Έντουαρντ Τζέννερ -Ο "πατέρας" της ανοσολογίας

Ο Έντουαρντ Τζέννερ (Edward Jenner, 17 Μαΐου 1749 – 26 Ιανουαρίου 1823) ήταν Άγγλος γιατρός, ο επινοητής του εμβολιασμού και θεωρούμενος ως ο “πατέρας της ανοσολογίας”. Η ανακάλυψή του θεωρείται ότι έσωσε περισσότερες ζωές σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ανακάλυψη.

Ο Τζέννερ γεννήθηκε στις 17 Μαΐου του 1749 στη μικρή πόλη Μπέρκλεϊ του Γκλόστερσερ. Γιος κληρικού, από μικρός διδάχθηκε να συντρέχει πάντοτε και να βοηθά τους άλλους. Τα πρώτα γράμματα έμαθε στο Γούτον-άντερ-Ετζ και στο Σάιρονσεστερ. Σε ηλικία 14 ετών ανέλαβε ως μαθητευόμενος του χειρουργού στο νοσοκομείο της περιοχής Ντάνιελ Λάντλοου και αργότερα στάλθηκε στο Λονδίνο (νοσοκομείο Σαιντ Τζορτζ) ως μαθητευόμενος στην ανατομία υπό το διάσημο, τότε, χειρουργό Τζον Χάντερ. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του επέστρεψε στο Μπέρκλεϊ και άρχισε να εξασκεί το ιατρικό επάγγελμα. Στην πόλη του παρέμεινε μέχρι το θάνατό του το 1823.
Ο Τζέννερ ήταν ιδιαίτερα παρατηρητικός, καθώς είχε πολλές ενασχολήσεις που απαιτούσαν παρατηρητικότητα, όπως η μελέτη φυτών και η συλλογή απολιθωμάτων. Στην περιοχή του ήταν πολύ συχνή η προσβολή των βοοειδών από δαμαλίτιδα, η οποία είναι μία μορφή ευλογιάς που προσβάλλει κατά κύριο λόγο τα βοοειδή.
Το 1788, η επιδημία ευλογιάς στο Γκλόστερσερ ήταν πολύ έντονη και ο Τζέννερ παρατήρησε ότι όσοι γεωργοί είχαν προσβληθεί από την -πολύ ηπιότερη- δαμαλίτιδα, δεν προσβάλονταν από ευλογιά, ενώ αντίθετα όσοι πορσβάλλονταν δεν είχαν ποτέ αρρωστήσει από δαμαλίτιδα. Τις παρατηρήσεις του αυτές, τις έθεσε υπ’ όψη μεγάλων επιστημόνων της ιατρικής επιστήμης, εκείνοι όμως δεν έδωσαν σημασία στο πόρισμα του Τζέννερ, ότι το μικρόβιο της δαμαλίτιδας δημιουργεί ανοσία για την ευλογιά, αποδίδοντας τις περιπτώσεις που ανέφερε, σε απλή σύμπτωση.
Όταν πήρε το δίπλωμα της ιατρικής, ο Τζέννερ γύρισε στη γενέτειρά του για να εξασκήσει την επιστήμη του. Στο εξής η καταπολέμηση της ευλογιάς είχε γίνει σκοπός της ζωής του. Του χρειαζόταν, όμως, εκτός από τη στατιστική παρατήρηση, και μια πιο απτή απόδειξη. Με πειράματα διαπίστωσε ότι η δαμαλίτιδα μπορούσε να μεταδοθεί από έναν άνθρωπο στον άλλο με εμβολιασμό. Ήταν βέβαιος ότι ο εμβολιασμένος έτσι δεν θα είχε φόβο να τον πιάσει η ευλογιά, δεν μπορούσε όμως να βρει κανένα να δεχτεί να του κάνει εμβόλιο δαμαλίτιδας.
Η ευκαιρία του δόθηκε όταν μία νεαρή αγρότισσα τον επισκέφθηκε με συμπτώματα δαμαλίτιδας. Ο Τζέννερ προσεκτικά πήρε το υγρό των εξελκώσεων που είχαν εμφανιστεί στο χέρι της νεαρής γυναίκας και αποφάσισε να το μεταγγίσει στο σώμα ενός υγιούς ατόμου. Πίστευε ότι οι μικροοργανισμοί που προκαλούσαν τη δαμαλίτιδα θα έκαναν το σώμα του υγιούς ατόμου ικανό να αντιμετωπίσει μελλοντικό κρούσμα ευλογιάς.
Στις 14 Μαΐου του 1796, ο Τζέννερ έκανε το πείραμά του στον οκτάχρονο Τζέιμς Φιπς, ο οποίος ήταν γιος του κηπουρού του. Προς μεγάλη κατάπληξη του Τζέννερ, ο κηπουρός του δέχτηκε τη διεξαγωγή του πειράματος. Ο Τζέννερ εμβολίασε τον Τζέιμς Φιπς με μικρόβιο δαμαλίτιδας. Αν η θεωρία του ήταν ορθή, ο Τζέιμς δεν θα πάθαινε ποτέ ευλογιά. Έτσι, ο Τζέννερ έκανε δύο μικρές επιφανειακές τομές στον αριστερό βραχίονα του μικρού και τις επάλειψε με το υγρό που είχε αφαιρέσει από τη νεαρή αγρότισσα. Ύστερα επέδεσε τον βραχίονα.
Ο μικρός Τζέιμς προσβλήθηκε από πολύ ήπια μορφή δαμαλίτιδας. Τον επόμενο Ιούλιο, όταν ο μικρός είχε συνέλθει τελείως, ο Τζέννερ τον εμβολίασε και πάλι, αυτή τη φορά με κανονικό ιό ευλογιάς. Ο μικρός δεν προσβλήθηκε από ευλογιά κι έτσι ο Τζέννερ είχε την επιβεβαίωση της θεωρίας του. Το πείραμά του, ωστόσο, θα μπορούσε να του έχει στοιχίσει ως και τη ζωή του: Αν αποτύγχανε και ο μικρός πέθαινε από ευλογιά, θα θεωρούνταν δολοφόνος.
Ο Τζέννερ δε δίστασε να επαναλάβει το πείραμα και σε άλλα παιδιά, μεταξύ των οποίων ήταν και ο ηλικίας 11 μηνών γιος του. Μετά την επιτυχία του πειράματος, πολλοί δέχτηκαν χωρίς δυσκολία να τους εμβολιάσει κατά της ευλογιάς.
Το 1797 υπέβαλε τα αποτελέσματα των ερευνών του στη Βασιλική Εταιρεία, η οποία τα απέρριψε. Το 1798, ο Τζέννερ υπέβαλε εκ νέου τις ανακαλύψεις του και η Εταιρεία ενέκρινε τη δημοσίευσή τους, η οποία πραγματοποιήθηκε υπό τον τίτλο Έρευνα επί των αιτίων και των αποτελεσμάτων της ευλογιάς (An Inquiry into the Causes and Effects of the Variolae Vaccinae). Ο Τζέννερ αποκάλεσε τη διαδικασία “vaccination” (εμβολιασμός) από το όνομα του ιού variolae vaccinae, ενώ ήταν και ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο “virus” (ιός). Η δημοσίευσή του δεν έγινε ευμενώς δεκτή. Αντίθετα λοιδορήθηκε σχεδόν από το σύνολο του Τύπου, ενώ σφοδρή ήταν και η επίθεση που δέχθηκε από τον Κλήρο, που ισχυριζόταν ότι ο εμβολιασμός ήταν απεχθής πράξη και ενάντια στη θεϊκή θέληση.
Λίγο αργότερα, και παρά τις αντιδράσεις, ο εμβολιασμός εισάχθηκε στο νοσοκομείο του Αγίου Θωμά. Στην πράξη, πρώτα χρησιμοποιήθηκε στο βρετανικό στρατό και το ναυτικό, για να διαδοθεί κατόπιν σε όλη την Αγγλία. Η μέθοδος γρήγορα διαδόθηκε τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Ο βασιλιάς της Αγγλίας εντυπωσιάστηκε από τα αποτελέσματα της μεθόδου του Τζέννερ ώστε του παραχώρησε την άδεια να “αφιερώσει τη δεύτερη έκδοση του έργου του στο βασιλέα”. Η αντίδραση, ωστόσο, εξακολουθούσε και ο Τζέννερ, ο οποίος είχε κατασκευάσει ένα μικρό νοσοκομείο πλάι στο ιατρείο του και εμβολίαζε τον κόσμο δωρεάν, άρχισε να αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές δυσχέρειες. Οικονομική ενίσχυση του ήλθε από τη βρετανική κοινότητα της Ινδίας και μόνο το 1807 ευδόκησε το κοινοβούλιο να τον επιχορηγήσει με το ποσό των 20.000 λιρών. Αρκεί να σημειωθεί ότι κάθε μέρα ο Τζέννερ έκανε 300 εμβολιασμούς, φυσικά δωρεάν. Έτσι, μέσα σε 18 μήνες η ευλογιά ελαττώθηκε στην Αγγλία κατά 75%.
Ο Τζέννερ έλαβε πολλές τιμές. Μεταξύ των άλλων ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Ο Τζέννερ αποφάσισε να αποσυρθεί από τις έρευνές του το 1809. Μετά τον θάνατο της γυναίκας του το 1815, αποσύρθηκε στην ιδιωτική ζωή, ευχαριστημένος να είναι γιατρός στην επαρχία. Από το επάγγελμά του αποσύρθηκε το 1822. Απεβίωσε στις 26 Ιανουαρίου του 1823 στο Μπέρκλεϊ.
Εκατόν ογδόντα χρόνια αργότερα, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ανακοίνωσε επίσημα ότι το όραμα που ο Τζέννερ είχε το 1801, την ολοσχερή εξάλειψη της ευλογιάς, είχε επιτέλους γίνει πραγματικότητα: “Η ευλογιά είναι νεκρή” (Smallpox is dead).
wikipedia