Μαρτίνος Ζαχαρίας -Ηγεμόνας της Χίου, "βασιλιάς και δεσπότης της Μικράς Ασίας"

Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας (πέθανε στις 15 Ιανουαρίου 1345), μικτής Γενουατικής και Βυζαντινής καταγωγής ήταν ηγεμόνας της Χίου (1314 – 1329), Βαρόνος της Βελίγοστης (1311 – 1345) και Βαρώνος στο ήμισυ της Χαλανδρίτσας (1316 – 1345) στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας. Διακρίθηκε σε μάχες εναντίον των Τουρκικών αρμάδων στο Αιγαίο Πέλαγος και δέχτηκε τον τίτλο του “βασιλιά και δεσπότη της Μικράς Ασίας” από τον τιτλούχο Λατίνο Αυτοκράτορα Φίλιππο Α΄ του Τάραντος.

Εξέπεσε από την ηγεμονία της Χίου από μια Βυζαντινή αποστολή (1329) και φυλακίστηκε στην Κωνσταντινούπολη μέχρι το 1337. Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας επέστρεψε στην Ιταλία και διορίστηκε απεσταλμένος της Γένοβας στην Αγία Έδρα.
Διορίστηκε (1343) διοικητής της παπικής μεραρχίας στην Σταυροφορία της Σμύρνης εναντίον του Ουμούρ Μπέι εμίρη του Αιντίν και συμμετείχε στην επιδρομή της Σμύρνης τον Οκτώβριο του 1344. Σκοτώθηκε με πολλούς άλλους ευγενείς σε μια Τουρκική επίθεση (17 Ιανουαρίου 1345).
Κληρονόμος της Χίου
Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας ήταν γόνος της Γενοβέζικης Οικογένειας Ζαχαρία, πατέρας του ήταν ο Παλαιολόγος Ζαχαρίας και παππούς του ο Βενέδικτος Ζαχαρίας, Κύριοι της Χίου και Κύριοι Παλαιάς και Νέας Φώκαιας. Ο Βενέδικτος Α΄ Ζαχαρίας κατέλαβε την Χίο από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία (1304) με την πρόφαση ότι το νησί ήταν ευάλωτο στις Τουρκικές επιθέσεις. Ο αδύναμος αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος τον αναγνώρισε Κύριο της Χίου για διάστημα 10 ετών, η θητεία του θα ανανεωνόταν στην συνέχεια ανά 5 χρόνια.
Ο Βενέδικτος πέθανε (1307), τον διαδέχτηκε ο γιος του Παλαιολόγος Ζαχαρίας και όταν πέθανε και ο ίδιος (1314) η ηγεμονία πέρασε στους δυο γιους του: Μαρτίνο Ζαχαρία και Βενέδικτο Β΄ Ζαχαρία. Η Χίος ήταν ένα μικρό αλλά πλούσιο νησί με ετήσιο εισόδημα 200.000 χρυσά Υπέρπυρα. Τα επόμενα χρόνια ο Μαρτίνος κυβερνούσε ένα βασίλειο στο οποίο ανήκαν πολλά μικρά νησιά δίπλα από την Μικρά Ασία όπως η Σάμος και η Κως.
Σημαντικές επιτυχίες επί των Τούρκων
Ο Μαρτίνος και ο Βενέδικτος σαν λόρδοι της Χίου πολέμησαν με μαχητικότητα εναντίον των Τούρκων πειρατών που έκαναν την εμφάνιση τους στο Αιγαίο στις αρχές του 14ου αιώνα. Μετά την κατάληψη της Εφέσου από το Εμιράτο του Μεντεσέ (1304) οι Γενουάτες της Χίου ξεκίνησαν σκληρές επιδρομές στα νησιά του Αιγαίου. Το εμιράτο του Αιδίν αναδείχτηκε σύντομα σαν το πιο ισχυρό Τουρκικό κρατίδιο ιδιαίτερα υπό την ηγεμονία του Ουμούρ Μπέι ενώ η οικογένεια Ζαχαρία και οι Ιωαννίτες Ιππότες της Ροδου έγιναν οι πιο σκληροί αντίπαλοι των Τούρκων πειρατών.
Οι Ζαχαρία είχαν χιλιάδες άντρες πεζικό, εκατοντάδες ιππείς και πολλές γαλέρες σε συνεχή εγρήγορση. Η Ακρόπολη της Σμύρνης στις Ανατολικές ακτές έπεσε στους Αιδινίδες αλλά εξακολουθούσαν να έχουν στην κατοχή τους την κάτω πόλη μέχρι την κατάληψη της από τον Ουμούρ Μπέι (1329).
Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας συμμετείχε το 1319 με επτά πλοία σε έναν στόλο Ιωαννιτών που συνέτριψαν έναν στόλο Αιδινιδών από την Έφεσο. Την εποχή που τελείωνε η ηγεμονία του Μαρτίνου στην Χίο (1329) είχε αιχμαλωτίσει ή θανατώσει πάνω από 10.000 Τούρκους στρατιώτες και δέχτηκε τεράστια ποσά σε λύτρα για να μην τους επιτεθεί. Οι σύγχρονοι Λατίνοι συγγραφείς τον ύμνησαν σε τεράστιο βαθμό για τα κατορθώματα του γράφοντας “ούτε άντρας, ούτε γυναίκα, ούτε γάτα, ούτε κανένα άλλο ζωντανό δεν μπορούσε να παραμείνει στα νησιά”.
Με παρέμβαση του Μαρτίνου Ζαχαρία σταμάτησε η ανταλλαγή σκλάβων στην Αλεξάνδρεια, για την πράξη του αυτή ο Πάπας Ιωάννης ΚΒ΄ τον συνεχάρη. Ο πάπας του έδωσε την άδεια να κάνει ελεύθερη εμπόριο μαστίχας στην Αίγυπτο με μοναδική εξαίρεση τους Μαμελούκους, του πρότεινε να γίνει αρχηγός του Λατινικού στόλου στο Αιγαίο.
Βαρόνος της Χαλανδρίτσας και της Βελίγοστης
Η αξία του Μαρτίνου Ζαχαρία αυξήθηκε σημαντικά όταν κέρδισε μεγάλες βαρονίες στο πριγκιπάτο της Αχαΐας. Λίγο μετά το 1316 αγόρασε τα δικαιώματα του στην βαρονία της Χαλανδρίτσας από τον Αιμόν ντε Ρανς που είχε πεθάνει πρόσφατα ο αδελφός του και συγκυβερνήτης και ήθελε να επιστρέψει στην πατρίδα του. Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας είχε μάλλον την μισή βαρονία, η υπόλοιπη μισή καταγράφεται όπως φαίνεται σε ένα έγγραφο του 1324 στον Πιέτρο νταλε Κάρτσερι.
Ο Μαρτίνος πρόσθεσε νέα εδάφη και τίτλους όταν παντρεύτηκε την Ζακλίν ντε Λα Ρος κόρη του Ρενάλδου ντε λα Ρος από τον κλάδο του Οίκου ντε Λα Ρος που κυβερνούσε την ενωμένη βαρονία της Βελιγοστής με την Τροιζήνα, ήταν καγκελάριος στο Δουκάτο των Αθηνών και Τριτημόριος της Εύβοιας.
Σε νόμισμά του, ο Μαρτίνος αναφέρεται ως “βαρώνος Βελιγοστής και Δαμαλά”. Ο Φίλιππος Α΄ του Τάραντα ως τιτλούχος Λατίνος αυτοκράτορας τον αναγνώρισε “βασιλιά και δεσπότη της Μικράς Ασίας” και του έδωσε την Χίο, την Λέσβο, την Κω και την Σάμο που αποτελούσαν ενιαίο τμήμα της Λατινικής Αυτοκρατορίας σύμφωνα με την Συνθήκη του Βιτέρμπο, του έδωσε επίσης την Ικαρία, την Τένεδο, τις Οινούσσες και τα Νησιά του Μαρμαρά.
Η κατοχή όλων αυτών των νησιών ήταν συμβολική για τον Μαρτίνο, την πραγματική εξουσία την είχαν οι Τούρκοι και οι Βυζαντινοί, ο Φίλιππος παράδειγμα του ζήτησε 500 ιππείς για να ανακτήσει την Κωνσταντινούπολη, ο Μαρτίνος τους υποσχέθηκε αλλά δεν μπόρεσε να τους συγκεντρώσει.
Ένταση με τους Βυζαντινούς
Οι καλές σχέσεις που είχε ο Μαρτίνος Ζαχαρίας με τον τιτλούχο Λατίνο Αυτοκράτορα προκάλεσαν ανησυχία στην Βυζαντινή αυλή αλλά χωρίς επιπτώσεις, ο Ανδρόνικος Β΄ ανανέωσε άλλες δυο φορές την ηγεμονία του στην Χίο (1324, 1327) ενώ ο Μαρτίνος συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις των Βυζαντινών με την Δημοκρατία της Βενετίας. Την ίδια εποχή η συμπεριφορά του Μαρτίνου άρχισε να γίνει όλο και πιο προκλητική, έδιωξε τον αδελφό του και συγκυβερνήτη Βενέδικτο από το νησί και έκοψε τα νέα νομίσματα μόνο με το δικό του όνομα.
Στον Βυζαντινό θρόνο ανέβηκε ο νέος και δυναμικός εγγονός του Ανδρόνικου Β΄ Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος, (1328) αυτό έφερε μια σημαντική αλλαγή στις σχέσεις του Μαρτίνου με τους Βυζαντινούς. Ο ευγενής από την Χίο Λέων Καλόθετος συνάντησε τον αυτοκράτορα και τον Μεγάλο Λογοθέτη του Ιωάννη Καντακουζηνό, τους πρότεινε να ανακτήσουν το νησί. Ο Ανδρόνικος Γ΄ συμφώνησε, με το πρόσχημα της κατασκευής ενός νέου κάστρου στην Χίο χωρίς την άδεια του αυτοκράτορα διέταξε τον Μαρτίνο να διακόψει την ανέγερση του κάστρου και να έρθει να τον βρει στην Κωνσταντινούπολη να συζητήσουν την ανανέωση της ηγεμονίας του. Ο Μαρτίνος αρνήθηκε και διέταξε ταχύτερη κατασκευή, την ίδια εποχή εμφανίστηκε στον αυτοκράτορα ο αδελφός του Βενέδικτος και του διαμαρτυρήθηκε ότι ο Μαρτίνος του αφαίρεσε τις εξουσίες και τον έδιωξε από το νησί άνευ λόγου. Ο Ανδρόνικος Γ΄ το βρήκε σαν καθοριστικό λόγο να επιτεθεί στον Μαρτίνο, συγκέντρωσε στόλο 105 πλοίων ανάμεσα στα οποία βρισκόταν στόλος του Λατίνου Δούκα της Νάξου Νικολάου Α΄ Σανούδου και εξέπλευσε για την Χίο.
Εκδίωξη απο την Χίο
Όταν έφτασε ο Ανδρόνικος Γ΄ στην Χίο ζήτησε από τον Μαρτίνο να διατηρήσει το νησί αφού δεχτεί εγκατάσταση Βυζαντινής φρουράς και του δώσει όρκο υποτέλειας αλλά ο Μαρτίνος το αρνήθηκε. Ο Μαρτίνος βύθισε τρεις αυτοκρατορικές γαλέρες στο λιμάνι, απαγόρευσε τον πληθυσμό του νησιού να κρατάει όπλα και κλείστηκε με 800 άντρες στην Ακρόπολη της πόλης όπου κατέβασε τα αυτοκρατορικά σύμβολα και ανέβασε τα δικά του. Ο αδελφός του Βενέδικτος παρέδωσε το κάστρο του στον Ανδρόνικο και ο πληθυσμός του νησιού τον κήρυξε ανεπιθύμητο, τότε ο Μαρτίνος Ζαχαρίας παραδόθηκε. Ο Ανδρόνικος Γ΄ του χάρισε την ζωή παρά τα έντονα αιτήματα των κατοίκων να τον εκτελέσει και μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στην Κωνσταντινούπολη, η σύζυγος και οι συγγενείς του πήραν την άδεια να φύγουν με την τεράστια περιουσία τους ενώ οι αξιωματούχοι του Μαρτίνου παρέμειναν στο νησί σαν Βυζαντινοί αξιωματούχοι.
Ο αυτοκράτορας πρόσφερε την Χίο στον αδελφό του Μαρτίνου Βενέδικτο, ο Βενέδικτος του ζήτησε να έχει πλήρη εξουσία στο νησί χωρίς υποταγή όπως ο αδελφός του αλλά ο Ανδρόνικος Γ΄ το αρνήθηκε. Ο Βενέδικτος αποσύρθηκε στην Γενοβέζικη επαρχία του Γαλατά, σε λίγα χρόνια έκανε αποτυχημένη προσπάθεια να ανακαταλάβει την Χίο και πέθανε αμέσως μετά. Ο Ανδρόνικος Γ΄ τοποθέτησε νέο κυβερνήτη της Χίου τον έμπιστο του Λέων Καλόθετο, στην συνέχεια πήγε στην Φώκαια για να πιέσει τους κατοίκους να δεχτούν την κυριαρχία του.
Σταυροφορία εναντίον των Τούρκων της Σμύρνης
Ο Μαρτίνος ελευθερώθηκε ύστερα από παρέμβαση του πάπα και του Φιλίππου ΣΤ΄ της Γαλλίας (1337), ο αυτοκράτορας του πρόσφερε μια σειρά από στρατιωτικούς τίτλους και κάστρα σαν αποζημίωση. Επέστρεψε στην πατρίδα του την Γένοβα και διορίστηκε απεσταλμένος της πόλης στην Αγία Έδρα.
Τον Σεπτέμβριο του 1343 διορίστηκε διοικητής σε τέσσερις παπικές γαλέρες στην Σταυροφορία εναντίον του Ουμούρ Μπέι που έγινε υπό την διοίκηση του Λατίνου πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης Ερρίκου του Άστι. Ο πάπας γνωρίζοντας τον άστατο χαρακτήρα του Μαρτίνου ζήτησε από τον πατριάρχη να τον προσέχει και να μην υποκύψει στα αιτήματα του να ανακαταλάβουν την Χίο για λογαριασμό του και να τον αντικαταστήσει αν παρεκτραπεί.
Η Σταυροφορία είχε απρόσμενα μια μεγάλη επιτυχία, οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την κάτω πόλη στην Σμύρνη και ο Ουμούρ Μπέι συνελήφθη (28 Οκτωβρίου 1344). Η Ακρόπολη παρέμεινε σε Τουρκικά χέρια γι’αυτό η θέση των Σταυροφόρων ήταν τεταμένη, με την βοήθεια των Βενετών εξόπλισαν την Κάτω πόλη για να την προστατεύσουν από τις αντεπιθέσεις των Τούρκων. Ο εμίρης βομβάρδισε την κάτω πόλη αλλά οι Σταυροφόροι συνέτριψαν τους πολιορκητές.
Δολοφονία
Ο αρχιεπίσκοπος Ερρίκος του Άστι αποφάσισε απερίσκεπτα να γιορτάσει το γεγονός, συγκέντρωσε τους άντρες τον πρώην καθεδρικό ναό που βρισκόταν σε μια ερημιά ανάμεσα στην κάτω πόλη και την Ακρόπολη που κατείχαν ακόμα οι Τούρκοι. Οι Τούρκοι έκαναν αιφνίδια επίθεση στην διάρκεια της τελετής θανατώνοντας τον Μαρτίνο Ζαχαρία, τον Λατίνο επίσκοπο Ερρίκο του Άστι και τους περισσότερους αρχηγούς των Σταυροφόρων.
Οικογένεια
Παντρεύτηκε σε πρώτο γάμο σύμφωνα με τον Καρλ Χοπφ την Μαρία Γκίζη κόρη του Γεώργιος Α΄ Γκίζι, λόρδου της Τήνου και της Μυκόνου και Βαρόνου της Χαλανδρίτσας, οι ιστορικοί έχουν απορρίψει αυτόν τον γάμο.
Παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Ζακλίν ντε λα Ρος με την οποία απέκτησε :
Βαρθολομαίος Ζαχαρίας
Κεντυρίων Α΄ Ζαχαρίας, σαν μοναδικός γιος που επέζησε διαδέχθηκε τα δώρα του πατέρα του στην Πελοπόννησο. Οι απόγονοι του ανέβηκαν στον θρόνο του πριγκιπάτου της Αχαΐας με την Μαρία Β΄ Ζαχαρία και τον Κεντυρίων Β΄ Ζαχαρίας.
Μετά το θάνατο του Μαρτίνου, το 1345, ο γιος του Κεντυρίων Α΄ Ζαχαρίας ανέλαβε τον τίτλο του Βαρώνου της Χαλανδρίτσας, του Βαρόνου της Αρκαδίας, και του μεγάλου Κοντόσταυλου. Ανέλαβε επίσης τα φέουδα του Δαμαλά, του Μανιατοχωρίου και της Λυσσαρέας. Ανέλαβε επίσης την Βαρωνία του Ελδαμαλά, το Μανιατοχώρι και την Βαρωνία της Μιτόπολης
Νομίσματα
Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας κυκλοφόρησε νομίσματα, πρώτα μαζί με τον αδελφό του και έπειτα μόνος του. Τα νομίσματα απεικονίζουν το οικόσημο των Ζαχαρία, τον Ιησού Χριστό καθισμένο σε θρόνο, τα τείχη της πόλης, Σταυρό, τον Μαρτίνο Ζαχαρία με τον Άγιο Ισίδωρο, ή Πύργωμα.
wikipedia