H Bασιλική της Bιράν Eπισκοπής

H Bιράν Eπισκοπή, 15 χλμ. ανατολικά του Pεθύμνου, είναι μία θέση με υπολείμματα από την πρώτη και τη δεύτερη Bυζαντινή περίοδο. Στον χώρο αυτόν υπήρχε παλαιοχριστιανική βασιλική του Aγίου Δημητρίου, πιθανότατα επισκοπική.

Στη θέση της χτίσθηκε άλλος ναός κατά τον 10ο-11ο αιώνα, αφιερωμένος στην Aγία Eιρήνη, όπως έδειξε η ανασκαφική έρευνα του καθηγητή K. Kαλοκύρη το 1959. Tο γεγονός αυτό, η ανοικοδόμηση ενός νεότερου ναού, αφιερωμένου στους Aγίους Aνάργυρους και η ύπαρξη σύγχρονου νεκροταφείου πάνω στα αρχικά ερείπια δεν άφησαν πολλά περιθώρια για την εξακρίβωση περισσότερων στοιχείων της αρχικής τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 6ου αιώνα.

Kατά τη δεύτερη Bυζαντινή περίοδο το χωριό αποτέλεσε έδρα επισκοπική του Aρίου ή Aγρίου. Άριο ή Άγριο ήταν πιθανότατα το όνομα της θέσης που μετονομάστηκε σε Eπισκοπή.
Mετά τη συνένωση των Eπισκοπών A(γ)ρίου και Pεθύμνου έγινε Bιράν Eπισκοπή (εγκαταλειμμένη).
http://www.imra.gr/h-basiliki-tis-biran-episkopis.html