Οι υπερτροφές των Αρχαίων Ελλήνων: Ιπποφαές, Λύκιον, Ελιές, Σύκα

Πάνω στον πλανήτη, οι τροφές που είχαν ευεργετικές ιδιότητες στον οργανισμό του ανθρώπου, υπήρχαν από την αρχαιότητα. Οι διατροφικές ανάγκες ενός αθλητή για παράδειγμα, στην αρχαία Ελλάδα ήταν πολύ μεγάλες εξαιτίας του πολύ δύσκολου τρόπου ζωής και της συνεχούς προπόνησης.

Πατέρες του ρητού “Νους υγιής εν σώματι υγιεί” έτρωγαν κρεμμύδια και σκόρδα, πίτες φτιαγμένες με αλεύρι, κριθάρι και μία ενεργειακή μπάρα που ονομαζόταν “σήσαμις” κι ήταν φτιαγμένη από μέλι και σουσάμι κάτι σαν το σημερινό παστέλι. Με αυτό το τρόπο αποκτούσαν αντοχή και αποκατάσταση του οργανισμού μετά από προπονητικές και αγωνιστικές επιβαρύνσεις.
Ο Τζον Γουίλκινς, ειδικευμένος στο αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, και επικεφαλής της έρευνας τονίζει: «Ο Γαληνός και άλλοι γιατροί πίστευαν ότι η γεύση είναι μέτρο της διατροφικής ισχύς και η κατανάλωση τροφίμων που βοηθούν την εύκολη κυκλοφορία των υγρών του σώματος ενισχύει τον οργανισμό. Θεωρούσε ότι η διατροφή αποτελεί ένα από τα τρία βασικά συστατικά της ιατρικής επιστήμης, μαζί με την φαρμακευτική αγωγή και την χειρουργική επέμβαση».
Οι ειδικοί που διεξήγαγαν την έρευνα διαπίστωσαν ότι οι αρχαίοι Έλληνες γιατροί έβλεπαν την μαγειρική όχι ως μέσο ευχαρίστησης αλλά ως μέθοδο για να ενισχύουν τις φαρμακευτικές ιδιότητες των τροφίμων. Σύμφωνα με τους ερευνητές η αρχαία διατροφή θυμίζει πολύ την σύγχρονη μεσογειακή διατροφή καθώς βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα προϊόντα της περιοχής, τα οποία οι γιατροί γενικά προτιμούσαν σε σχέση με τα εισαγόμενα τρόφιμα πολυτελείας.
Ακολουθεί ανάλυση τεσσάρων δέντρων με καρπούς για ιδιότητες υπερτροφία που γνώριζαν και χρησιμοποίησαν οι αρχαίοι Έλληνες και Βυζαντινοί.
Το ιπποφαές είναι ένας θάμνος με πορτοκαλοκίτρινους καρπούς σε τσαμπιά, που ανήκει στις λεγόμενες υπερτροφές, δηλαδή εκείνα τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά υψηλής βιολογικής αξίας και περιλαμβάνουν σημαντικό ποσοστό των συστατικών που χρειάζεται το ανθρώπινο σώμα για να λειτουργήσει σωστά.
Αν και στη σύγχρονη Ελλάδα το ιπποφαές χρησιμοποιείται την τελευταία διετία, στην αρχαιότητα η χρήση του ήταν πολύ διαδεδομένη. Σχετικές αναφορές υπάρχουν σε κείμενα του Θεόφραστου, μαθητή του Αριστοτέλη, αλλά κυρίως του Διοσκουρίδη, του πατέρα της Φαρμακολογίας.
Το όνομά του το οφείλει στα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που παρατήρησαν ότι τα άρρωστα και τραυματισμένα άλογα που έτρωγαν τα φύλλα και τους καρπούς του φυτού ανάρρωναν γρηγορότερα, αποκτούσαν περισσότερη δύναμη, ενώ το τρίχωμά τους δυνάμωνε και γινόταν πιο λαμπερό. Το ονόμασαν ιπποφαές, που στα νέα ελληνικά σημαίνει φωτεινό, λαμπερό άλογο (ίππος: άλογο, φάος: φως, λάμψη).
Πάνω από το 90% των παγκόσμιων πηγών του ιπποφαούς, εντοπίζονται στην Κίνα, όπου γίνεται η εκμετάλλευσή του με σκοπό τον έλεγχο των απωλειών νερού και της διάβρωσης του εδάφους. Το «Ιερό φρούτο των Ιμαλαΐων», όπως συνηθίζεται να λέγεται, εκτιμάται ιδιαιτέρως από τους Θιβετιανούς εδώ και αιώνες για τις απίστευτα θρεπτικές ιδιότητές του, ενώ Ρώσοι και κινέζοι επιστήμονες το κατατάσσουν στην πρώτη δεκάδα των πιο ισχυρών θεραπευτικών φυτών στον κόσμο.
Πρόκειται για ένα από τα αρχαιότερα φυτά στη Γη. Η παρουσία του χρονολογείται πολύ πριν την εποχή των παγετώνων. Η επιστημονική του ονομασία είναι: Ιπποφαές το ραμνοειδές (Hippophae rhamnoides). Ευδοκιμεί ακόμα και στα πιο φτωχά χώματα και ανάλογα με το μικροκλίμα της κάθε περιοχής, το συναντάμε σε παράκτιες ζώνες, αλλά και σε ημιερημώδεις ή ορεινές περιοχές. Oι καρποί του μοιάζουν με ρώγες σταφυλιού, είναι πορτοκαλί και χυμώδεις και έχουν υπόξινη γεύση.
Σύμφωνα με το «Διεθνές Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης για το Ιπποφαές», το φυτό ευδοκιμεί και καλλιεργείται στην Ευρώπη και στην Ασία. Το συναντάμε κυρίως στις εξής χώρες: Κίνα, Μογγολία, Ινδία, Νεπάλ, Πακιστάν, Ρωσία, Oυκρανία, Αγγλία, Γαλλία, Δανία, Oλλανδία, Γερμανία, Πολωνία, Φιλανδία, Σουηδία και Νορβηγία. Στη χώρα μας καλλιεργείται στη βόρεια Εύβοια, στην περιοχή Αχούρια.
Στην κλασική θιβετιανή φαρμακευτική βίβλο «Sibu Yidian», που έχει γραφτεί το 18ο αιώνα, τριάντα ολόκληρα κεφάλαια είναι αφιερωμένα στις θεραπευτικές ιδιότητες και χρήσεις του φυτού. Στην Ινδία αποτελεί βασική παράμετρο της Ayurveda, ενώ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κινεζικής φαρμακευτικής. Στη Μογγολία χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες ως άριστο τονωτικό. O θρύλος λέει ότι ο Τζένγκις Χαν και ο στρατός του έπιναν χυμό από ιπποφαές, προκειμένου να αυξήσουν την αντοχή και να επιταχύνουν τη θεραπεία των πληγών τους. Στη Ρωσία χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια ως συστατικό της διατροφής των αστροναυτών.
Το 1929 έγινε η πρώτη βιοχημική ανάλυση των συστατικών του. Oι πρώτες κλινικές δοκιμές για τις θεραπευτικές χρήσεις του φυτού ξεκίνησαν στη Ρωσία τη δεκαετία του 1950. Τη δεκαετία του 1970 συμπεριλήφθηκε στον επίσημο κατάλογο των φαρμακευτικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στη Ρωσία και την Κίνα και τα επόμενα χρόνια συμπεριλήφθηκε στους επίσημους φαρμακευτικούς καταλόγους των χωρών όπου καλλιεργείται.
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι το ιπποφαές αποτελεί σημαντικό σύμμαχο της υγείας μας. Οι καρποί του είναι εδώδιμοι και θρεπτικοί, αν και πολύ όξινοι και ελαιώδεις, γι’ αυτό και δυσάρεστοι αν φαγωθούν ωμοί, εκτός κι αν υπερ-ωριμάσουν ή παγώσουν ώστε να μειωθεί η στυπτικότητά τους ή αν αναμειχθούν με γλυκύτερο χυμό από μήλο, σταφύλι κ.λ.π. Επίσης, το ιπποφαές περιέχει λίπη που χρησιμοποιούνται για καλλυντικούς σκοπούς. Το ιπποφαές περιέχει πάνω από 190 βιολογικά δραστικές ενώσεις και μια πλήρη γκάμα ωμέγα λιπαρών οξέων σε τέλεια ισορροπία.
Επίσης, περιέχει περισσότερα από 60 αντιοξειδωτικά και υψηλή αξία ORAC (Ικανότητα Απορρόφησης Ριζών Οξυγόνου) και είναι πλούσιο σε μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά συστατικά. Οι θρεπτικές ουσίες και τα φυτοχημικά συστατικά των καρπών του έχουν θετική επίδραση έναντι των φλεγμονών, του καρκίνου και άλλων ασθενειών, αν και ακόμα δεν έχει αποδειχθεί κανένα όφελος για τους ανθρώπους από κλινικές μελέτες.
Eπίσης, ο καρπός του φυτού έχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη C, περίπου 15 φορές περισσότερη από το πορτοκάλι, αλλά και σε καροτενοειδή, βιταμίνη E, αμινοξέα, μέταλλα, β-σιτοστερόλη και πολυφαινολικά οξέα. Τα έλαια από τους σπόρους και τον πολτό του ιπποφαούς, έχουν θρεπτικές ιδιότητες που διαφέρουν ανάλογα με τη διαδικασία επεξεργασίας και χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων και σε συμπληρώματα διατροφής.
Συμπεριλαμβάνεται στην κατηγορία των «υπερτροφών» (super foods), μερικές από τις οποίες είναι: η σπιρουλίνα, η αλόη, η γύρη, το τζίνσενγκ, το κερί του ζαχαροκάλαμου, η χλωρέλα, το αιθέριο έλαιο δενδρολίβανου. Σύμφωνα με ρώσους και κινέζους επιστήμονες, το ιπποφαές περιέχει 190 πολύτιμες ουσίες, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Oι περισσότερες και δραστικότερες (106) έχουν εντοπιστεί στο έλαιο που περιέχουν οι καρποί του.
Σύμφωνα με τους μελετητές, το σημαντικότερο επιστημονικό εύρημα για το ιπποφαές δεν είναι μόνο ότι περιέχει πολύτιμες ουσίες για την υγεία του ανθρώπου, αλλά και το ότι τόσο οι συγκεντρώσεις τους όσο και ο συνδυασμός τους έχουν συνταιριαστεί από τη φύση με τέτοιον τρόπο, ώστε να προσφέρουν την καλύτερη δυνατή κάλυψη στον ανθρώπινο οργανισμό.
Το ιπποφαές περιέχει ένα μοναδικό συνδυασμό αντιοξειδωτικών συστατικών που δρουν προληπτικά κατά της γήρανσης, των καρδιαγγειακών νοσημάτων και του καρκίνου. Αποτοξίνωση του οργανισμού, οξυγόνωση και ανανέωση των κυττάρων, αντιμετώπιση πρόωρης γήρανσης.
Χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι το γκότζι μπέρι για μακροζωία; Και βέβαια. Παρά το εξωτικό όνομά του, το γκότζι μπέρι, ελληνιστί λύκιον, φύτρωνε και στην Ελλάδα. Δεν ήταν το μοναδικό που περιελάμβαναν στη δίαιτά τους. Οπως και σε άλλα βότανα, αλλά και σε καρπούς δέντρων, σαν τη μαστίχα. Το γκότζι μπέρι επιστημονικά ονομάζεται (Lycium barbarum) και ανήκει στο γένος (Lycium) και στην οικογένεια των σολανωδών (Solanaceae), δηλαδή στην ίδια οικογένεια που ανήκει η ντομάτα, η πατάτα, κλπ που συναντάται στην Ασία και την Νότια Ευρώπη.
Στη Γαλλία, υπάρχουν στη φύση τρία είδη του γένους Lycium. To (Lycium europaeum), το (Lycium barbarum) και το (Lycium chinensis). Από αυτά τα δύο πρώτα είναι αυτοφυή φυτά της Νοτίου Ευρώπης ενώ το τρίτο έχει εισαχθεί από την Ανατολική Ασία, αλλά έχει προσαρμοσθεί σε πολλά ευρωπαϊκά περιβάλλοντα. Τα είδη του γένους (Lycium) είναι γνωστά από τα αρχαία χρόνια από τους αρχαίους έλληνες και ρωμαίους σαν φαρμακευτικά φυτά. Στην συνέχεια ξεχάσθηκαν και επανήλθαν στην επιφάνεια σαν πολύ ενδιαφέροντα φαρμακευτικά φυτά, μετά από την αλματώδη οικονομική πρόοδο της Κίνας από τις αρχές του 2000 με την γενική ονομασία «καρποί γκόζι».
Η ονομασία (Lycium) προέρχεται από την ελληνική λέξη λύκιον, που δηλώνει ότι πρόκειται για τον «ακανθώδη θάμνο από την Λυκία». Η κοινή ονομασία γκότζι προέρχεται από τον εθνοβοτανολόγο Bradley Dobos που είναι ειδικός στην θιβετιανή ιατρική. Το όνομα του γκότζι στα κινέζικα είναι Ningxia gouqi, δηλαδή «λύκιο του Ningxia» που είναι μία επαρχία της Κίνας.
Ο τόπος καταγωγής του δεν τελείως εξακριβωμένος. Για πολλά χρόνια θεωρούνταν η Κίνα ήταν η χώρα καταγωγής του, όμως νεώτερες εργασίες έδειξαν ότι ίσως να κατάγεται από την λεκάνη της Μεσογείου. Άλλωστε η ονομασία barbarum φανερώνει την Αφρική που ονομαζόταν έτσι τον καιρό του Λιναίου. Κατά τον 4ο πΧ αιώνα ο έλληνας βοτανολόγος Θεόφραστος και στην συνέχεια τον 1ο π.Χ αιώνα ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος ο αρχαίος, έχουν καταγράψει κάποιους θάμνους που οι περιγραφές τους παραπέμπουν στο γκότζι. Το 1813 ο μεγάλος γενετιστής Λαμάρκ σημείωσε δύο είδη του γένους Lycium να καλλιεργούνται σε κήπους.
Τα Lycium barbarum και το Lycium chinense που καλλιεργούνται σε πολλά μέρη της Ευρώπης μοιάζουν με την ιτιά την κλαίουσα με τους χαρακτηριστικούς βλαστούς τους. Οι αρχαίοι έλληνες γνώριζαν το γκότζι, μάλιστα ο Διοσκουρίδης αναφέρει ένα αφέψημα από τους καρπούς του. Για πολλά χρόνια το Lycium barbarum καλλιεργήθηκε σαν καλλωπιστικός θάμνος με την ονομασία jasminoide ενώ είχαν ξεχασθεί οι φαρμακευτικές του ιδιότητες.
Το κλασικό ιατρικό κινέζικο βιβλίο Shennong jing που γράφτηκε πριν από 2.000 χρόνια, γράφει για το γκότζι ότι είναι «πικρό, κρύο, δυναμωτικό των τενόντων και των οστών που σταματά την γήρανση». Από τα αρχαία χρόνια το γκότζι χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή διαφόρων σκευασμάτων σύμφωνα με συνταγές ταοιστών ιατρών, με σκοπό την αθανασία. Λέγεται ότι πολλοί ταοιστές ιατροί και ποιητές, λάμβαναν το γκότζι με σκοπό την επιμήκυνση της ζωής τους.
Δεκαέξι αιώνες αργότερα ο βοτανολόγος και ιατρός Li Shizhen επαναλαμβάνει τις ιδέες των ταοιστών στο ιατρικό βιβλίο του Bencao gangmu, ότι το γκότζι δίνει μακροζωία. Η αυξημένη παραγωγή ελεύθερων ριζών στον οργανισμό του ανθρώπου μπορεί να προκαλέσει σημαντικές ζημιές στα μακρομόρια και τα κύτταρα του οργανισμού. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες μπορούν να δράσουν σε διάφορα στάδια. Ανάλογα με το επίπεδο της επίδρασης που έχουν οι αντιοξειδωτικές ουσίες συμπεριφέρονται διαφορετικά.
Στο γκότζι, οι βιταμίνες C και Ε, τα καροτινοειδή, τα φλαβονοειδή, τα φαινολικά οξέα και οι πολυσακχαρίτες, παίζουν σημαντικό αντιοξειδωτικό ρόλο αν και διαφορετικό στον οργανισμό του ανθρώπου. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι ο καρπός του γκότζι έχει προληπτική δράση όσον αφορά ασθένειες όπως ο διαβήτης, μερικά είδη καρκίνου, ηπατίτιδα, θρόμβωση. Σε πειράματα επάνω σε πειραματόζωα έχει παρατηρηθεί ότι με κατανάλωση καρπών γκότζι, αύξηση των λευκοκυττάρων, με αποτέλεσμα την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και την εμφάνιση αντικαρκινικών ιδιοτήτων.
Ο καθηγητής Αρχαιολογίας Π. Φάκλαρης παραθέτει σειρά στοιχείων που μαρτυρούν την παρουσία του ελαιόδενδρου στον ελλαδικό χώρο από τη Νεολιθική ακόμη εποχή και αποδεικνύουν την κυρίαρχη σημασία που είχαν για τους Ελληνες το ελαιόλαδο, η βρώσιμη ελιά, το ξύλο, ακόμη και τα φύλλα του δένδρου.
Την ελιά έφερε στους Ελληνες η θεά Αθηνά, η οποία δίδαξε και την καλλιέργειά της. Είναι χαρακτηριστικό το γνωστό επεισόδιο της φιλονικίας της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα για το όνομα της Αθήνας. Στην Ακρόπολη υπήρχε η ιερή ελιά της Αθηνάς, η πρώτη ελιά που η θεά χάρισε στους Ελληνες, και στην Ακαδημία οι 12 ιερές ελιές, οι μορίαι, και ο ιερός ελαιώνας από τον οποίο προερχόταν το λάδι που δινόταν ως έπαθλο στους νικητές των Παναθηναίων.
Οι Αθηναίοι στα νομίσματά τους απεικόνιζαν την Αθηνά με στεφάνι ελιάς στο κράνος της και έναν αμφορέα με λάδι ή ένα κλαδί ελιάς. Ο Ηρακλής (του οποίου το ρόπαλο ήταν από αγριελιά) έφερε βλαστάρι ελιάς από τη χώρα των Υπερβορείων (μυθικός λαός που κατοικούσε πέρα από τον Βορρά ή στον ουρανό) και το φύτεψε στην Ολυμπία. Με τα κλαδιά του κοτίνου, της αγριελιάς αυτής, στεφανώνονταν οι ολυμπιονίκες. Με κλάδους ελιάς ήταν στεφανωμένο και το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός στην Ολυμπία, έργο του Φειδία, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Το λάδι χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα και για τις θεραπευτικές ιδιότητές του. Στον Ιπποκράτειο Κώδικα αναφέρονται περισσότερες από 60 φαρμακευτικές χρήσεις του. Οι βρώσιμες ελιές αποτελούσαν βασικό στοιχείο της διατροφής, κυρίως όσων γευμάτιζαν εκτός σπιτιού εργαζόμενοι στην ύπαιθρο, σε ταξίδια, ή σε εκστρατείες. Οι ελιές προσφέρονται για τέτοια χρήση αφού μεταφέρονται εύκολα, δεν αλλοιώνονται και έχουν μεγάλη θρεπτική αξία.
Σε διάφορες ανασκαφές έχουν βρεθεί κουκούτσια από ελιές που αποτελούν τροφικά κατάλοιπα. Οι αρχαίοι συγγραφείς σώζουν πληροφορίες για τη μεγάλη ποικιλία βρώσιμων ελιών. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τις ελιές ως σύμβολο της καλοσύνης και της ευγένειας, ενώ ακόμη και σήμερα, τα κλαδιά της ελιάς συμβολίζουν την ειρήνη. Το δέντρο της καλλιεργείται εδώ και πολλά χρόνια και πολλά μέρη του χρησιμοποιούνται για τα οφέλη τους. Οι ελιές, το ελαιόλαδο, το κομψό του ξύλο, ακόμη και τα φύλλα τους.
Οι ελιές είναι πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά. Ο καρπός της ελιάς είναι θαυμάσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Η ελιά παρέχει φυτικές ίνες και μέταλλα στον οργανισμό και είναι σημαντική πηγή της βιταμίνης Ε, που είναι φυσικό αντιοξειδωτικό. Θεωρείται επίσης ότι η βιταμίνη Ε επιβραδύνει τις αλλοιώσεις των κυτταρικών μεμβρανών. Τα μονοακόρεστα λιπαρά σε συνδυασμό με τις τοκοφερόλες (βιταμίνη Ε) που περιέχονται στις ελιές έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες, προσφέροντας προστασία από τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και τον καρκίνο.
Οι ελιές επίσης περιέχουν ικανοποιητική ποσότητα βιταμίνης Α, η οποία βοηθά τον οργανισμό στην ανάπτυξη-αναπαραγωγή, έχει σημαντικό ρόλο στην υγεία των ματιών, ενώ σε συνδυασμό με τη βιταμίνη Ε συμβάλλει στην υγεία του δέρματος. Ταυτόχρονα, περιέχουν ποσότητες βιταμινών Β1, Β6 και Β12, οι οποίες βελτιώνουν την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος και ενισχύουν τον μεταβολισμό. Οι φαινολικές ενώσεις που περιέχονται στην ελιά (ολευρωπαΐνη και τυροσόλη), ασκούν ευεργετική επίδραση τόσο στην καρδιαγγειακή λειτουργία όσο και στην πρόληψη των νεοπλασιών.
Τα ιχνοστοιχεία που διαθέτουν οι ελιές είναι: ο σίδηρος (απαραίτητος για την καλή κατάσταση του αίματος), ο φώσφορος (απαραίτητος για γερά οστά και δόντια) και το κάλιο (απαραίτητο για την ομαλή λειτουργία της καρδιάς). Οι ελιές στην πραγματικότητα δεν έχουν υψηλή θερμιδική αξία. Οι 10 μικρές ελιές ή 6 μεγάλες περιέχουν περίπου 45-50 θερμίδες. Οι θερμίδες αυτές είναι ελάχιστες και ταυτόχρονα μπορεί να σκεφτεί κανείς την πολύ σημαντική επίδραση των μονοακόρεστων λιπαρών στη βελτίωση της ινσουλινοευαισθησίας και στην αποτελεσματική διαχείριση του μεταβολισμού των απλών υδατανθράκων (γλυκόζη).
Εξάλλου, δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ελιές αποτελούσαν για πολλά χρόνια το δημοφιλέστερο κολατσιό των αγροτικών πληθυσμών της Μεσογείου, συνοδεύοντας τα λαδερά φαγητά, τις σαλάτες και πολλά ορεκτικά εδέσματα. Γιατί λοιπόν πρέπει να τρώμε ελιές.
Είναι η απόλυτη ελληνική «υπερτροφή» και για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να καταναλώνουμε σχεδόν καθημερινά ελιές.
Συγκεκριμένα:
– Ρυθμίζουν τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης
– Μειώνουν την υψηλή αρτηριακή πίεση
– Αποτελούν μια πλούσια πηγή φυτικών ινών
– Αποτελούν μια καταπληκτική λύση για κάποιο ενδιάμεσο γεύμα
– Περιέχουν άφθονη βιταμίνη Ε
– Παρουσιάζουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες
– Μειώνουν τον κίνδυνο για ορισμένες ασθένειες όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, αλλά και για καλοήθεις και κακοήθεις όγκους
– Συμβάλλουν στην πρόληψη της πήξης του αίματος, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά χρόνια νοσήματα
– Προστατεύουν τις μεμβράνες των κυττάρων
– Αυξάνουν τη γονιμότητα και τη βελτιώνουν συνολικά το αναπαραγωγικό σύστημα
– Έχουν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος
– Περιέχουν το ολεϊκό οξύ (μονοακόρεστο λιπαρό), το οποίο είναι εξαιρετικό για την υγεία της καρδιάς
– Περιέχουν θαυμάσια αντιοξειδωτικά συστατικά που ονομάζονται πολυφαινόλες. Περιορίζουν το οξειδωτικό στρες και βελτιώνουν τη μνήμη έως και 25%.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι 10 ελιές πριν από το γεύμα είναι δυνατό να μειώσουν την όρεξη κατά 20%, λόγω των μονοακόρεστων λιπαρών οξέων που περιέχουν. Παράλληλα επιβραδύνουν την πέψη και στέλνουν σήματα κορεσμού στον εγκέφαλο. Βοηθούν επίσης το σώμα στην παραγωγή της αδιπονεκτίνης, μιας ορμόνης που συμβάλλει στην αύξηση της οξείδωσης (καύσης) του λίπους. Συνεπώς, η μέτρια κατανάλωση ελιών στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής αποτελεί σύμμαχο στην ομορφιά και στην ανθρώπινη υγεία.
Το σύκο στην κλασική Ελλάδα ήταν ο τρίτος σε σπουδαιότητα καρπός μετά την ελιά και το σταφύλι, ενώ το δέντρο της συκιάς συνδεόταν με τη λατρεία του θεού Διονύσου και της θεάς Δήμητρας. Στην αρχαία Αθήνα, η εμπορία και η εξαγωγή σύκων αποξηραμένων ή φρέσκων ελέγχονταν από το κράτος, αποφέροντας μεγάλα κέρδη στα κρατικά ταμεία, ενώ οι εξαγωγές από ιδιώτες απαγορεύονταν.
Όσους παρανομούσαν οι πολίτες της Αθήνας είχαν την υποχρέωση να τους καταδίδουν, να τους αποκαλύπτουν για το καλό της πόλης και γι’ αυτό ονομάστηκαν «συκοφάντες» λέξη που πολύ αργότερα έλαβε τη αντίθετη έννοια της ανέντιμης κατάδοσης, της συκοφαντίας. Από τότε τα φρέσκα σύκα, λόγω της εξαίσιας γεύσης αλλά και της ευπαθούς τους συμπεριφοράς, θεωρούνταν είδος πολυτελείας για τον αρχαίο και τον βυζαντινό κόσμο, ενώ τα ξερά, οι «ισχάδες», ήταν ο αγαπημένος καρπός των λαϊκών τάξεων.
Από το Βυζάντιο, μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα όταν εμφανίστηκαν τα τυποποιημένα σνακ, το αποξηραμένο σύκο και το λουκούμι παρέμεναν τα αγαπημένα τραταρίσματα των ελληνικών νοικοκυριών στους απροσδόκητους επισκέπτες. Τα αποξηραμένα σύκα είχαν σπουδαία θέση στη διατροφή των αρχαίων Ελλήνων, καθώς συχνά τα απολάμβαναν ως επιδόρπιο, τα λεγόμενα “τραγήματα”.
Μέχρι σήμερα συνεχίζουμε να τα λατρεύουμε, καθώς αποξηραμένα στον ήλιο, γεμισμένα με ξηρούς καρπούς, βρασμένα σε ελαφρύ σιρόπι με μέλι, αλλά και στο φαγητό ή τις σαλάτες, τα ξερά σύκα είναι ένας πραγματικός θησαυρός για την υγεία. Τι είναι: Τα αφυδατωμένα φρούτα της συκιάς, του φυλλοβόλου δέντρου που ευδοκιμεί σε πολλές περιοχές της χώρα μας. Τα δημιούργησε η ανάγκη του ανθρώπου να τα διατηρήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τα πρώτα ξερά σύκα βρέθηκαν σε ανασκαφή μινωικής έπαυλης, στις Στέρνες Ακρωτηρίου Χανίων, και χρονολογούνται το 1340 -1190 π.Χ. Από τότε μέχρι και σήμερα η παραγωγή τους συνεχίζεται χωρίς διακοπή και με την ίδια σχεδόν μέθοδο. Τα ξερά σύκα, ασκάδες ή ισχάδες, στην αρχαιότητα και το Βυζάντιο, ήταν πάντα το πρόχειρο χειμωνιάτικο κέρασμα τα έβαζαν σε μεταλλικό τάσι και μετά στη φωτιά για να μελώσουν.
Για αιώνες τα ξερά σύκα ήταν αγαπητά στα νησιά του Αιγαίου, του Ιονίου, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Τα ξερά σύκα είναι πλούσια σε φυτικές ίνες και σάκχαρα, σίδηρο, κάλιο, σελήνιο και ασβέστιο. Περιέχουν ακόμα μικρές ποσότητες βιταμίνης Α και C. Η αντιοξειδωτική τους σύνθεση προστατεύει το καρδιαγγειακό σύστημα, ενώ αποτελούν έναν από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους “καθαρισμού” του οργανισμού. Οι φυτικές ίνες που περιέχονται σε αυτά απορροφούν το νερό, τη χοληστερίνη, το τοξικό λίπος και τα περιττά στοιχεία που έχουν “τρυπώσει” στον οργανισμό σου, ενώ βοηθούν στην αποβολή τους ενισχύοντας γερά τη λειτουργία του εντέρου.
Το πιο δυνατό τους όπλο μάλιστα στον εν λόγω καθαρισμό είναι τα ταπεινά τους σπόρια! Όσο για τις θερμίδες, που θα προσδώσουν, δεν χρειάζεται να ανησυχείς στο παραμικρό, καθώς τα σύκα είναι τα ξερά φρούτα με τις λιγότερες θερμίδες (109 θερμίδες ανά δύο σύκα) έχοντας ταυτόχρονα τη μαγική ιδιότητα να σε κάνουν να αισθάνεσαι χορτάτος λόγω της υψηλής περιεκτικότητας τους σε φυτικές ίνες.
Τα καλά σύκα πρέπει να έχουν μαλακή υφή. Διατηρούνται σε δροσερό στεγνό μέρος. Τα τοποθετείτε σε σειρές μέσα σε μεταλλικό κουτί που έχετε στρώσει λαδόκολλα και βάζετε ενδιάμεσα φύλλα δάφνης. Τα ξερά σύκα μπαίνουν σε γεμίσεις για κρεατικά, εμπλουτίζουν κομπόστες και σαλάτες, μπαίνουν σε κέικ, γίνονται τρουφάκια, μπισκότα και τάρτες. Ταιριάζουν με άλλα αποξηραμένα φρούτα, ξηρούς καρπούς και σουσάμι, αλλά η γαστρονομική τους αποθέωση είναι με προσούτο και γραβιέρα ή γαλλικό σεβρ.
Πηγές:
https://www.clickatlife.gr/your-life/story/13452/ippofaes-mia-upertrofi-apo-tin-arxaiotita
https://briefingnews.gr/ygeia/asygkrito-giatriko-toy-malexandroy-ti-etrogan-oi-arhaioi-kai-den-arrostainan
https://ellas2.wordpress.com/2014/11/26/λύκιον-το-γκότζι-μπέρι-των-αρχαίων-ελλ/
https://www.symagro.com/goji-berry-kalliergia/
http://politis.com.cy/article/13-logi-gia-tous-opious-prepi-na-trome-kathe-mera-elies
https://www.olivemagazine.gr/χρήσιμα/διατροφικά-χρήσιμα/ξερά-σύκα-η-σούπερ-τροφή-που-έτρωγαν-κα/
https://www.athensvoice.gr/taste/368399_syko-froyto-ton-arhaion-ellinon
https://www.clickatlife.gr/your-life/story/12284
http://www.kairatos.com.gr/elia.htm
https://el.m.wikipedia.org/wiki/Υπερτροφές
https://ellas2.wordpress.com/2015/01/24/οι-υπερτροφές-των-αρχαίων-ελλήνων/
greekhistoryandprehistory