Ταράξιππος – Ο δαίμονας των ιπποδρόμων

Ο Ταράξιππος (πληθ: Ταράξιπποι) σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν δαίμονας[1] που εντοπιζόταν κυρίως στην Ολυμπία και στον Ισθμό και ενέδρευε στους ιπποδρόμους και ειδικά στη σφενδόνη αυτών, στις καμπές, όπου τ΄ άρματα έκαναν στροφή.

Πίστευαν οι αρχαίοι πως στους αγώνες ακριβώς στη κρίσιμη στιγμή της στροφής παρουσιαζόταν αιφνίδια ο Ταράξιππος, η εμφάνιση του οποίου, αν και αόρατη στους αρματοδρόμους, προκαλούσε το τρόμο των αλόγων[2] με συνέπεια τη συντριβή των αρμάτων και τον όλεθρο των αγωνιζομένων.
Για τον λόγο αυτό οι αρχαίοι ίδρυαν βωμούς από αναχώματα στα σημεία εκείνα των ιπποδρόμων προς τιμή του Ταράξιππου ενώ οι ηνίοχοι τελούσαν ειδικές θυσίες προς τιμήν του Ταράξιππου ζητώντας την επιείκειά του[1]. Κατά τον περιηγητή Παυσανία, ο Ταράξιππος αποτελούσε επίθετο και όχι μια ενιαία οντότητα[3].
Ο πιο διαβόητος από τους δαίμονες με αυτή την ονομασία, φέρεται κατά τον Παυσανία, ο Ταράξιππος της Ολυμπίας[4]
παρεχομένου δὲ τοῦ ἱπποδρόμου παρήκουσαν ἐς πλέον τὴν ἑτέραν τῶν πλευρῶν, ἔστιν ἐπὶ τῆς μείζονος πλευρᾶς, οὔσης χώματος, κατὰ τὴν διέξοδον τὴν διὰ τοῦ χώματος τὸ τῶν ἵππων δεῖμα ὁ Ταράξιππος. σχῆμα μὲν βωμοῦ περιφεροῦς ἐστι, παραθέοντας δὲ κατὰ τοῦτο τοὺς ἵππους φόβος τε αὐτίκα ἰσχυρὸς ἀπ’ οὐδεμιᾶς προφάσεως φανερᾶς καὶ ἀπὸ τοῦ φόβου λαμβάνει ταραχή, τά τε δὴ ἅρματα καταγνύουσιν ὡς ἐπίπαν καὶ οἱ ἡνίοχοι τιτρώσκονται: καὶ τοῦδε ἡνίοχοι ἕνεκα θυσίας θύουσι καὶ γενέσθαι σφίσιν ἵλεων εὔχονται τὸν Ταράξιππον[5].
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ταράξιππος ήταν το πνεύμα του νεκρού Οινόμαου ενώ σύμφωνα με άλλες εκδοχές συνδεόταν με τον Ωλένιο ή τον Δαμέωνα, γιο του Φλίου, που βοήθησε τον Ηρακλή στον πόλεμο εναντίον του Αυγεία και των Επειών και σκοτώθηκε μαζί με τα άλογά του από τον Κτέα, τον γιο του Άκτορα. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, ο Ταράξιππος συνδεόταν με τη λατρεία των ηρώων ή με τον θεό Ποσειδώνα που σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, λόγω της ιδιότητάς του ως θεός των αλόγων, προκάλεσε το θάνατο του Ιππόλυτου[2].
Στην αρχαία Ολυμπία ως Ταράξιπποι θεωρούνταν τα πνεύματα των αδίκως φονευθέντων κατά τους ιππικούς αγώνες και γενικά όσοι έπεφταν από τους ίππους. Το ίδιο και στον Ισθμό της Κορίνθου όπου Ταράξιππος θεωρούταν το πνεύμα του Γλαύκου του γιου του Σισύφου που είχε σκοτωθεί σε ιππικούς αγώνες.
Βέβαια όλοι αυτοί οι μύθοι, κάτω από τη γοητεία της Ελληνικής Μυθολογίας, αναφέρονται στη αρχική παρατήρηση της φυγόκεντρης δύναμης όπου με την κατασκευή των αναχωμάτων (βωμούς) στις στροφές των ιπποδρόμων και της προσοχής αναβατών και ηνιόχων επ΄ αυτών, έπαυαν πλέον τα άρματα να εξέρχονται ή να συγκρούονται μεταξύ τους, προς χάριν πλέον της γνώσης αυτής, (του Ταράξιππου).
Παραπομπές
1. Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, τ. 23, σ. 41.
2. John H. Humphrey, Roman Circuses: Arenas for Chariot Racing (University of California Press, 1986), p. 9.
3. Robert Parker, On Greek Religion (Cornell University Press, 2011), pp. 105–106; Robert Kugelmann, The Windows of Soul: Psychological Physiology of the Human Eye and Primary Glaucoma (Associated University Presses, 1983), pp. 90–91.
4. Αλλὰ γὰρ ὁ ἐν Ὀλυμπίᾳ Ταράξιππος πολὺ δή τι ὑπερηρκώς ἐστιν ἐς ἵππων φόβον ( βλ. Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις, Ηλιακών Β’, 20.19 ).
5. Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις, Ηλιακών Β’, 20.15.
Πηγές
Adolf Boetticher (1842-1901), επιμ. (1883) (στα Γερμανικά). Olympia, das fest und seine stätte, nach den berichten der alten und den ergebnissen der deutschen augrabungen (1883). Βερολίνο: J. Springer
Βικιπαίδεια