Τουρκική οικονομία και φοβική παράσταση αποδυνάμωσης

Η διεθνής κρίση, προκληθείσα από την εκδήλωση του ιού COVID-19 και οι πολλαπλές σχετικές επιπτώσεις της, δεν μπορούσαν να μην αγγίξουν την τουρκική οικονομία και το τουρκικό πολιτικό σύστημα, παρά την προσπάθεια του καθεστώτος Ερντογάν να το αποκρύψει.

Η Τουρκία βρίσκεται στη σημερινή περίοδο σε μιαν από τις δυσκολότερες στιγμές της σύγχρονης ιστoρίας της σε ό,τι αφορά τα οικονομικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζει, τα οποία δεν είναι λειτουργικής, αλλά δομικής υφής, δηλαδή σχεδόν μη αντιμετωπίσιμα, στον βαθμό που η οικονομία έχει φτάσει σε ένα επίπεδο τέτοιου αδιεξόδου, που αγγίζει την υπόσταση των συναλλαγματικών αποθεμάτων του κράτους.
Το καθεστώς Ερντογάν, όντας δομικά αυταρχικό, αλλά και με υπερεξουσίες από το 2018, φρόντισε να κρύψει για ένα διάστημα την εκδήλωση του φαινομένου του κορωνοϊού, φοβούμενο τη δρομολόγηση πανικού των μαζών. Ο πανικός για τη φυσική επιβίωση του καθενός θα επέφερε αφεύκτως σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία και στην ηγετική διάσταση του ιδίου του Τούρκου ηγέτη. Δεν μπόρεσε, όμως, εν τέλει να μην παραδεχθεί την παρουσία του ιού κατά τρόπο δυναμικά εκδηλούμενο.
Βεβαίως η Τουρκία είναι μία χώρα, όπου η αξία της ανθρώπινης ζωής δεν αντικρίζεται με τα ίδια μέτρα και σταθμά που εν προκειμένω προβάλλεται στον δυτικό κόσμο, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης φυσικά. Τόσο ο άνθρωπος, όσο και ο «πολίτης» για το τουρκικό καθεστώς ανέκαθεν, συνιστούσαν έναν αριθμό στο σύνολο του πληθυσμού, κρίσιμο είτε για πολεμικές ενέργειες είτε για επιστράτευσή του, προκειμένου να προστατευθεί το καθεστώς από εσωτερικές ή εξωγενείς δυνάμεις που επιχείρησαν ή μπορεί στο μέλλον να επιχειρήσουν την κατάργησή του.
Πέραν τούτων, πρέπει κανείς να υπογραμμίσει το γεγονός πως η τουρκική οικονομία ήταν ήδη εύθραυστη και προδήλως αποδυναμωμένη, ενώ ταυτόχρονα η τουρκική λίρα δέχθηκε πολλαπλές υποτιμήσεις. Με δεδομένο πως η οικονομική κρίση βαθαίνει, θα εκδηλωθούν στις μεγάλες πόλεις της δυτικής Τουρκίας, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη και πιθανότατα Άγκυρα, σημαντικές απώλειες στο βιοτικό επίπεδο των Τούρκων πολιτών.
Αναφορικά προς τις πιθανώς επερχόμενες κοινωνικές αντιδράσεις, τούτες στην Τουρκία δεν θυμίζουν δημοκρατικό καθεστώς δυτικού τύπου. Αντιθέτως, αντανακλούν μια ηγεμονικής διάστασης κοινωνική διάρθρωση και πολιτική, κυρίως δε πολιτική κουλτούρα, όπου ο λαός στη μέγιστή του πλειοψηφία, πλην των μεγάλων αστικών κέντρων, δεν αντιδρά, αλλά υπακούει αγόγγυστα στις νουθεσίες και προσταγές του ηγέτη του.
Το καθεστώς Ερντογάν, προκειμένου να περιορίσει στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό την ενημέρωση της τουρκικής κοινωνίας σε σχέση με την πορεία αυτής της νόσου στην τουρκική ενδοχώρα, απαγόρευσε τη δημοσιοποίησή της, ενώ συνέλαβε δημοσιογράφους, οι οποίοι, ως δεοντολογικώς όφειλαν, επεχείρησαν να δημοσιοποιήσουν τα τεκταινόμενα σε σχέση με τον κορωνοϊό. Αυτό καταδεικνύει την απαράδεκτη μορφή ενός καθεστώτος που λειτουργεί με όρους 18ου και 19ου αιώνα, δηλαδή αυταρχισμού και στέρησης πάσης ελευθερίας για τους πολίτες και τους θεσμούς.
H τουρκική ηγεσία, ακόμη και σήμερα, παρά τη δραματική εξέλιξη του φαινομένου παγκοσμίως και τα χιλιάδες κρούσματα στην Τουρκία, προβαίνει σε κινήσεις εξαιρετικά διστακτικές και σαφώς ανεπαρκείς για την αποτροπή της εξάπλωσης της επιδημίας σε όλη τη χώρα, διατηρώντας εργοστάσια και παραγωγικές μονάδες ανοικτές. Τούτο προκειμένου να μην πληγεί η τουρκική οικονομία, όπως ο ίδιος ο Ερντογάν φαντάζεται και εν τέλει οδηγηθεί στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Σημειώνεται πως μια ενδεχόμενη παρουσία του ΔΝΤ θα είναι καταστροφική για την πορεία του Ερντογάν, σε βαθμό που δεν θα μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα σε επίπεδο οικονομίας και διαχείρισης των πόρων της χώρας, όπως ο ίδιος πράττει μέχρι τούδε. Επομένως, θα περιοριστούν εν προκειμένω όλες οι πολιτικοοικονομικές κινήσεις του εντός και εκτός της χώρας. Αυτό παραπέμπει στο ότι σε μεγάλο βαθμό θα απολέσει ο ίδιος τη δύναμή του, την οποία εμπεδώνει στο τουρκικό πολιτικό σύστημα την τελευταία 18ετία.
Υπενθυμίζεται ότι η Τουρκία προσέφυγε στο παρελθόν στο ΔΝΤ, αλλά από άλλη ηγεσία, κεμαλική κατά ταύτα, η οποία εξαιτίας των όρων και κανονισμών που επέβαλε το ΔΝΤ, εξαφανίστηκε από την τουρκική πολιτική σκηνή, με τον Ερντογάν να την αντικαθιστά εν τω μέσω μιας μακράς περιόδου δοκιμασίας της τουρκικής οικονομίας, αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνηση ως επερχόμενος σωτήρας της χώρας.
Για την Τουρκία η εξάρτηση από τρίτη δύναμη, είτε λέγεται ΔΝΤ είτε Αμερική είτε διεθνής θεσμός, συνιστά μία κατάσταση, η οποία στην παράσταση της ηγεσίας της την οδηγεί σε απώλεια κυριαρχίας και ανεξαρτησίας, το οποίο από τις αρχές του 20ού αιώνα με την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας και κουβαλώντας το τραύμα κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, επιχειρείται να αποτραπεί με κάθε τρόπο, καθώς οι ιστορικές εμπειρίες είναι εξόχως φοβικές για το καθεστώς.
Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία, Πάντειο Πανεπιστήμιο
simerini