Επιμέλεια από Μαρία Ρ.
*2/9/1958
4ωρη μάχη μεταξύ μελών της ΕΟΚΑ και Αγγλων στρατιωτών στον αχυρώναΛιοπετρίου. Το νέο Χάνι της Γραβιάς.
Έπεσαν ηρωϊκά μαχόμενοι οι:
Ανδρέας Κάρυος 33 ετών απο το Αυγόρου.
Ηλίας Παπακυριακού 21 ετών απο τη Λιθράγκωμη
Φώτης Πίττας, 24 ετών από το Φρέναρος.
Χρήστος Σαμάρας 33 ετών από το Λιοπέτρι
3/9/1955
Στο Παραλίμνι, ομάδα υπό τον Αντ. Παπαδόπουλο επετέθηκε κατα του αστυνομικούσταθμού. Εξουδετέρωσαν τους αστυνομικούς Συναπεκόμισαν όπλα και πυρομαχικά.
7/9/1958
Εσφαγιάσθη από τ/κ κοντά στη Λύση , ενώ έβοσκε πρόβατα ο βοσκός ΜιχαήλΤούμπας 60 ετών από τη Λύση.
8/9/1956
Επίθεση στον Αστυν. Σταθμό Κερύνειας. Συναποκομίστηκε οπλισμός.
*10/9/1957
Ο κυβερνήτης μετέτρεψε την εις θάνατον καταδίκη του Νίκου Σαμψών σε ισόβια.
14/9/1958
Εφονεύθη από Αγγλους στο Κάθηκα, αφού εφόνευσε προηγουμένως σε συμπλοκήδύο Αγγλους στρατιώτες, ο Χαράλαμπος Καλατζής 40 ετών από τον Κάθηκα.
18/9/1958
Δηλώσεις αρχιεπισκόπου Μακαρίου προς την Εργατική Βουλευτίνα Βαρβάρα Κάσλπερί αποδοχής της Ανεξαρτησίας ως λύσης του Κυπριακού. Ο Μακάριος αλλάζειπορεία και από Ενωση, συμβιβάζεται με ανεξαρτησία.
21/9/1956
Απαγχονίστηκαν, καταδικασθέντες για το φόνο Άγγλου αεροπόρου στο αεροδρόμιοΛευκωσίας, ο Μιχαήλ Κουτσόφτας, ετών 25 και ο Ανδρέας Παναγίδης 25 ετών απότο Παλιομέτοχο
Επίσης απαγχονίστηκε κατηγορηθείς ότι επυροβόλησε κατα Αγγλων στη Λευκωσία, ο Στέλλιος Μαυρομμάτης, 23 ετών από τη Λάρνακα
21/9/1958
Εφονεύθη από “δυνάμεις ασφαλείας” στη Μεσόγη, ο Μιχαήλ Νικολάου, 24 ετώναπό τη Μεσόγη.
*22/9/1955
Στο Μιτσερό Επίθεση ομάδας υπό τον Ρένο Κυριακίδη, στο μεταλλείο. Εξουδετέρωσαν τους φρουρούς και συναπεκόμισαν εκρηκτικές ύλες.
23/9/1956
Δολιοφθορά στην αεροπορική βάση Ακρωτηρίου.
26/9/1958
Επί λεωφόρου προς Κυβερνείον εξερράγη τεράστια νάρκη ηλεκτρικώς πυροδοτηθείσα, δευτερόλεπτα μετα τη διέλευση αλεξίσφαιρου αυτ/του στο οποίο επέβαινε ο αρχηγόςτων Αγγλικών στρατευμάτων που διηύθυνε τις επιχειρήσεις κατα της ΕΟΚΑ, στρατηγόςΚέντριου.
27/9/1955
Εφονεύθη από Άγγλους στη Λεμεσό ο Ανδρέας Γεωργίου 16 ετών εκ Διερώνας.
28/9/1958
Υπέκυψε στα τραύματα του ο αγωνιστής Γεώργιος Κάρυος ετών 28 από το Αυγόρουπου ειχε πληγωθεί στις 19/9/1958 στον Αστρομερίτη σε συμπλοκή με Άγγλους.
*Όπου Τ/Κ = Εξτρεμιστές της εγκληματικής οργάνωσης ΤΜΤ και Γκρίζων Λύκων, συνεργάτες των Άγγλων αποικιοκρατών.
*Δυνάμεις ασφαλείας = Τούρκοι επικουρικοί πραιτωριανοί των Άγγλων.
Σημ. Η επιλογή και εξιστόρηση κάποιων σημαντικών γεγονότων γίνεται τυχαία. Όλα τα ιστορικά γεγονότα κατά την διάρκεια του Απελευθερωτικού Αγώνα, ήταν εξ ίσου σημαντικά και επικά.
*Η ΕΠΙΚΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΧΥΡΩΝΑ ΤΟΥ ΛΙΟΠΕΤΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 55-59.
ΤΟ ΝΕΟ ΧΑΝΙ ΤΗΣ ΓΡΑΒΙΑΣ. 2α ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Εκατοντάδες Άγγλοι περικυκλώνουν τέσσερα παλληκάρια σε ένα Αχυρώνα στο ηρωικό Λιοπέτρι γενέτειρα ηρώων και εθνομαρτύρων. Τους καλούν να παραδοθούν…Και η ηρωική απάντηση : « Δεν παραδιδόμαστε…Θα αποθάνωμενγια την Ελευθερία της Κύπρου και την Ένωση.» Ήταν 2α Σεπτεμβρίου 1958.
Οι θρυλικοί ήρωες: *Ανδρέας Κάρυος, Ηλίας Παπακυριακού, Φώτης Πίττας, Χρίστος Σαμαράς. Ανταγωνίσθηκαν σε ηρωισμό και αυτοθυσία ο ενας τον άλλο.
Οι θρασύδειλοι Άγγλοι κατά την πάγια τακτική τους, δύο φορές προσπάθησαν να τους κάψουν, την αντίσταση τους δεν μπορούσαν για να κάμψουν. Ελικόπτερο ρίχνει εμπρηστικές βόμβες. Η έξοδος των ανταρτών, αλλά και η διάρκεια της μάχης, ίσως είναι από τις πιο επικές του Ελληνισμού. Αφού κατατροπώνουν τους Άγγλους, που θρηνούν αρκετούς νεκρούς. Όρθιοι συνεχίζουν να μάχονται. Δεκάδες πολυβόλα τους γαζώνουν και οι εμπρηστικές βόμβες τους καίνε αλλά πέφτουν ηρωικά μαχόμενοι με το χαμόγελο της περηφάνειας και της τιμής ζωγραφισμένο στο λαμπερό τους πρόσωπο.
Στις φωτογραφίες οι ήρωες είναι «ξυπόλυτοι» και διάτρητοι από σφαίρες. Οι Άγγλοι όταν τους ζήτησαν να παραδοθούν, απάντησαν .. «Σας έχουμε γραμμένους στα παλιά μας τα παπούτσια. Σας τα παραδίδουμε. Ελάτε..» Και τα πέταξαν στα μούτρα των Άγγλων. Έτσι πέθαινα οι Κυπραίοι αγωνιστές της Ελευθερίας. Όλοι!
« Έτσι έπεφταν μαχόμενοι όλοι οι αγωνιστές της Ελευθερίας της Κύπρου, στην καρδιά και την ψυχή τους την πατρίδα τους την σκλαβωμένη την Ένωση και την «Μάνα» Ελλάδα είχαν, με το χαμόγελο στο φωτεινό τους πρόσωπο…Είναι άσβεστοι ιεροί πυρσοί, λαμπάδες, κεριά, κανδήλια και δάδες, που φωτίζουν και θυμίζουν στον Ελληνισμό τους αγώνες και θυσίες της Εσταυρωμένης Περήφανης Κύπρου. Δεκάδες οι μάχες, δεκάδες οι αγωνιστές που δεν παραδόθηκαν και έπεσαν μαχόμενοι…»
Η Ελληνική Κυπριακή ηρωική ψυχή με την έμφυτη πατρογονική ανδρεία, πάντα θα αναδύεται και αφυπνίζεται, από τις ιερές ιαχές των προγόνων της περίελευθερίας και γενναιότητας, ακόμη και αν μόνη, μένει …
*Ο ήρωας Ανδρέας Κάρυος που έπεσε την 2α Σεπτεμβρίου 1958, έχασε και τον αδελφό του Γιώργο στον απελευθερωτικό αγώνα., ο οποίος τον ακολούθησε στις 28 Οκτ. 1958, μετά από ηρωική μάχη κατά των Άγγλων, όπου πληγώθηκε σοβαρά και πέθανε σε λίγο στο νοσοκομείο Λευκωσία αφού οι Άγγλοι και ετοιμοθάνατο τον βασάνισαν οικτρά.
Η ηρωομάνα Φλουρεντζού, στην κηδεία του δεύτερου ήρωα γιού της Γιώργου, τον αποχαιρέτησε με τα επικά λόγια: Κάθε σαράντα και ένα γιο στελλω εις την θυσία , μα εν γονατώ χαμαί, παρακαλώ προσεύχομαι να ρτει Ελευθερία…..
Όταν ηρωικά αγωνιζόταν στον Αχυρώνα, ο Ανδρέας, μαζί με τους συναγωνιστές του η ηρωική του μάνα, που παρακολουθούσε την επική μάχη, τους φώναξε από μακριά «Να αγωνισθείτε παιδιά μου, σαν ήρωες… και να πεθάνετε σαν ΕΛΛΗΝΕΣ.»
Ήταν νιόπαντρος και απέκτησε δυο μικρά παιδιά, με τον έρωτα της ζωής του, την Δέσποινα η οποία έφυγε σαν αγωνίστρια της ΕΟΚΑ, ηρωίδα Κυπρία, από την ζωή σε ηλικία 82 χρόνων στις 10 Ιουνίου 2017, χωρίς να βγάλει ποτέ τα μαύρα ρούχα και ποτέ να ξεχάσει τον αγαπημένο της…Όταν έπεσε ηρωικά ο σύζυγος της Ανδρέας , η πανώρια Δέσποινα, ήταν 23 ετών και ήταν έγγυος το δεύτερο παιδί.
Λίγες μέρες πριν πέσει ηρωικά ο Κάρυος, της έγραψε..
«Ήμουν άγριος και με ημέρεψες, ήμουν σκληρός και με μαλάκωσες, ήμουν άνεμος που σκορπούσε καταστροφή και με έκανες ανοιξιάτικη λιακάδα. Ευχαριστώ για όλα και θα σ αγαπώ με την ίδια φλόγα όπως και την Ελευθερία πάντα!»
Ήταν η προαναγγελία ενός ηρωικού θανάτου, θυσίας, Ελευθερίας και υπέρ της ΕΝΩΣΗΣ με την μητέρα πατρίδα. ΦΕΥ! … Απόσπασμα από τιμητικό αφιέρωμα του συγγραφέα κ. Αντώνη Αντωνά.
*Η ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΣΑΜΨΩΝ ΔΙΣ ΕΙΣ ΘΑΝΑΤΟΝ.
«Από την έναρξη του αγώνα ΕΟΚΑ 55-59, εντάχθηκε στην οργάνωση αποτελώντας τον φόβο και τον τρόμο των Βρετανών».
Στις 30 Ιανουαρίου 1957 συλλαμβάνεται στο Δάλι μετά από προδοσία και μετά από φρικτά βασανιστήρια φυλακίζεται και καταδικάζεται 2 φορές σε θάνατο και κατόπιν σε ισόβια κάθειρξη.
Ο Νίκος Σαμψών ήκουσε την καταδίκην του με ψυχραιμίαν, ενώ ελαφρόν μειδίαμα διέστειλε τα χείλη του.
Οι γονείς αυτού, ο θείος του δρ Αντώνης Γεωργιάδης και άλλοι συγγενείς κατελήφθησαν υπό μεγάλης συγκινήσεως.
Πιο περιγραφική ήταν η ημερήσια εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”:
“Ευθυτενής και εντελώς ατάραχος ο 22έτης δημοσιογράφος Νίκος Σαμψών Γεωργιάδης ήκουσε χθες τον Ειδικόν Δικαστήν κ. ΣάμουελΤζων εκδίδοντα απόφασιν επί της υποθέσεως του, εις την οποίαν κατηγορείτο ότι απεπειράθη να χρησιμοποιήσει εναντίον τεσσάρων αστυνομικών αξιωματούχων έν οπλοπολυβόλον τύπου στεν, το οποίον μετέφερεν.
Ευρεθείς ένοχος αμφοτέρων των κατηγοριών ο Σαμψώνκατεδικάσθη εις την εσχάτην των ποινών.
“Με ανάλογον ψυχραιμίαν ήκουσαν την καταδικαστικήν απόφασιν η μήτηρ του νεαρού δημοσιογράφου, κυρία Θεανώ ΣαμψώνΓεωργιάδου, και ο πατήρ αυτού.
Ο τελευταίος απερχόμενος της αιθούσης του Δικαστηρίου, όπου δεν του επετράπη να πλησιάσει καν τον μειδιώντα υιόν του, ηκούσθη να λέγει εις ένα γνωστόν του με σταθεράν φωνήν:
«Κατεδίκασαν το παιδί μου, μα δεν λυπούμαι καθόλου».
*Καταδρομική επιχείρηση υπό την αιγίδα του τομεάρχη της ΕΟΚΑ, Ρένου Κυριακίδη του ΡΩΜΑΝΟΥ ΤΗΣ ΠΙΤΣΙΛΙΑΣ.
Ο Διγενής, μετά το αποτέλεσμα της 10ης Συνόδου της Γ.Σ του ΟΗΕ, αποφάσισε να επιταχύνει την δράση του. Το πρόβλημα όμως ήταν εν γένει ο οπλισμός και τα πυρομαχικά κι επειδή οι ποσότητες που έρχονταν απο την Ελλάδα και καθυστερούσαν και δεν έφταναν, αποφάσισε να δράσει ο ίδιος με την Οργάνωση και να τα πάρει απο τα μεταλλεία του νησιού και τους Άγγλους. Έδωσε εντολή στον Ρένο Κυριακίδη (Ρωμανό) να επιτεθεί με την ομάδα του στο μεταλλείο Μιτσερού και να αποσπάσει όσες ποσότητες μπορούσε σε δυναμίτιδα απο τις αποθήκες του. Η επιχείρηση έγινε στις 22 Σεπτεμβρίου 1955 8 κιβώτια δυναμίτιδας (1500 ράβδοι) βάρους 18 κιλών το καθένα, 100 περίπου κιλά βραδύκαυστης θρυαλλίδας (φυτιλιού) και 2000 πυροκροτητές (καψούλια). Αργότερα, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, θα ακολουθήσει κι άλλη επιχείρηση αρπαγής εκρηκτικών, απο το ίδιο μεταλλείο, με την ίδια επιτυχία.
Στην επιχείρηση που έγινε υπό την ηγεσία του *Ρένου Κυριακίδη(Ρωμανού) έλαβαν μέρος οι αγωνιστές Χρίστος Τσιάρτας(Γιαγκούλας), Ανδρέας Αργυρίδης(Κικέρων), Χρίστος Μέδρης(Μουστάκι), Χαρίλαος Ξενοφώντος(Αθάνατος) και η επταμελής ομάδα της Αγίας Μαρίνας Ξυλάτου με επικεφαλής τον Ανδρέα Βενιζέλο(Φωκά) και τους αγωνιστές Ανδρέα Σιαπανή, Δημητράκη Παπαμιλτιάδη, Ανδρέα Κ. Κολοκοτρώνη, Σταύρο Κυπριανού, Περικλή Κυπριανού και Αυγουστή Ιερεμία. Σημειώνεται ότι στην περιοχή του Μιτσερού – Αμιάντου είχαν γίνει αρκετές καταδρομικές επιχειρήσεις υπό την αιγίδα του Ρένου Κυριακίδη….π.χ. 22 Ιουνίου, στις 22 Σεπτεμβρίου 18 Νοεμβρίου 1955 και είχαν στεφθεί με επιτυχία
Ρένος Κυριακίδης. Ο σκληροτράχηλος αγωνιστής και τομεάρχης της ΕΟΚΑ. Ρωμανός της Πιτσιλιάς.
Επιμέλεια από Μαρία Ρ. Ερευνήτρια.
Αποσπάσματα από ιστορικά βιβλία και άρθρα του κ. Α. Αντωνά με πρόσθετες πληροφορίες και σχόλια.