Η φιλανθρωπία στα χρόνια του Βυζαντίου- Όριζαν ως κληρονόμο τον Χριστό για να σώσουν τη ψυχή τους

Οι Βυζαντινοί, ακολουθώντας πιστά τις προτροπές του Ευαγγελίου, προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να κάνουν αγαθοεργίες.

Μία γυναίκα, προκειμένου να κάνει θεάρεστα έργα, έκλεβε από τον άντρα της όσα χρήματα μπορούσε και στη συνέχεια έκανε ελεημοσύνες στο όνομά του και στο όνομα των παιδιών τους.
Ακόμη σε κάποιο βυζαντινό πλοίο οι ναύτες καθημερινά χώριζαν μία μερίδα φαγητού υπέρ του αγίου Φωκά, την οποία αγόραζε κάποιος από τους επιβάτες, δίνοντας το ανάλογο αντίτιμο. Το χρηματικό ποσό που συγκεντρωνόταν με τον τρόπο αυτό το μοίραζαν στους φτωχούς του τόπου στον οποίο προσορμιζόταν το πλοίο.
Τα πάντα υπέρ των πτωχών
Όταν κάποιος ήταν ετοιμοθάνατος, καλούσε τον συμβολαιογράφο για τη σύνταξη της διαθήκης. Εκείνος τον ρωτούσε αν αφήνει κάτι από την περιουσία του «υπέρ των πτωχών και ενδεών» και δεν ήταν σπάνιες οι περιπτώσεις στις οποίες οι ετοιμοθάνατοι άφηναν σε φτωχούς σημαντικά χρηματικά ποσά ή πολύτιμα αντικείμενα.

Πολλοί ήταν αυτοί που με τη διαθήκη τους έδιναν την ελευθερία στους δούλους τους. Υπήρχαν επίσης και εκείνοι που όριζαν ως κληρονόμο τους τον Χριστό, δηλώνοντας έτσι ότι επιθυμούσαν η περιουσία τους να μοιραστεί στους φτωχούς, με την ελπίδα ότι έτσι μπορούσαν να σώσουν την ψυχή τους. Επειδή βέβαια, κάποιοι συγγενείς είχαν συμφέρον να προσβάλλουν τέτοιου είδους διαθήκες το κράτος που τις ευνοούσε, δεν επέτρεπε για κανέναν λόγο την ακύρωση τους.
Υπέρ καμνόντων, αιχμαλώτων και της σωτηρίας αυτών
Όταν ύστερα από ατυχείς πολέμους αιχμαλωτίζονταν πολλοί Βυζαντινοί, με πρωτοβουλία της Εκκλησίας, γίνονταν έρανοι ώστε να συγκεντρωθεί το απαιτούμενο ποσό για την απελευθέρωσή τους. Επί Ιουστινιανού ο Χοσρόης απείλησε να πωλήσει τους κατοίκους της Αντιοχείας τους οποίους είχε αιχμαλωτίσει. Τότε οι κάτοικοι της Έδεσσας (της Μεσοποταμίας) έκαναν μεταξύ τους έρανο, στον οποίο ο καθένας πρόσφερε ό,τι μπορούσε. Ακόμα και οι εταίρες πρόσφεραν τα κοσμήματα τους και από τους γεωργούς, που δεν είχαν χρήματα, άλλος πρόσφερε πρόβατα και άλλος το γαϊδουράκι του.
Σε άλλη περίπτωση οι ίδιοι οι Αντιοχείς, για να ελευθερώσουν αιχμαλώτους από τα χέρια των Αράβων, άπλωσαν ένα χαλί στη μέση του ναού και εκεί έριχνε ο καθένας ότι μπορούσε. Έτσι συγκέντρωσαν το απαιτούμενο ποσό.
Τα μέταλλα δεν είναι για όλους πολύτιμα

Στο Βυζάντιο οι εγκληματίες συνήθως καταδικάζονταν σε πρόσκαιρη ή μόνιμη εξορία, σε περιορισμό σε κάποιο νησί ή στέλνονταν να εργάζονται στα μεταλλεία, όπου οι συνθήκες ήταν σκληρές. Όμως και γι’ αυτούς υπήρχε συχνά πρόνοια εκ μέρους των ευσεβών χριστιανών, οι οποίοι όχι μόνο επισκέπτονταν τους καταδίκους, αλλά και πολλές φορές έδιναν χρήματα στους δεσμοφύλακες για να τους συμπεριφέρονται με επιείκεια. Ο ίδιος ο Χρυσόστομος παρακινούσε τους πιστούς να δίνουν χρήματα για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων και όσων εργάζονταν στα μεταλλεία.
Επιείκεια και στην σκληρότητα
Η Εκκλησία δεν ήταν ποτέ απόλυτη ή υπερβολικά αυστηρή στην τήρηση των θρησκευτικών κανόνων. Οι άξιοι κληρικοί είχαν διδαχθεί ότι συχνά έπρεπε να δείχνουν επιείκεια για τις ανθρώπινες αδυναμίες. Ακόμα και απέναντι στους αλλόθρησκους η Εκκλησία τηρούσε πιο φιλάνθρωπη στάση από την πολιτεία. Για παράδειγμα η Εκκλησία τηρούσε φιλικές σχέσεις με τους μουσουλμάνους και προωθούσε τον διάλογο μεταξύ των δύο θρησκειών. Αντίθετα, αυτοκράτορες όπως ο Ηράκλειος ή ο Ρωμανός Α’ φέρθηκαν με σκληρότητα απέναντι στους Εβραίους, μάλλον εξαιτίας μιας προφητείας που προέβλεπε ότι το Βυζάντιο θα καταστρεφόταν από μια φυλή περιτμημένη.
Πηγή: Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίου, του Ιωάννη Γρυντάκη, Γεώργιου Δάλκου, Άγγελου Χόρτη και Έκτορα Χόρτη, εκδόσεις Μεταίχμιο
mixanitouxronou