέβες τους.
«Οι Μανιάτες κατάγονται από τους Αρχαίους Σπαρτιάτες. Τελεία» λέει ο Οικονομέας.
Στα 86 του χρόνια ακόμα θυμάται τη μητέρα του να τον ταΐζει βραστό αυγό για να δυναμώσει, επιμένοντας πως, ως το μόνο αγόρι, είναι δική του ευθύνη να συνεχίσει την παράδοση της οικογένειας. Θυμάται να βλέπει τις θείες του να μαζεύονται τη νύχτα πριν την κηδεία κάποιου μέλους της οικογένειας για να το μοιρολογήσουν με τραγούδια που σου σήκωναν την τρίχα, τελετουργικό που περιγράφεται ακόμα και στην Οδύσσεια του Ομήρου.
Σύμφωνα με το BBC, δεν υπάρχει αδιάσειστη επιστημονική απόδειξη που να συνδέει άμεσα τους σημερινούς Μανιάτες με τους Σπαρτιάτες της αρχαιότητας. Κάθε ίχνος του αυθεντικού σπαρτιάτικου DNA έχει χαθεί εδώ και καιρό, συνεχίζει το βρετανικό δίκτυο, κι αυτό που έχει μείνει από τους πολεμιστές είναι ο θρύλος τους. Ορισμένοι ιστορικοί και ανθρωπολόγοι λένε πως οι ομοιότητες ανάμεσα στα αρχαία και τα σύγχρονα τελετουργικά, όπως τα μοιρολόγια, είναι ισχυροί δείκτες για τον σύνδεσμο ανάμεσα στους αρχαίους Σπαρτιάτες και τους σύγχρονους Μανιάτες. Ωστόσο ο καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης Βασίλης Γούναρης, εκφράζει τη διαφωνία του.
«Η φυσική ανθρωπολογία και η ιστορία δεν ακολουθούν την ίδια πορεία» λέει ο Γούναρης. «Το να ζει κάποιος στο ίδιο φυσικό περιβάλλον προφανώς τον οδηγεί σε παρόμοιες επιλογές, σε πολλά ζητήματα, σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους που έζησαν εκεί. Αλλά αυτό δεν έχει καμία σχέση με το DNA των κατοίκων».
«Μίλησα με έναν καθηγητή που αμφισβητεί τους ισχυρισμούς περί αδιάκοπης γενεαλογικής εξέλιξης από τους αρχαίους Σπαρτιάτες» λέει ο δημοσιογράφος, απολαμβάνοντας τα λαλάγγια, στον ηλικιωμένο άνδρα από το Νεοχώρι. Εκείνος του προσέφερε ακόμα ένα λαλάγγι και του είπε μόνο πέντε λέξεις: «ή ταν ή επί τας».
Πηγή: arxaia-ellinika.blogspot.gr
infiltr8or