Σύγχρονοι σκλάβοι στα χωράφια της Πορτογαλίας

Ελιές, φράουλες και τροπικά φρούτα από την Πορτογαλία γίνονται περιζήτητα στις ξένες αγορές. Τη σοδειά αναλαμβάνουν αλλοδαποί, κυρίως από την Αφρική, που εργάζονται σε δύσκολες συνθήκες και χωρίς καμία κατοχύρωση.

Συνωστισμός στο γραφείο του Αλμπέρτο Μάτος, συνεργάτη της ανθρωπιστικής οργάνωσης “Solidariedade Imigrante” (Solim). Αφρικανοί και Ινδοί εργάτες συγκεντρώνονται για να καταγγείλουν περιστατικά εκμετάλλευσης ή να ζητήσουν βοήθεια, ενώ το τηλέφωνο χτυπά αδιάκοπα. “Ναι, στείλτε τον από δω και θα δω τι μπορώ να κάνω” φωνάζει στο τηλέφωνο ο Μάτος και στη συνέχεια εξηγεί το πρόβλημα: πρόκειται για έναν Αφρικανό που θέλει να δουλέψει στα χωράφια και η εφορία δεν του δίνει ΑΦΜ γιατί δεν έχει δουλειά, όμως για βρει δουλειά πρέπει να έχει ΑΦΜ. “Είναι ένας φαύλος κύκλος που οφελεί μόνο τους διακινητές, πρέπει να σπάσουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο” διαμαρτύρεται ο συνεργάτης της Solim.
Όλο και περισσότεροι Αφρικανοί καταφθάνουν τον τελευταίο καιρό στην κωμόπολη της Μπέζα, στη γραφική επαρχία του Αλεντέζο.”Έχουμε ήδη πολλούς Ασιάτες, κυρίως από Ινδία, Ταϋλάνδη, Πακιστάν, ακόμη και από το Νεπάλ, αλλά τον τελευταίο καιρό έρχεται πολύς κόσμος από την Αφρική για να δουλέψει στα χωράφια”, λέει ο ο Αλπέρτο Μάτος. Συνήθως αρχίζουν από το μάζεμα της ελιάς, σε απάνθρωπες συνθήκες απασχόλησης και για λιγότερα από τον προβλεπόμενο ελάχιστο μισθό, που επισήμως ανέρχεται σε 580 ευρώ μηνιαίως. Στη συνέχεια οι αλλοδαποί εργάτες μαζεύουν φράουλες και πορτοκάλια, το καλοκαίρι σταφύλια και πεπόνια. Πολλές φορές φέρονται ως εργαζόμενοι σε εταιρίες προσωρινής απασχόλησης, οι οποίες τους χρεώνουν για διαμονή, διατροφή και έξοδα μετακίνησης.
Η γεωργία χρειάζεται εργατικό δυναμικό
Χωρίς τους αλλοδαπούς εργάτες η αγροτική παραγωγή θα είχε καταρρεύσει στην επαρχία του Αλεντέζο. Ατομικές ή και μεγαλύτερες επιχειρήσεις αγροτικής εκμετάλλευσης ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια στη νότια Πορτογαλία, αλλά οι ίδιοι οι Πορτογάλοι δεν θέλουν πια να ασχολούνται με τις κοπιαστικές, κακοπληρωμένες δουλειές στο χωράφι. Ακόμα και ισπανοί επενδυτές έχουν αγοράσει μεγάλες εκτάσεις με ελαιώνες κοντά στο φράγμα του ποταμού Αλκουέβα, όπου εργάζονται αλλοδαποί. Σύμφωνα με τον Αλμπέρτο Μάτος, περισσότεροι από 10.000 εργάτες, κυρίως από την Αφρική, απασχολούνται στους ελαιώνες, πολλοί από αυτούς παράνομα.
Ο Σερίφ Τζο είναι ένας από τους Αφρικανούς που αναζητούν καλύτερη τύχη στη νότια Πορτογαλία. 35 ετών, με γυναίκα και παιδιά στη Σενεγάλη. Αρχικά ήρθε στην Ευρώπη με τουριστική βίζα για τη Γαλλία, στη συνέχεια εργάστηκε παράνομα για δύο χρόνια στην Ισπανία και σήμερα μένει σ΄ ένα χωριό κοντά στη Μπέζα μαζί με τον αδερφό του και οκτώ φίλους του. Όλοι μαζί μοιράζονται ένα παλιό κοντέινερ και μία μάλλον “σπαρτιάτικη” κουζίνα, ενώ οι τουαλέτες είναι βρώμικες και για νερό πηγαίνουν σε μια βρύση στο χωράφι. Από τα 500 ευρώ που κερδίζει κάθε μήνα ο Σερίφ Τζο- αλλά μόνο αν πράγματι έχει δουλειά όλον τον μήνα- πληρώνει 75 ευρώ για το νοίκι του. Καθώς πληρώνει φόρους και εισφορές, ελπίζει ότι αργά ή γρήγορα θα βγάλει άδεια παραμονής για την Πορτογαλία.
Η νομιμοποίηση αργεί
Αλλά η μετάβαση στη νομιμότητα μάλλον θα καθυστερήσει. Παρά τις πρόσφατες αλλαγές στη νομοθεσία με στόχο την ένταξη των αλλοδαπών στην αγορά εργασίας, η πορτογαλική υπηρεσία αλλοδαπών εργάζεται με αργούς ρυθμούς. Πολλές φορές περνάει μισός ή και ένας χρόνος μέχρι να εκδοθούν τα απαραίτητα έγγραφα. Και ενώ οι εργάτες περιμένουν τη νομιμοποίησή τους, η εκμετάλλευση από τους διακινητές συνεχίζεται. Η Πορτογαλία, άλλοτε χώρα εξαγωγής μεταναστών, δυσκολεύεται να συνειδητοποιήσει ότι γίνεται πλέον χώρα υποδοχής. Χρειάζεται άλλωστε το φτηνό εργατικό δυναμικό για να εξάγει αγροτικά προϊόντα σε ανταγωνιστικές τιμές. Οπότε οι αρμόδιες αρχές πολλές φορές παραβλέπουν τα κακώς κείμενα. Ο Αλμπέρτο Μάτος κάνει λόγο για μία “γκρίζα ζώνη”, από την οποία συχνά επωφελούνται εταιρίες αμφιβόλου φήμης, παρακρατώντας φόρους και εισφορές που κατά την ισχύουσα νομοθεσία θα έπρεπε να αποδώσουν στο κράτος.
Ο Φοντάι Φάτι, που ζήτησε τη βοήθεια της οργάνωσης Solim στην προσπάθειά του να βγάλει ΑΦΜ, λέει ότι όλα αυτά δεν τον ενδιαφέρουν και το μόνο που θέλει είναι “δουλειά, οποιαδήποτε δουλειά”. Άλλωστε υπέμεινε ολόκληρη οδύσσεια για να φτάσει στο Αλεντέζο. Στην αρχή έκανε το μεγάλο ταξίδι από τη Γκάμπια της δυτικής Αφρικής μέχρι τη Λιβύη, μετά πέρασε με το πλοίο στην Ιταλία, από εκεί έφτασε στην Πορτογαλία. Λέει ότι πολλοί Αφρικανοί επιδιώκουν να φτάσουν στην Πορτογαλία, γιατί στην πατρίδα τους λένε ότι εκεί πληρώνουν καλά όποιον δουλεύει πολύ. Κι έτσι ο Φάτι βρίσκεται στα γραφεία της “Solidariedade Imigrante”. Λέει ότι έχει συντριβεί ψυχικά, αλλά δεν χάνει τις ελπίδες του. Ο Αλμπέρτο Μάτος υπόσχεται να τον βοηθήσει για να πάρει το πολυπόθητο ΑΦΜ και να καταθέσει αίτηση για άδεια παραμονής. Αν όλα πάνε καλά, θα τα καταφέρει μέχρι το τέλος του χρόνου. Μέχρι τότε, τον περιμένουν τα μαύρα μεροκάματα στους ελαιώνες του Αλεντέζο…
[DW]