Ηρώο του Παλατιανού

Ο αρχαιολογικός χώρος του Παλατιανού βρίσκεται σε μία ιδιαίτερα ευνοϊκή για κατοίκηση ημιορεινή περιοχή στα ΒΑ της πόλης του Κιλκίς, σε μικρή απόσταση από τον σύγχρονο ομώνυμο οικισμό, και συγκεκριμένα στους δύο λόφους γνωστούς με την ονομασία «Τορτσέλι», που αποτελούν μέρος της βουνοπλαγιάς των Κρουσσίων (Δύσωρο), και επίσης, σε άμεση γειτνίαση με την εύφορη πεδιάδα που διασχίζεται από τον ποταμό Εχέδωρο (το σημερινό Γαλλικό ποταμό).

Το σημαντικότερο μνημείο του χώρου είναι «το ηρώο του Παλατιανού», που χρονολογείται στις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ. και περιλαμβάνει έναν κεντρικό ναΐσκο και τετράπλευρο περίβολο γύρω από αυτόν.
Τέσσερα μαρμάρινα αγάλματα, που απεικόνιζαν αφηρωισμένα τα μέλη μιας επιφανούς οικογένειας της πόλης, ήταν στημένα πάνω σε βάθρο στο εσωτερικό του ναΐσκου και σε μαρμάρινες πλάκες αναγράφονταν τα ονόματά τους: Πάτραος, Αμμία και οι τρεις γιοί τους, Αλέξανδρος, Ζόιλος και Μήδης.
Στον περίβολο του ηρώου βρέθηκε τετράπλευρος βωμός και χώροι για τις λατρευτικές τελετουργίες. Τα ευρήματα μας δίνουν σημαντικές πληροφορίες για την καθημερινή ζωή των κατοίκων και τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, όπου κυριαρχούσαν θεότητες όπως ο Διόνυσος, ο Δίας Ύψιστος, η Μητέρα των Θεών, ο Ερμής, η Αθηνά, αλλά και ο αιγυπτιακής καταγωγής Βεσάς (Bes).
Μετά την καταστροφή και εγκατάλειψη της πόλης στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ., ο χώρος χρησιμοποιήθηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. για σποραδικές ταφές.
Λίγα λόγια για τον χώρο
Τα ερείπια της οικιστικής εγκατάστασης καταλαμβάνουν την κορυφή και την ανατολική πλαγιά του βόρειου λόφου ενώ στο νότιο λόφο εκτεινόταν το νεκροταφείο του οικισμού.
Η πρωϊμότερη περίοδος κατοίκησης ανάγεται στον 10ο αι. π.Χ. (Εποχή Σιδήρου) με συνεχή διάρκεια χρήσης του χώρου έως και την αρχαϊκή εποχή.
Ακολουθεί η περαιτέρω ανάπτυξη του οικισμού με χαρακτηριστικά αστικού κέντρου από τον 4ο έως τα μέσα του 1ου αι. π.Χ. (πρώτη οικιστική περίοδος της πόλης), οπότε και καταστρέφεται για άγνωστο λόγο.
Η δεύτερη οικιστική φάση, με την ανοικοδόμηση της πόλης επάνω στα ερείπια της προηγούμενης φάσης, και ταυτόχρονα, την κυριότερη ακμή της χρονολογείται από τον 1ο π.Χ. μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ. (κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο), όταν και πάλι καταστρέφεται για δεύτερη φορά.
Η πόλη προστατευόταν από οχυρωματικό περίβολο και αναπτυσσόταν με ένα ιδιαίτερα οργανωμένο ρυμοτομικό σχέδιο. Ήταν πυκνοκατοικημένη με πλακόστρωτους δρόμους, υδρευτικό και αποχετευτικό δίκτυο, ευρύχωρες κατοικίες με αποθηκευτικούς και υπαίθριους χώρους, και επίσης, εργαστηριακούς (μεταλλευτικούς και άλλους) και λατρευτικούς χώρους.
Κεντρικό σημείο της εγκατάστασης καταλαμβάνουν δύο Ηρώα (Ι και ΙΙ), του τέλους του 1ου αι. μ.Χ., τα οποία αποτελούνται από δυο τετράγωνους περιβόλους. Η ανέγερση του Ηρώου Ι αποδίδεται στην πρόθεση να τιµηθούν τα µέλη µιας οικογένειας που λατρεύτηκαν ως ήρωες µετά θάνατον καθώς εντοπίστηκαν εκεί από τις πρώτες ανασκαφές στον χώρο, το 1960, τέσσερεις μαρμάρινοι ανδριάντες και ενεπίγραφες μαρμάρινες πλάκες.
Τα τέσσερα αγάλµατα των µελών της οικογένειας που ήταν τοποθετημένα επάνω σε ψηλό βάθρο όπου αναγράφονται τα ονόµατά τους στεγάζονταν μέσα σε µεγαλοπρεπές κτίσµα που πατά σε κρηπίδωµα, στο κέντρο του περιβόλου. Το Ηρώο του Παλατιανού αποτελούσε και τόπο λατρείας, όπως φαίνεται από τον βωµό που υπάρχει μπροστά από το ταφικό κτίσμα και τα υπολείμματα θυσιών και τελετουργικών πράξεων που βρέθηκαν στο Β? χώρο (στο βάθος, δεξιά της εισόδου).

Η οικονομική οργάνωση του αστικού κέντρου βασιζόταν τόσο σε γεωργοκτηνοτροφικές όσο και σε εμπορικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες.
Έχει προταθεί η συσχέτιση της πόλης με το αρχαίο Ίωρον, ενός από τα αστικά κέντρα της αρχαίας Κρηστωνίας, χωρίς ακόμη να έχει τούτο επιβεβαιωθεί επιγραφικά.
Εργασίες ανασκαφής, στερέωσης και αποκατάστασης του αρχαιολογικού χώρου πραγματοποιήθηκαν από το Υπουργείο Πολιτισμού κυρίως μέσω συγχρηματοδοτούμενων ευρωπαϊκών προγραμμάτων (1994 – 1999, 2002 – 2007).
Αναστάσιος Κεραμάρης, Μαρία Φαρμάκη, Σταμάτης Χατζητουλούσης
http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2496