Ευρωπαϊκή Ένωση και σεξουαλική παρενόχληση

Τα αστεία με σεξουαλικό υπόβαθρο συνιστούν σεξουαλική παρενόχληση; Πως αντιμετωπίζεται στις χώρες της ΕΕ η σεξουαλική κακοποίηση; Το σίγουρο είναι ότι επίπεδα ανοχής διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Η σεξουαλική παρενόχληση προς μια γυναίκα στον εργασιακό χώρο μπορεί να έχει πολλά πρόσωπα λένε ειδικοί: από ένα ανεπιθύμητο άγγιγμα του διευθυντή προς μια εργαζόμενη ή μια παρότρυνση να δουν μαζί μια ταινία πορνό μέχρι πιο ακραίες καταστάσεις. Όμως τι συμβαίνει με μια υποτιθέμενη φιλοφρόνηση με σεξουαλικά υπονοούμενα;
Πρόσφατα η υπόθεση Βαϊνστάιν στο Χόλιγουντ, έθεσε ξανά στον δημόσιο διάλογο το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης. Το hashtag στο twitter #Meetoo για θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, έγινε επίσης αμέσως viral μεταξύ γυναικών από όλο τον κόσμο.
ΕΕ: μια στις δυο γυναίκες έχουν παρενοχληθεί
Κάθε γυναίκα αντιλαμβάνεται διαφορετικά τα όρια μεταξύ ανεκτού και μη ανεκτού αστείου, συμπεριφοράς, πράξης. Πολλές γυναίκες εκλαμβάνουν επίσης διαφορετικά τον όρο «σεξουαλική παρενόχληση» -όπως βέβαια και οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Κάτι που για μια γυναίκα μπορεί να είναι ένα κακόγουστο ή αδιάφορο σχόλιο, για μια άλλη μπορεί να ξεπερνά τα όρια.
Αυτό αποδεικνύει τουλάχιστον πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Δημοσκοπήσεων YouGov βασιζόμενο σε συνεντεύξεις που διενήργησε σε Μ. Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Σουηδία, Φιλανδία και Νορβηγία. Οι 8.500 ερωτηθέντες κλήθηκαν να αξιολογήσουν διαφορετικές καταστάσεις, πχ. τι σημαίνει όταν ένας άνδρας σφυρίζει όταν βλέπει μια γυναίκα ή όταν χορεύει πολύ κοντά στο σώμα της, χωρίς να το θέλει η ίδια.
Σχεδόν όλοι οι ερωτηθέντες σε αυτές τις χώρες συμφώνησαν ότι όταν ένας άντρας προσπαθεί να φωτογραφίσει μια γυναίκα κάτω από τη φούστα ή να πιάσει τους γλουτούς της συνιστά σεξουαλική παρενόχληση. Ωστόσο σχετική ανοχή φαίνεται να δείχνουν οι Γερμανοί ως προς τα ανέκδοτα με σεξουαλικά υπονοούμενα προς μια γυναίκα: ένας στους τρεις μόνο τα θεωρεί σεξουαλική παρενόχληση.
Στη Μ. Βρετανία από την άλλη το 67% δείχνει να ενοχλείται από αυτά. Επίσης η πλειοψηφία των Βρετανίδων θεωρούν ότι το να κοιτά κανείς το ντεκολτέ τους είναι «too much». Ενδιαφέρον προκαλεί και η περίπτωση της Γαλλίας, όπου το 16% των ερωτηθέντων θεωρεί ταμπού ακόμη και το κάλεσμα για ένα ραντεβού, που ενδέχεται να έχει ερωτικά κριτήρια.
Βορράς εναντίον Νότου. Τα φαινόμενα απατούν…
«Η σεξουαλική παρενόχληση είναι ένα ευρέως διαδεδομένο πρόβλημα στην Ευρώπη», ανέφερε στη DW η Τζοάνα Γκούντεϊ, επικεφαλής μιας σημαντικής πανευρωπαϊκής μελέτης του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) το 2014. Σύμφωνα με την έρευνα, κάθε δεύτερη γυναίκα στην Ευρώπη έχει πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης. Επιπλέον, «μία στις πέντε γυναίκες δήλωσε ότι παρενοχλήθηκε σεξουαλικά κατά τους τελευταίους 12 μήνες πριν την έρευνα», είπε χαρακτηριστικά η ίδια. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας είναι αποκαλυπτικά. Στις Σκανδιναβικές χώρες, που αποτελούν πρότυπο στο θέμα του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, 81% δήλωσε ότι έχει πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης από την ηλικία των 15 ετών.
Στη Δανία, την Ολλανδία και τη Φινλανδία τα ποσοστά είναι παρόμοια. Τρεις στις τέσσερις Γαλλίδες επίσης είχαν αντίστοιχες εμπειρίες. Αντίθετα, έκπληξη προκαλεί ότι στη Βουλγαρία μόλις το 24% δηλώνει ότι έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση, ενώ χαμηλά είναι επίσης τα ποσοστά στη Ρουμανία και την Πολωνία.
Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 43% ενώ στην Κύπρο στο 36%.
Εν πρώτοις τα στοιχεία αυτά εκπλήσσουν. Γιατί η σεξουαλική παρενόχληση στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη φαίνεται να αποτελεί μικρότερο πρόβλημα από ό,τι στις σκανδιναβικές χώρες; Τα φαινόμενα μάλλον απατούν. Όπως εξηγεί η Γκούντεϊ, σε ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ, είναι ακόμη ασυνήθιστο οι γυναίκες να μιλούν ανοιχτά για τη σεξουαλική βία. «Η σεξουαλική παρενόχληση θεωρείται εκεί ως ιδιωτική υπόθεση» εξηγεί η εκπρόσωπος του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικό στη Σουηδία σήμερα να μιλά κανείς δημόσια για μια σεξουαλική επίθεση σχετίζεται με την σύχγρονη ιστορία των χωρών αυτών. Σε αντίθεση με την Ανατολική Ευρώπη, η ισότητα των φύλων είναι ένα θέμα που έχει υποστεί ιστορική, κοινωνιολογική και πολιτική επεξεργασία εδώ και δεκαετίες στις βόρειες χώρες.
Σε κάθε περίπτωση πάντως η Γκούντεϊ ευελπιστεί ότι σταδιακά η στάση της κοινωνίας απέναντι σε φαινόμενα σεξουαλικής παρενόχλησης θα αλλάξει σε όλη την Ευρώπη. Ολοένα περισσότερες περιπτώσεις έρχονται πλέον στο φως και αποκτούν δημοσιότητα, κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει κι άλλους ανθρώπους να τολμήσουν να μιλήσουν ανοιχτά για αντίστοιχα περιστατικά.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του 2011 (Συμβούλιο της Ευρώπης) αντιτίθεται ρητά στη σεξουαλική παρενόχληση. Σύμφωνα με το άρθρο 40 της Σύμβασης: «οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή φυσικής συμπεριφοράς σεξουαλικής φύσεως, η οποία αποσκοπεί ή κατατείνει στην παραβίαση της αξιοπρέπειας του ατόμου, συγκεκριμένα σε περίπτωση δημιουργίας ενός εκφοβιστικού, εχθρικού, μειωτικού, ταπεινωτικού ή προσβλητικού περιβάλλοντος, θα υπόκειται σε ποινικές ή άλλες νομικές κυρώσεις.»