ΣΗΜΕΙΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ ΤΩΝ 80 ΕΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Πειραιάς, 5.11.2018
Με αισθήματα ξεχωριστής τιμής παρευρίσκομαι σήμερα εδώ, στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, συμμετέχοντας στις τελετές του εορτασμού των 80 ετών από την ίδρυσή του. Τα αισθήματά μου αυτά εντείνονται από τα εξής δύο γεγονότα: Πρώτον, επιτρέψατέ μου να υπενθυμίσω ότι συμμετέχω στις τελετές σας όχι μόνον υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά και υπό την ιδιότητά μου ως μέλους -βεβαίως όντας πλέον Επίτιμος Καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών- της εν γένει Ακαδημαϊκής μας Κοινότητας. Και, δεύτερον, διότι το Πανεπιστήμιο Πειραιώς μου επιδαψιλεύει την ύψιστη τιμή της απονομής του Χρυσού Μεταλλίου του, γεγονός το οποίο με επιφορτίζει, επιπλέον, με το χρέος ενεργού στήριξης της όλης αποστολής του εντός του πεδίου της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Χώρας μας.
I. Υπό τα δεδομένα αυτά -και εκ προοιμίου- θεωρώ υποχρέωσή μου ν’ αναδείξω, έστω και σε αδρές γραμμές, την εμβληματική πορεία και συνεισφορά του Πανεπιστημίου Πειραιώς όχι μόνο στην Ακαδημαϊκή μας ζωή αλλά και στην Χώρα μας γενικότερα, πρωτίστως δε στην πορεία της Εθνικής μας Οικονομίας.
Α. Το Πανεπιστήμιο Πειραιώς ιδρύθηκε το 1938 -μέσα στην δίνη του Μεσοπολέμου και λίγο πριν την έναρξη του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου- ως «Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών», προκειμένου να συμβάλει, σε κρίσιμες στιγμές, στην οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας, κυρίως δια της στήριξης της Βιομηχανίας, η οποία έπρεπε να αποτελέσει τον βασικό πυλώνα της Εθνικής μας Οικονομίας. Το 1958, και όταν η τότε Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή έθετε τις βάσεις για μια ταχύρρυθμη και ισόρροπη οικονομική ανάκαμψη – με απώτερο στόχο, όπως προκύπτει με επαρκή ιστορικά και πολιτικά τεκμήρια, τον προσανατολισμό της Χώρας στους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς εκείνης της εποχής- η Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών αποκτά ένα πρώιμο status Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος, μετεξελισσόμενη σε «Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή». Αξίζει να σημειωθεί ότι σ’ αυτή τη Σχολή δίδαξαν μερικά από τα κορυφαίο ονόματα της Οικονομικής -και όχι μόνον- Επιστήμης που διέθετε τότε η Πατρίδα μας, πολλά από τα οποία διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο και στον πολιτικό στίβο. Τέλος, από το 1989 η «Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή» έλαβε την σημερινή της μορφή, ήτοι εκείνη του «Πανεπιστημίου Πειραιώς», πλήρως ισότιμου με τα άλλα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κατά τις διατάξεις του άρθρου 16 παρ. 5 επ. του Συντάγματός μας.
Β. Έκτοτε το Πανεπιστήμιο Πειραιώς αναπτύχθηκε δυναμικά -όπως, άλλωστε, αποδεικνύει η ως σήμερα ανεκτίμητη προσφορά του στην Επιστήμη και στην Οικονομία εντός και εκτός Ελλάδας -διευρύνοντας σταδιακώς, και μάλιστα με εντατικούς ρυθμούς, τα επιστημονικά του πεδία.
1. Σήμερα, κατά γενική ομολογία, το Πανεπιστήμιο Πειραιώς κατέχει επίζηλη θέση στον εθνικό και διεθνή χάρτη της εκπαίδευσης και της έρευνας. Οφείλω δε ν’ αναδείξω, με ιδιαίτερη έμφαση, ότι το Πανεπιστήμιο Πειραιώς εκπληρώνει την υψηλή αποστολή του, στον εκπαιδευτικό και ερευνητικό χώρο, με πρόσθετα εφόδια την εγγενή του πλέον εξωστρέφεια και διεθνοποίηση. Εξωστρέφεια και διεθνοποίηση που αποδεικνύει, με αμάχητα τεκμήρια, και το ότι το «Πανεπιστήμιο Πειραιώς» έχει συνάψει ειδικές συμφωνίες για ακαδημαϊκές ανταλλαγές και κοινή επιστημονική έρευνα με περισσότερα από 100 Πανεπιστήμια σε περισσότερες από 60 Χώρες. Και είναι ακριβώς αυτή η εξωστρέφεια και αυτή η διεθνοποίηση, οι οποίες επιτρέπουν στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς να υπηρετήσει, με μεγαλύτερη συνέπεια και αποτελεσματικότητα, τόσο την ποιότητα της εκπαίδευσης όσο και την παραγωγή νέας και εμπεριστατωμένης γνώσης.
2. Ως ένα από τα σημαντικότερα «παραγωγικά» ΑΕΙ της Χώρας μας -και όχι μόνον- το Πανεπιστήμιο Πειραιώς καλύπτει σήμερα, και δη με υποδειγματικό ακαδημαϊκό τρόπο, όλα τα πεδία που άπτονται μιας σύγχρονης δυναμικής οικονομίας και κοινωνίας. Αναφέρω, ενδεικτικώς, τα πεδία της διοίκησης επιχειρήσεων, της βιομηχανίας, της ναυτιλίας, του τουρισμού, των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της ενέργειας, του περιβάλλοντος, των σύγχρονων τεχνολογιών, της παγκοσμιοποίησης, ιδίως της οικονομικής καθώς και της ευρωπαϊκής και διεθνούς πολιτικής.
II. Δεν θα ήθελα να επεκταθώ περισσότερο σε άλλες πλευρές της πορείας εξέλιξης του Πανεπιστημίου Πειραιώς, δοθέντος ότι όχι μόνον άλλοι, αρμοδιότεροι εμού, το έχουν ήδη πράξει και θα το πράξουν περισσότερο, αλλά και διότι η κορυφαία θέση, την οποία κατέχει το Πανεπιστήμιό σας στην εντός και εκτός Ελλάδας Ακαδημαϊκή Κοινότητα συνιστά, πλέον, κοινό τόπο. Κατόπιν τούτου περιορίζομαι -πάντοτε υπό την αυτονόητη επιφύλαξη της υποκειμενικότητας της γνώμης μου και της επίγνωσης ότι δεν μου επιτρέπεται να μιλώ «επί παντός επιστητού»- να σας απευθύνω μια διπλή έκκληση, η οποία αφορά την δυνατότητα του Πανεπιστημίου Πειραιώς, με βάση τις αδιαμφισβήτητες ικανότητες και δυνατότητές του, ν’ ανταποκριθεί σε καίριες προκλήσεις του καιρού μας. Προκλήσεις, οι οποίες εκτείνονται πολύ πέραν των συνόρων της Χώρας μας και αγγίζουν τον «σφυγμό» της Παγκόσμιας Οικονομίας, σε συνδυασμό με την επιρροή που ασκούν σ’ αυτήν τα επιτεύγματα της σύγχρονης Τεχνολογίας. Προς αυτές τις κατευθύνσεις το Πανεπιστήμιο Πειραιώς μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα, τόσο λόγω της ευρύτητας των επιστημονικών πεδίων που καλύπτει όσο και λόγω της υψηλής ακαδημαϊκής ποιότητας του Διδακτικού του Προσωπικού. Ειδικότερα:
Α. Πιστεύω, ακράδαντα, ότι το Πανεπιστήμιο Πειραιώς έχει τις απαιτούμενες δυνατότητες να επεξεργασθεί εκείνες τις μεθόδους και πρακτικές, με τις οποίες η Οικονομία, εν γένει, μπορεί να επιτελέσει την εκ φύσεως αποστολή της. Ήτοι το να λειτουργεί στην υπηρεσία του Ανθρώπου και του Κοινωνικού Συνόλου. Επέκεινα δε να επεξεργασθεί τις μεθόδους και τις πρακτικές, με τις οποίες μπορούμε και πρέπει ν’ αποτρέψουμε την επικυριαρχία του «οικονομικού» επί του «θεσμικού», η οποία συνιστά μέγιστο κίνδυνο για την Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία και την λειτουργία της υπέρ της Δημοκρατικής Αρχής και της υπεράσπισης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η παθογένεια της επικυριαρχίας του «οικονομικού» επί του «θεσμικού» έγκειται στο ότι ο κανόνας δικαίου, ως μέσο κανονιστικής ρύθμισης της κοινωνικής και οικονομικής ζωής και θεμέλιο της Έννομης Τάξης αλλά και αυτού τούτου του Κράτους Δικαίου, αλλοιώνεται ουσιωδώς, ιδίως ως προς την κανονιστική και κυρωτική του λειτουργία, υποχωρώντας δραματικά μπροστά στις «απαιτήσεις» των οικονομικών κανόνων λειτουργίας της οικονομίας, σε εθνικό αλλά και υπερεθνικό επίπεδο.
1. Τούτο οφείλεται στο ότι η λεγόμενη «απορρύθμιση» -ιδίως σε ακραίες μορφές της, που εκπορεύονται από ακραίες εκφάνσεις νεοφιλελευθερισμού που «ευαγγελίζονται» την δυνατότητα «αυτορρύθμισης» της οικονομίας και την πλήρη ελευθερία δράσης των «Αγορών»- περιθωριοποιεί τον κανόνα δικαίου κρατικής προέλευσης, ως μέσο ρύθμισης της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, συνακόλουθα δε και τις κυρωτικές συνέπειες του ως άνω κανόνα δικαίου.
2. Οι κατά τ’ ανωτέρω επιπτώσεις της «απορρύθμισης» θίγουν ευθέως τα ίδια τα θεμέλια όχι μόνο της Έννομης Τάξης αλλά και, επέκεινα, αυτού τούτου του Κράτους Δικαίου. Με όλες τις εντεύθεν συνέπειες ως προς την θεσμική και πολιτική θωράκιση της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας και, άρα, των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
3. Κορύφωση των προμνημονευόμενων κινδύνων της «απορρύθμισης» συνιστά η εξ αυτής καταλυτική μετάλλαξη της κλασικής, θεσμικώς και πολιτικώς, έννοιας του Δημόσιου Συμφέροντος. Κατ’ εξοχήν υπό την έννοια της θεώρησης ως τέτοιου ακόμη και του δημοσιονομικού δημόσιου συμφέροντος. Δηλαδή του συμφέροντος, το οποίο συνίσταται στην απλή σώρευση χρήματος και πλούτου προς όφελος του, lato sensu, Δημοσίου.
B. Είμαι, επίσης, βέβαιος ότι το Πανεπιστήμιο Πειραιώς έχει τις απαιτούμενες δυνατότητες ώστε να συμβάλλει προς την κατεύθυνση της αξιοποίησης της Τεχνολογίας -ιδίως στην εποχή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης- αμιγώς προς όφελος της ισόρροπης και ορθολογικής οικονομικής ανάπτυξης και της αποφυγής ορισμένων παρενεργειών της Τεχνολογίας εις βάρος του Ανθρώπου, της υπεράσπισης της αξίας του και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του. Και για να γίνω σαφέστερος:
1. Η αλματώδης πρόοδος των επιστημών της πληροφορίας και των τεχνολογικών εφαρμογών τους θα προκαλέσει την εξαφάνιση ορισμένων επαγγελμάτων, προκαλώντας δομική ανεργία ή, αλλιώς, «τεχνολογική ανεργία», όπως την είχε ονομάσει ο Τζων Μέυναρντ Κέυνς. Επιπλέον, η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών φαίνεται ότι ενίοτε οδηγεί σ’ επικίνδυνο άνοιγμα της εισοδηματικής ψαλίδας, αν λάβουμε υπ’ όψιν, π.χ., ότι στις ΗΠΑ το εισόδημα του μέσου νοικοκυριού μειώνεται συνεχώς από το 1999, παρά την άνοδο του ΑΕΠ. Υπό τα δεδομένα αυτά αποκτά εξαιρετική επικαιρότητα η διαπίστωση του Yuval Noah Harari, στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «21 Lessons for the 21st Century», σύμφωνα με την οποία στην σύγχρονη Φιλελεύθερη Δημοκρατία -πάντοτε με την μορφή της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας- που σίγουρα είναι το πιο συμβατό με την φύση του Ανθρώπου σύστημα διακυβέρνησης, ο μεγάλος κίνδυνος δεν είναι, βεβαίως, η κατά κυριολεξία εκμετάλλευση του Ανθρώπου, αλλά η περιθωριοποίησή του. Στην οποία τον εξωθεί, κατά κύριο λόγο, η δια της οδού της άκριτης τεχνολογικής εξέλιξης αναγκαστική έξοδος από την «αγορά εργασίας» και, συνακόλουθα, από το πεδίο της δια της προσωπικής δημιουργίας υπεράσπισης της αξίας του και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του.
2. Επιβάλλεται, επομένως, μια ιδιαίτερη φροντίδα για την έγκαιρη πρόβλεψη παρόμοιων καταστάσεων στην Πατρίδα μας αλλά και, γενικότερα, στην Ευρώπη, με την χάραξη των κατάλληλων πολιτικών που θ’ αποβλέπουν σε ισόρροπη ψηφιακή ένταξη της Κοινωνίας μας και της Οικονομίας μας στην εποχή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Το τι πολιτικές αρμόζουν μελλοντικά στον τομέα της απασχόλησης, σε ποια παιδεία θα στηριχθούμε για ν’ αντιμετωπίσουν επιτυχώς οι επόμενες γενιές τις νέου τύπου προκλήσεις, όπως και τι μορφή μπορεί να πάρει η αναδιανεμητική Δικαιοσύνη στο πλαίσιο πάντοτε των πολιτικών του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου -αυτής της μεγάλης κατάκτησης του Ευρωπαϊκού Νομικού και Πολιτικού μας Πολιτισμού- αποτελούν κρίσιμα και δυσεπίλυτα ερωτήματα, πάνω στα οποία οφείλουμε να σκεφθούμε σοβαρά, επιστρατεύοντας την τεχνοκρατική γνώση από κοινού με τον προσεκτικό πολιτικό σχεδιασμό ενός μέλλοντος που δεν αργεί.
3. Μάλιστα, επιτρέψατέ μου να επαναλάβω, για πολλοστή φορά -και παρά τον φόβο ότι μπορεί να γίνομαι κουραστικός- ότι πρέπει να προστατεύσουμε το Κοινωνικό Κράτος Δικαίου ιδίως στην Ευρώπη, όσες εξελίξεις και να προκύψουν στο οικονομικό και τεχνολογικό επίπεδο, οι οποίες θα μπορούσαν να δυσχεράνουν την συνέχιση της λειτουργίας του. Τα ναζιστικά και φασιστικά μορφώματα που αναπτύσσονται στην σημερινή Ευρώπη μας διδάσκουν ότι πρέπει να είμαστε πάντοτε σ’ εγρήγορση. Πρέπει να εκλείψουν οι αιτίες που δημιουργούν αυτά τα υπολείμματα και θυμίζουν τους εφιάλτες του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Πρέπει να υπερασπισθούμε την Κοινωνική Δικαιοσύνη και την Αλληλεγγύη. Γιατί μέσα από την διασφάλιση της Κοινωνικής Δικαιοσύνης και της Αλληλεγγύης θα καταπολεμηθούν και θα εκλείψουν οι αιτίες που δημιουργούν ρήξη του κοινωνικού ιστού και οδηγούν στην δυστυχία των ανθρώπων.
Αφού σας ευχαριστήσω εκ νέου για την μεγάλη τιμή, την οποία μου επιδαψιλεύσατε, θέλω να σας εκφράσω τις θερμότερες των ευχών μου για την επέτειο των 80 ετών από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Πειραιώς καθώς και την βεβαιότητά μου ότι η πορεία του στο μέλλον, εντός και εκτός Ελλάδος, αφενός θα δικαιώσει, στον υπέρτατο βαθμό, το ιστορικό του παρελθόν. Και, αφετέρου, θ’ αποδείξει τις αστείρευτες δυνάμεις των Ελλήνων Επιστημόνων και την διαχρονική ακτινοβολία της Παιδείας μας, ιδίως στα πεδία της Επιστήμης και της Έρευνας, τα οποία το Πανεπιστήμιο Πειραιώς υπηρετεί με υποδειγματική συνέπεια και αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα.
