Τι θα σημάνει η διάδοχος της Μέρκελ για την γερμανική πολιτική – Η Annegret Kramp-Karrenbauer έχει δύσκολο δρόμο μπροστά της

Τίποτα δεν είναι τόσο σημαντικό για να κερδίσει κανείς τον σεβασμό της βάσης του CDU όσο η εκλογική επιτυχία. Εάν η Kramp-Karrenbauer αποτύχει να σταθεροποιήσει το κόμμα της, η θητεία της μπορεί να είναι σύντομη.

Σχεδόν 2.000 δημοσιογράφοι πήγαν στο Αμβούργο την περασμένη εβδομάδα για να παρακολουθήσουν ένα θέαμα που δεν είχαν δει από το 1971: Έναν ανοικτό ανταγωνισμό για την ηγεσία του πιο επιτυχημένου πολιτικού κόμματος της Γερμανίας.
Οι 1.001 αντιπρόσωποι στο συνέδριο κόμματος της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (Christian Democratic Union, CDU) έπρεπε να επιλέξουν τον διάδοχο της καγκελαρίου Angela Merkel, η οποία ήταν αρχηγός κόμματος για 18 χρόνια πριν ανακοινώσει τον Οκτώβριο ότι θα παραιτηθεί μετά από μια σειρά κακών εκλογικών εμφανίσεων και μια βουτιά στα δημοσκοπικά ποσοστά για το κόμμα της. Αν και η Μέρκελ σχεδιάζει να παραμείνει καγκελάριος μέχρι τις επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές το 2021, οι αντιπρόσωποι γνωρίζουν ότι θα ψηφίσουν όχι μόνο για μια προεδρία κόμματος αλλά και για έναν πιθανό διάδοχο της Μέρκελ ως αρχηγό κυβέρνησης.
Επέλεξαν την Annegret Kramp-Karrenbauer, την 56χρονη γενική γραμματέα του CDU και πρώην πρωθυπουργό του [ομοσπονδιακού κρατιδίου] Σάαρλαντ. Η AKK, όπως είναι γνωστή, νίκησε τον Friedrich Merz, έναν 63χρονο εκατομμυριούχο εταιρικό δικηγόρο, με μια μικρή διαφορά 35 ψήφων -52% προς 48%. Μια νίκη του Merz θα σήμαινε την επιστροφή στα Δυτικογερμανικά άλφα αρσενικά, τα οποία η Μέρκελ τελείωσε ένα προς ένα, και μια απότομη συντηρητική στροφή για το CDU. Η Kramp-Karrenbauer, εν τω μεταξύ, ήταν η κληρονόμος που προτιμούσε η Μέρκελ και θεωρείται ότι εγγυάται την γενικότερη συνέχεια στις πολιτικές θέσεις και το ρητορικό στυλ του CDU.
Η Kramp-Karrenbauer αναλαμβάνει εξουσία σε μια δύσκολη στιγμή για το CDU. Από τις εκλογές του 2017, το κόμμα της και η γερμανική πολιτική γενικά ήταν πιο ασταθείς από όσο σε δεκαετίες. Πρέπει να ενώσει το CDU, να σταθεροποιήσει την κλυδωνιζόμενη κυβέρνηση συνασπισμού, να οξύνει το δικό της πολιτικό προφίλ στην εγχώρια και την εξωτερική πολιτική, να πολεμήσει σε τέσσερις δύσκολες περιφερειακές εκλογές το 2019 και να προετοιμαστεί για γενικές εκλογές που θα μπορούσαν να έρθουν το επόμενο έτος.
Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΜΟΝΟΚΕΡΩΣ
Στην ομιλία της στο συνέδριο του κόμματος, η Kramp-Karrenbauer αποκάλεσε το CDU ως «τον τελευταίο μονόκερω στην Ευρώπη» -το τελευταίο χριστιανοδημοκρατικό κόμμα που έχει διατηρήσει το καθεστώς του ως Volkspartei, μια μεγάλη ομπρέλα με ελκυστικότητα που καλύπτει όλη την κοινωνία. Το CDU ενοποιεί τρία ξεχωριστά στοιχεία: Μια πτέρυγα εργατική, μια οικονομικά φιλελεύθερη πτέρυγα και μια συντηρητική πτέρυγα. Ιστορικά, η επιθυμία για απόκτηση και διατήρηση της εξουσίας κράτησε μαζί τα διαφορετικά στοιχεία του κόμματος. Ωστόσο, πολλά μέλη του CDU βρήκαν την κυβερνητική στρατηγική της Μέρκελ, γνωστή ως «ασύμμετρη αποστράτευση» (asymmetric demobilization), ενοχλητική. Η προσέγγιση της Μέρκελ ήταν να ταιριάξει με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) στο μέτωπο της κοινωνικής πολιτικής –στην ουσία μετατρέποντας το CDU σε ένα δεύτερο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα- και το Πράσινο Κόμμα στο περιβαλλοντικό μέτωπο, για παράδειγμα με την σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο, έλεγε ο υπολογισμός, οι ψηφοφόροι του SPD και των Πρασίνων θα στρατευθούν λιγότερο για να πάνε στις κάλπες. Κάποιοι από αυτούς ίσως ακόμη και να ψηφίσουν υπέρ του CDU. Το 2013, η στρατηγική αυτή έφερε το CDU της Μέρκελ κοντά στην απόλυτη πλειοψηφία. Αυτή η νίκη -στο CDU δεν υπάρχει καλύτερο ηρεμιστικό από μια εκλογική επιτυχία- κράτησαν πολλούς στο κόμμα οι οποίοι είχαν αμφιβολίες σχετικά με τις πολιτικές της Μέρκελ.
Η προσφυγική κρίση του 2015 τερμάτισε αυτή την εκεχειρία. Η απόφαση της Μέρκελ να μην κλείσει τα σύνορα της Γερμανίας οδήγησε στην άνοδο του αντι-μεταναστευτικού κόμματος «Εναλλακτική για την Γερμανία» (Alternative for Germany, AfD) ως μια μεγάλη δύναμη στα δεξιά του CDU. Το AfD έχει τώρα εκπροσώπους σε κάθε γερμανικό ομοσπονδιακό και κρατικό κοινοβούλιο. Ένα νέο ρήγμα, μεταξύ ανοίγματος και κλεισίματος της μετανάστευσης, έχει κυριαρχήσει στην γερμανική πολιτική. Ταυτόχρονα, η πικρή διαμάχη μεταξύ του CDU και του αδελφού κόμματος της Βαυαρίας, της Χριστιανικής Κοινωνικής Ένωσης (CSU), έχει καταστρέψει την εικόνα του CDU ως του κόμματος της ικανής διακυβέρνησης. Στις πρόσφατες εκλογές, το CDU έχασε έδαφος τόσο έναντι του AfD όσο και των Πρασίνων, τις δύο δυνάμεις με τις πιο ξεκάθαρες θέσεις στο χάσμα «ανοιχτό-κλειστό». Οι εκπρόσωποι στο συνέδριο του CDU έπρεπε να επιλέξουν μεταξύ δύο αντιτιθέμενων οραμάτων για το πώς να αναβιώσουν τον τελευταίο μονόκερω.
Ο Merz θα είχε πάει το κόμμα προς τα δεξιά με την ελπίδα να κερδίσει πίσω τους ψηφοφόρους του AfD. Επέκρινε δριμύτατα το CDU επειδή αντέδρασε στην άνοδο του AfD «με αδιαφορία». Υποσχέθηκε να μειώσει κατά το ήμισυ το μερίδιο ψήφου του AfD υιοθετώντας πιο συντηρητικές και οικονομικά φιλελεύθερες πολιτικές και πιο πολωτικό ρητορικό ύφος. Αυτό θα είχε μετατοπίσει το CDU μακριά από την σοσιαλδημοκρατία και θα επέτρεπε έναν ανανεωμένο ανταγωνισμό μεταξύ του CDU και του SPD, το οποίο, κολλημένο σε ένα δύσκολο κυβερνητικό συνασπισμό και ανίκανο να διαφοροποιηθεί από το CDU, είδε τα εκλογικά ποσοστά του να πέφτουν σε ιστορικά χαμηλά.
Η Kramp-Karrenbauer, εν τω μεταξύ, θέλει να παραμείνει η πορεία [επικεντρωμένη] στην ουσία και στο στυλ. Η προτεινόμενη λύση για τα δεινά του CDU είναι η καλύτερη διακυβέρνηση. Υποστηρίζει ότι οι ψηφοφόροι έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στην ικανότητα του κράτους να αποδίδει στα πάντα, από την οικονομικά προσιτή στέγαση μέχρι τις δημόσιες μεταφορές και την εσωτερική ασφάλεια. Αυτή η προσέγγιση θα αφήσει λιγότερο χώρο για το SPD να κάνει τον εαυτό του διακριτό από το CDU, καθιστώντας πιο δύσκολη την αναζωπύρωση του πολιτικού ανταγωνισμού στο κέντρο.
Η μικρή διαφορά της νίκης της Kramp-Karrenbauer σημαίνει ότι ίσως χρειαστεί να συμβιβαστεί με τους συντηρητικούς. Κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, σε μια προσπάθεια να κερδίσει μερικούς από τους υποστηρικτές του Merz, συνήψε μια συμφωνία με τον συντηρητικό ηγέτη της νεολαίας του CDU, τον 33χρονο Paul Ziemiak, σύμφωνα με την οποία θα γίνει ο νέος γενικός γραμματέας του κόμματος. Περιμένετε να δείτε περισσότερα τέτοια τους επόμενους μήνες.
ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΑΤΖΕΝΤΑ
Κατά την διάρκεια του επόμενου έτους, η Kramp-Karrenbauer θα χρειαστεί να ανανεώσει τους μηχανισμούς του κόμματος μετά από χρόνια παραμέλησης από την Μέρκελ, που μετέτρεψε την καγκελαρία, κι όχι το κόμμα, σε κέντρο λήψης βασικών αποφάσεων. Η Kramp-Karrenbauer θα χρειαστεί επίσης να αναπτύξει μια ξεχωριστή πολιτική ατζέντα για την εγχώρια και την εξωτερική πολιτική για να οξύνει την δική της πολιτική ταυτότητα και να γεφυρώσει τα ρήγματα στο κόμμα.
Πάνω απ’ όλα, θα πρέπει να τερματίσει το κακοφορμισμένο τραύμα του CDU σχετικά με τη μετανάστευση. Τα τελευταία τρία χρόνια, το κόμμα επανέλαβε ξανά και ξανά την απόφαση που πήρε η Merkel το 2015. Η Kramp-Karrenbauer θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να ξεπεράσει αυτή την συζήτηση. Έχει ήδη υιοθετήσει αυστηρότερη ρητορική από τη Μέρκελ για την προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης και την επιστροφή [στην πατρίδα τους] όσων θεωρηθεί ότι δεν χρειάζονται διεθνή προστασία. Τις προσεχείς εβδομάδες σχεδιάζει να «συγκαλέσει μια ‘συζήτηση εργασίας’ για τη μετανάστευση και την ασφάλεια με ειδικούς και με επικριτές της μεταναστευτικής πολιτικής και της πολιτικής για τους πρόσφυγες», είπε στην εφημερίδα Bild am Sonntag.
Στο μέτωπο της εγχώριας πολιτικής, η κοινωνικά συντηρητική στάση της Kramp-Karrenbauer σε θέματα όπως ο γάμος των ομοφυλοφίλων θα την βοηθήσει να προσεγγίσει την συντηρητική πτέρυγα του κόμματος. Έχει επίσης υποσχεθεί να αναπτύξει την ιδέα ενός υποχρεωτικού έτους στρατιωτικής θητείας για τους νέους Γερμανούς. Πέρα από την άρθρωση ενός αφηγήματος για να ενώσει μια διαφοροποιημένη Γερμανία, η μεγαλύτερη εσωτερική δυσκολία της θα είναι η πολιτική καινοτομίας. Η Γερμανία πρέπει να αναβαθμίσει την βιομηχανική της υποδομή και να εκμεταλλευτεί σημαντικές μελλοντικές τεχνολογίες, όπως οι κυψέλες μπαταριών και η τεχνητή νοημοσύνη. Σε μια ρήξη με την οικονομικά φιλελεύθερη παράδοση του CDU, η Kramp-Karrenbauer υποστήριξε τον ισχυρό κυβερνητικό ρόλο στη βιομηχανική πολιτική. Θέλει η Γερμανία να σταματήσει να φοβάται την τεχνολογική αλλαγή και να ενθουσιαστεί για την διαμόρφωση του μέλλοντος. Έχει υποσχεθεί «κινητό Internet υψηλής ταχύτητας 5G σε κάθε δοχείο γάλακτος» για να διαβεβαιώσει ότι οι αγροτικές περιοχές δεν θα μείνουν πίσω. Εάν πετύχει, η προσέγγισή της θα μπορούσε να μετακινήσει την εθνική συζήτηση μακριά από τη μεταναστευτική πολιτική και να θέσει τα θεμέλια για τη μελλοντική οικονομική επιτυχία της Γερμανίας.
Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, η Kramp-Karrenbauer έχει περιορισμένη εμπειρία. Μέχρι στιγμής, οι θέσεις της έχουν ευθυγραμμιστεί με την κεντρική τάση του CDU. Κατά την διάρκεια της ομιλίας της την περασμένη εβδομάδα, έκανε έκκληση να ληφθούν μέτρα για να καταστεί η ευρωζώνη ασφαλής από κρίσεις, και για την δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας και ενός ευρωπαϊκού στρατού που θα επιτρέψει στην ΕΕ να προβάλει καλύτερα ισχύ. Υιοθέτησε μια σκληρή στάση σχετικά με την ρωσική επιθετικότητα, αλλά σταμάτησε να ζητά η Γερμανία να εγκαταλείψει τον άκρως αμφιλεγόμενο αγωγό Nord Stream 2. Γαλλόφωνη και πρώην πρωθυπουργός του Σάαρλαντ, που έχει στενούς δεσμούς με την γειτονική Γαλλία, θεωρείται φυσικά πιο κοντά στο Παρίσι από όσο η Μέρκελ. Ωστόσο, η απόφαση του Γάλλου προέδρου, Εμμανουέλ Μακρόν, να ενισχύσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Γαλλίας ως απάντηση στις διαμαρτυρίες για τα gilets jaunes (κίτρινα γιλέκα) θα καταστήσει λιγότερο πιθανή οποιαδήποτε γαλλο-γερμανική μεγάλη συμφωνία για την ΕΕ, δεδομένης της έντονης αποστροφής του CDU στα δημοσιονομικά ελλείμματα (τουλάχιστον εκείνα των άλλων χωρών).
ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΤΩΡΑ
Βραχυπρόθεσμα, η νίκη της Kramp-Karrenbauer θα βοηθήσει στην σταθεροποίηση της κυβέρνησης συνασπισμού. Είναι πιθανό να τα πάει καλά με τη Μέρκελ. Περιορισμένο λόγω των απωλειών στις εκλογές του κρατιδίου της Βαυαρίας, το CSU έχει απομακρυνθεί από την προηγούμενη στρατηγική του να ρίχνει βόμβες στο εσωτερικό [του κομματικού συνασπισμού]. Η μεγαλύτερη αβεβαιότητα προέρχεται τώρα από το SPD. Σε περίπτωση που τα θλιβερά ποσοστά επιμείνουν, όλο και περισσότερες φωνές μέσα στο κόμμα θα υποστηρίξουν ότι πρέπει να εγκαταλείψει τον συνασπισμό. Σύμφωνα με την συμφωνία συνασπισμού, το SPD έχει την ευκαιρία να αναθεωρήσει την συμφωνία στα τέλη του 2019, μια στιγμή που θα του προσφέρει την φυσική ευκαιρία να φύγει. Έτσι, η Kramp-Karrenbauer πρέπει να είναι έτοιμη να οδηγήσει το CDU σε εκλογές από τις αρχές του 2020, αν όχι νωρίτερα.
Άλλες σημαντικές δοκιμασίες θα έρθουν ακόμα πιο γρήγορα. Για το 2019 προγραμματίζονται τέσσερις σημαντικές εκλογές: Οι κοινοβουλευτικές εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Μάιο και οι περιφερειακές εκλογές σε τρία ανατολικογερμανικά κρατίδια, όπου το AfD είναι ιδιαίτερα ισχυρό. Τα αποτελέσματα σε αυτά τα κρατίδια μπορεί να παρουσιάσουν στην Kramp-Karrenbauer δύσκολες επιλογές. Κατά την διάρκεια του συνεδρίου του κόμματος της περασμένης εβδομάδας, το CDU ψήφισε μια πρόταση να μην συναφθεί οποιαδήποτε συμφωνία συμμαχίας ή κυβερνητικού συνασπισμού είτε με το Αριστερό Κόμμα είτε με το AfD. Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις σε κράτη όπως η Σαξωνία έχουν το συνδυασμένο ποσοστό ψήφου αυτών των δύο κομμάτων στο 45%. Εάν οι δημοσκοπήσεις αποδειχθούν ακριβείς, η άρνηση του CDU να συμμετάσχει σε συμμαχία με οποιοδήποτε από τα δύο κόμματα κινδυνεύει να καταστήσει αυτά τα κράτη ακυβέρνητα. Και ένας συνασπισμός είτε με την Αριστερά είτε με το AfD θα διακινδυνεύσει να διχάσει το CDU. Η Kramp-Karrenbauer υπόκειται σε τεράστια πίεση για να αποδώσει καλά στις εκλογές αυτές. Τίποτα δεν είναι τόσο σημαντικό για να κερδίσει κανείς τον σεβασμό της βάσης του CDU όσο η εκλογική επιτυχία. Εάν η Kramp-Karrenbauer αποτύχει να σταθεροποιήσει τον τελευταίο μονόκερω, η θητεία της μπορεί να είναι σύντομη.
Νωρίτερα φέτος, η Kramp-Karrenbauer εγκατέλειψε μια άνετη δουλειά ως πρωθυπουργός στο κρατίδιο καταγωγής της για τον πιο επικίνδυνο ρόλο του γενικού γραμματέα του CDU. Τον Οκτώβριο, έπρεπε να ρίξει τον εαυτό της στον αγώνα για την κομματική ηγεσία, όταν η Μέρκελ παραιτήθηκε πολύ νωρίτερα από ό, τι περίμενε κανείς. Δεδομένης της πολιτικής μεταβλητότητας της Γερμανίας, η Kramp-Karrenbauer ενδέχεται να μην έχει πολύ χρόνο πριν το επόμενο μεγάλο εμπόδιο: Τις ομοσπονδιακές εκλογές. Θα έχει μικρό περιθώριο αναπνοής για να αναπτύξει ένα όραμα για το κόμμα και την χώρα. Όποιος κοιτάζει προς την σημερινή κυβέρνηση συνασπισμού για ανανεωμένη γερμανική ηγεσία στην Ευρώπη και στην παγκόσμια σκηνή, θα απογοητευτεί.
Ο THORSTEN BENNER είναι διευθυντής στο Global Public Policy Institute στο Βερολίνο.
foreignaffairs