Γιατί η σημερινή Ελλάδα μητέρα πατρίδα των Ελλήνων Κυπρίων οφείλει να μην εγκαταλείψει αυτό το πολύπαθο Ελληνικό νησί, που ανά τους αιώνες αγωνίζεται μόνο και έρημο, για να διατηρήσει την Ορθόδοξη πίστη του και τις αρχέγονες Ελληνικές του ρίζες;
Αντώνης Αντωνάς.
Β΄Μέρος.
Στην Κύπρο, πάλι, τα μικρά γραφειοκρατικά βασίλεια θα επιζήσουν μέχρι τις αρχέςτου 4ου αιώνα π.Χ. Αργότερα το νησί θα καταστεί μήλο της έριδας ανάμεσα στους διαδόχους Αντίγονο και Πτολεμαίο μέχρι που να υπαχθεί οριστικά στην εξουσία του Πτολεμαίου και να ενταχθεί στο βασίλειό του. Από τότε θ’ αποτελεί οργανικό μέλος του ελληνιστικού κόσμου ακολουθώντας, όπως είναι φυσικό, και τις τύχες του.
Πνευματικές επαφές: Οι επαφές αυτές μεταξύ Αθήνας και Κύπρου δημιουργήθηκαν, κατά κύριο λόγο, με τις εμπορικές ανταλλαγές και τις άλλες πολιτικές σχέσεις ανάμεσά τους. Άλλωστε η κλασσική Αθήνα, όπως είναι γνωστό, στάθηκε το πνευματικό κέντρο του Ελληνισμού, το «σχολείο της Ελλάδος» όπως δίκαια αποκλήθηκε.
Σε αυτό λοιπόν το πνευματικό κέντρο συναντούμε πολλούς Κυπρίους από τα διάφορα κυπριακά βασίλεια, που είναι είτε έμποροι είτε *μεγάλοι φιλόσοφοι και ρήτορες.. Κύρια πηγή για την παρουσία τους στην Αθήνα και την Αττική είναι οι επιγραφές που σώθηκαν, αλλά και οι αρχαίοι συγγραφείς. Π.χ.
*Ζήνων ο Κιτιεύς. Ένας από τους πιο σημαντικούς αρχαίους φιλοσόφους, Κύπριος την καταγωγή, από την πόλη του Κιτίου,… Αθηνόδωρος Σολεύς. Κύπριος φιλόσοφος του 3ου π.Χ. αι. Καταγόταν από τους Σόλους και υπήρξε μαθητήςτου Ζήνωνα. Ακινάτης Θωμάς Διάσημος φιλόσοφος και θεολόγος (1224 /5-1274), Βάκχιος Τρύφωνος Κύπριος πλατωνικός φιλόσοφος της αρχαιότητας, από την Πάφο, που πιθανότατα έζησε κι έδρασε στην Ε… Δημώναξ ο Κύπριος.Κύπριος κυνικός φιλόσοφος του 2ου μ.Χ. αιώνα, Εύδημος ο Κύπριος.Κύπριος φιλόσοφος του 4ου π.Χ. αιώνα. Έζησε στην Ελλάδα και ήταν σύγχρονος του Αριστοτέλη. Κλέαρχος ο Σολεύς. Σημαντικός αρχαίος Κύπριος περιπατητικός φιλόσοφος και συγγραφέας του 4ου- 3ου π.Χ. αιώνα, μαθητή… Κράντωρ ο Σολεύς. Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, οπαδός των πλατωνικών και της Ακαδημίας. Μνασέας. Κύπριος της Αρχαιότητας από το Κίτιον, πατέρας του φιλοσόφου Ζήνωνος του Κιτιέως. Νικάνωρ ο Κύπριος. Κύπριος φιλόσοφος της Αρχαιότητας. Έζησε στα τέλη του 4ου και στις αρχέςτου 3ου αιώνα π.Χ. Περσαίος ο Κιτιεύς. Κύπριος φιλόσοφος του 3ου αιώνα π.Χ. Στον Περσαίο αναφέρονται πολλοί αρχαίοι συγγραφείς: Διογένης… Φιλόλαος ο Κιτιεύς. Κύπριος φιλόσοφος του 1ου αιώνα μ.Χ. Τις πληροφορίες γι’ αυτόν παρέχει ο συγγραφέας Φιλόστρατος. κ.ά.π.
Ο μεγαλύτερος αριθμός επιγραφών, που αναφέρονται σε Κυπρίους στην Ελλάδα, προέρχεται από την Αττική, κυρίως από τον Πειραιά, πράγμα που δείχνει καθαρά πως οι πιο πολλοί ήσαν έμποροι και είχαν εγκατασταθεί εκεί εξαιτίας της παρουσίας του λιμανιού και της σπουδαιότητάς του σ’ ολόκληρη τη μεσογειακή λεκάνη.
Η πάγια αυτή πολιτική μεταχείρισης των Κυπρίων μετοίκων όπως τους άλλους, άλλαξε κατά την περίοδο της βασιλείας του Ευαγόρα Α’ όταν, σύμφωνα με τη μαρτυρία του ρήτορα Ισοκράτη (Ευαγόρας. 50), τα μέλη της κοινότητας των Σαλαμινίων απέκτησαν το δικαίωμα της επιγαμίας, δηλαδή μπορούσαν να συνάψουν γάμο με Αθηναίες. Το ίδιο δικαίωμα είχαν και οι Αθηναίοι που ήσαν εγκατεστημένοι στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Αθηναίου στρατηγού Κόνωνα που, φτάνοντας στην Κύπρο μετά την καταστροφή στους Αιγός Ποταμούς, είχε εγκατασταθεί στη Σαλαμίνα, νυμφεύθηκε εκεί και απέκτησε κι ένα γιο (Λυσίας, Περί τῶν Ἀριστοφάνους χρημάτων, 36). Δικαίωμα εγκατάστασης στη Σαλαμίνα είχαν και οι Αθηναίοι. Μάλιστα ο βασιλιάς τους παραχωρούσε ακίνητηπεριουσία για εκμετάλλευση με βάση το σύστημα των δωρεών. Τους παραχωρούσαν δηλαδή γη για καλλιέργεια ως δώρο. Τέτοια ήταν η περίπτωση του Κόνωνα, ενός ανεψιού του (Λυσίας, αυτόθι, 40), κάποιου Νικόφημου (αυτόθι, 36) και του ρήτορα Ανδοκίδη (Περί τῶν Μυστηρίων, 4).
Ο Μέγας Αλέξανδρος απελευθερώνει την Κύπρο.
Παραθέτω μερικά χαρακτηριστικά της συμμετοχής των Κυπρίων στην εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, που τον ακολούθησαν από τη Φοινίκη (τον σημερινό Λίβανο) μέχρι την Ινδία.
Ενεργός υπήρξε η συμμετοχή κυπριακού στόλου με επικεφαλής τον βασιλέα της Σαλαμίνας Πνυταγόρα στην πολιορκία της Τύρου από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 332 π.Χ. Ο Πνυταγόρας μαζί με άλλους Κυπρίους βασιλείςεφοδίασαν με ισχυρό στόλο από 120 πλοία τον Μ. Αλέξανδρο, προσφέροντας ανεκτίμητες υπηρεσίες και βοηθώντας έτσι να καταλάβει την Τύρο στο πλαίσιο της εκστρατείας εναντίον των Περσών. Μάλιστα συμμετέσχε και ο ίδιος ο Πνυταγόρας στην κυρίευση της Τύρου και ο Αλέξανδρος τον αντάμειψεπαραχωρώντας του την πόλη Ταμασσό (Κύπρου) με τα πλούσια μεταλλεία χαλκού, αποσπώντας την από το Κίτιο και τους Φοίνικες. Ο Αλέξανδρος επικύρωσε τους Κυπρίους βασιλείς ως συμμάχους του. Από την περιοχή της Φοινίκης, μόνο η Τύρος δεν είχε υποκύψει, κι ο Αλέξανδρος την πολιόρκησε. Ο κυπριακός στόλος, μαζί με Κυπρίους μηχανικούς, συνέτειναν πολύ στην κατάληψη της άριστα οχυρωμένης αυτής πόλης. Μάλιστα οι βασιλιάδες Πνυταγόρας της Σαλαμίνος, Ανδροκλής της Αμαθούντος και Πασικράτηςτων Σόλων, πήραν μέρος προσωπικά στην πολιορκία της Τύρου και παρόλο ότι έχασαν τις πεντήρεις τους, πέτυχαν να κυριεύσουν το βορινό λιμάνι της πόλης, συμβάλλοντας στην άλωσή της. Η ευγνωμοσύνη του Αλεξάνδρου γι’ αυτή τη συμμετοχή φαίνεται και από τις χειρονομίες του μετά τη νίκη: όχι μόνο άφησε τους Κυπρίους βασιλιάδες να διαχειρίζονται ελεύθερα τις υποθέσεις των βασιλείων τους, αλλά και μπορούσαν να του ζητήσουν ό,τι ήθελαν. Στον Πνυταγόρα, για παράδειγμα, που φαίνεται να ήταν ο κύριος μοχλός της πρωτοβουλίας για υποστήριξη στον Αλέξανδρο, επέτρεψε να εντάξει το χωρικό έδαφος του βασιλείου της Ταμασσού σ’ εκείνο της Σαλαμίνος. Το βασίλειο της Ταμασσού ανήκε μέχρι τότε στο βασιλιά του Κιτίου Πουμιάθοντα, που το είχε αγοράσει για 50 τάλαντα από το βασιλιά του Πασίκυπρο. Αγώνες προς τιμή του Μ. Αλεξάνδρου: Το 331 π.Χ., επιστρέφοντας ο Αλέξανδρος από την Αίγυπτο, έμεινε για λίγο διάστημα στην Τύρο. Οι Κύπριοι βασιλιάδες, θέλοντας να του επαναβεβαιώσουν την εμπιστοσύνη και υποστήριξη τους, τον τίμησαν με την οργάνωση κυκλικών και τραγικών αγώνων, θυσιών και πομπών … Στη διάρκεια της εκστρατείας του στην Ινδική, ο Αλέξανδρος πήρε μαζί του, έμπειρους Κυπρίους ναυτικούς και κωπηλάτες, αυτούς που είχαν τη μεγαλύτερη πείρα στη ναυτική τέχνη (Αρριανός, Ινδική, XVIII, 1). Αυτοί οι πεπειραμένοι ναυτικοί είχαν αρχηγούς τοπικούς πρίγκηπες όπως τον Νικοκλή, γιο του βασιλιά Πασικράτη των Σόλων, και τον Νιφάθονα, γιο του βασιλιά Πνυταγόρα της Σαλαμίνος. Επειδή ο Αλέξανδρος διατήρησε στο αχανές του κράτος το ίδιο διοικητικό σύστημα που ίσχυε μέχρι τότε στην περσική αυτοκρατορία, ανέθεσε πολύ σπουδαίες ευθύνες σε Κυπρίους. Έτσι, αναφέρεται ότι ο Στασάνωρ των Σόλων διορίστηκε το 329 π.Χ. σατράπης των Αρείων και Δράγγων. Η νέα κατάσταση πραγμάτων που δημιουργήθηκε με την παρουσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία, παρουσία που προαναγγέλλει τη γέννηση του ελληνιστικού κόσμου, δεν μπορούσε παρά να επηρεάσει, αργά ή γρήγορα, και την Κύπρο: Το Ελληνικό – Κυπριακό νόμισμα, που ήταν πρόσθετη ένδειξη της ανεξαρτησίας των Κυπρίων βασιλιάδων, εντάσσεται προοδευτικά στο νόμισμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τα νομισματοκοπεία της Σαλαμίνος και του Κιτίου άρχισαν να κόβουν Ελληνικά νομίσματα για λογαριασμό του. Όπως αναφέρεται, μεταξύ των Αλεξανδρινών πόλεων που είχε χτίσει ο Μέγας Αλέξανδρος ή που είχαν μετονομάσει οι Διάδοχοι προς τιμήν του μετά τον θάνατό του, περιλαμβανόταν και μια πόλη Αλεξάνδρεια στη δυτική ακτή της Κύπρου που, όπως πιστεύεται, χτίστηκε ή μετονομάστηκε από τον βασιλιά των Σόλων, φίλο και σύμμαχο του Αλεξάνδρου, Πασικράτη. Όπως αναφέρουν ο Αρριανός ( Ανάβ. 7.15.4-5) κι ο Στράβων (15.730.3.8), ο Κύπριος ιστορικός Αριστος ο Σαλαμίνιος είχε γράψει σύγγραμμα στο οποίο εξιστορούσε τα κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το βιβλίο αυτό δεν σώθηκε. Όπως αναφέρει ο Πλούταρχος (Αλέξανδρος, 32.6), ο Αλέξανδρος είχε «μάχαιραν θαυμαστήν βαφῇ καί κουφότητι, δωρησαμένου τοῦ Κιτιέων βασιλέως ..ἠσκημένος τάπολλά χρῆσθαι μαχαίρᾳ παρά τάς μάχας…» Δηλαδή «ο Αλέξανδρος είχε μια μάχαιρα θαυμάσια στην κόψη και ελαφρή, που ήταν δώρο προς αυτόν από τον βασιλιά του Κιτίου… κι ήταν πολύ εξασκημένος στο να χρησιμοποιεί μάχαιρα κατά τις μάχες». Ο βασιλιάς του Κιτίου που έκανε στον Αλέξανδρο το δώρο αυτό ήταν ο Φοίνικας Πουμιάθων (361-312 π.Χ.), που προσπαθούσε κι αυτός να κερδίσει την εύνοια του Μακεδόνα στρατηλάτη, χωρίς όμως να το κατορθώσει. Ο Μ. Αλέξανδρος τελικά απάλλαξε την Κύπρο από την περσική κυριαρχία: Η πολιτική του Μεγάλου Αλεξάνδρου σχετικά προς την Κύπρο και τους βασιλιάδες της, ήταν σαφής: τους απάλλαξε από την περσική κυριαρχία, αλλά και προσάρτησε την Κύπρο στο κράτος του. Στα εσωτερικά των κυπριακών βασιλείων δεν επενέβη άμεσα κι οι βασιλιάδες διατήρησαν την αυτονομία τους, επέφερε όμως μερικές ανακατατάξεις, όπως την απόδοση της Ταμασσού και των μεταλλείων της στον βασιλιά της Σαλαμίνας Πνυταγόρα. Ταυτόχρονα ο Αλέξανδρος φρόντισε να καταστήσει σαφές ότι θεωρούσε τον εαυτό του κυρίαρχο του νησιού, κι αυτό εκφράστηκε κι υπογραμμίστηκε με την κατάργηση των νομισμάτων των κυπριακών βασιλείων, και την καθιέρωση άλλων, δικών του, που κόβονταν στα νομισματοκοπεία της Σαλαμίνος, του Κιτίου και της Πάφου. Η συνδρομή των Κύπριων βασιλιάδων στην κατάκτηση της Τύρου. Η Τύρος, η σπουδαιότερη από τις φοινικικές πόλεις, ήταν χτισμένη σε μικρό νησί που απείχε 700 μέτρα από την ακτή, κι είχε δυο λιμάνια, το Αιγύπτιο στα νότια και το Σιδώνιοστα βόρεια. Οι Κύπριοι βασιλιάδες, με 120 πλοία και με πολύ έμπειρα πληρώματα, πρόσφεραν ουσιαστική βοήθεια στον Αλέξανδρο και συνέβαλαν αποφασιστικά στην άλωση της Τύρου, η οποία είχε αντέξει μια πολιορκία 7 μηνών. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, σε μια ξαφνική επίθεση των Τυρίων κατά του στόλου των Κυπρίων που πολιορκούσε την πόλη από τα βόρεια και βορειοανατολικά, κατόρθωσαν να καταβυθίσουν την πεντήρη του βασιλιά της Σαλαμίνος Πνυταγόρα, την πεντήρη του βασιλιά της Αμαθούντος Ανδροκλέους και την πεντήρη του βασιλιά των Σόλων Πασικράτη. Η επίθεση των Τυρίων κατά του κυπριακού στόλου έγινε κατά το μεσημέρι, όταν τα κυπριακά πληρώματα ξεκουράζονταν στην ακτή. Ο Αλέξανδρος, επιβαίνοντας φοινικικού πλοίου, επενέβη προσωπικά κι έσωσε τον κυπριακό στόλο από περισσότερες καταστροφές. Κατά την τελική επίθεση ενάντια στην πόλη, οι Κύπριοι όμως κατόρθωσαν να καταλάβουν το Σιδώνιο λιμάνι και το βόρειο τμήμα της Τύρου, ενώ οι υπολοιποι Έλληνες κατέλαβαν το Αιγύπτιο λιμάνι. Ο Αλέξανδρος χτυπούσε επίσης την πόλη με με πολιορκητικές μηχανές που πλησίασαν στα τείχη της από τον «μώλο», λωρίδα χώματος που κατασκευάστηκε από την απέναντι της Τύρου ακτή, μέχρι το νησί όπου ήταν χτισμένη η πόλη. Στην όλη επιχείρηση ενάντια στην Τύρο, ο Αλέξανδρος βοηθήθηκε και από πολλούς Κυπρίους «μηχανοποιούς», οι οποίοι κατασκεύασαν για λογαριασμό του, και σε σύντομο χρόνο, πολλές πολιορκητικές μηχανές, που χτυπούσαν την πόλη από τον «μώλο» αλλά και από «ιππαγωγά» πλοία. Σύμφωνα με τις πηγές, όταν ο Αλέξανδρος ετοίμασε το εκστρατευτικό σώμα, που θα συνέχιζε στην Ινδία, κι επειδή η χώρα αυτή είχε πολλούς πλωτούς ποταμούς αλλά κι επειδή ο Αλέξανδρος σκόπευε να φθάσει μέχρι την «ἑώαν θάλασσαν», περιέλαβε και σημαντικό αριθμό ναυπηγών και κωπηλατών.
Σημ. Στην Τύρο ο Αλέξανδρος έφερε επίσης δύο κυπριακά πλοία με γέφυρες και στράτευμα. Στο ένα επέβαιναν οι πεζέταιροι του Κοίνου και στο άλλο ο ίδιος με το άγημα των Κυπρίων υπασπιστών. Οι επιχειρήσεις καλύφθηκαν με «πυρά» από τον υπολοιπο Κυπριακό στόλο. Και τα δύο πλοία τοποθέτησαν με επιτυχία τις γέφυρες και ο Αλέξανδρος και ο Κοίνος κατέλαβαν ο καθένας διαφορετικό τμήμα του τείχους, ενώ οι Κύπριοι μπήκαν σπάζοντας τον κλοιό στα δύο λιμάνια. Οι Τύριοι έσπασαν.
Όταν ο Αλέξανδρος βρισκόταν στην Αραχωσία έστειλε αυτή τη φορά ως σατράπη τον Στασάνορα από τον βασιλικό οίκο των Σόλων της Κύπρου, με διαταγή να απομακρύνει τον Αρσάμη… Στον Στασάνορα είχε βρει τον κατάλληλο άνθρωπο και στην Αρεία επικράτησε ειρήνη.
Ο Αλέξανδρος σκόπευε να εξερευνήσει με στόλο τη Νότια θάλασσα (δηλαδή μεταξύ Αιγύπτου και Ινδίας). Για τον σκοπό αυτό πήρε μαζί του στην Ινδία κωπηλάτες και ναυπηγούς, της Κύπρου, και είχε ήδη αποφασίσει ότι ναύαρχος θα ήταν ο φίλος του Νέαρχος με καταγωγή είτε από Κύπρο, είτε από Κρήτη. Οι Κύπριοι ναυπηγοί για πρώτη φορά κατασκεύασαν για τον Αλέξανδρο πλοία χαμηλής καρίνας ( αποβατικά) τα οποία βοήθησαν να εισχωρεί μέσω ποταμών και να κυριεύει εχθρικές πόλεις παραποταμίες.
Ο Νέαρχος έφτασε στο Ρας Μουσαντάμ (το οποίο όμως θα μπορούσε να ήταν νησί) στην προσπάθεια να μάθει περισσότερα για την Αραβία, επειδή ο Αλέξανδρος γνώριζε λίγα γι’ αυτή. Μη γνωρίζοντας το μέγεθός του επιχείρησεέναν δοκιμαστικό περίπλουν και από τις δύο πλευρές. Έστειλε ένα πλοίο νότια του κόλπου του Σουέζ με επικεφαλής τον Αναξικράτη, που έφτασε στην αρωματισμένη χώρα της Υεμένης και άκουσε για το Χαντραμάουτ και τρεις τριακοντόρους στον Περσικό Κόλπο. Μια απ’ αυτές ανακάλυψε ένα νησί, το Μπαχρέιν. Ο Ιέρωνας από τους Σόλους (Κύπρου), ο οποίος είχε εντολή να πλεύσει γύρω από το Σουέζ, ακολούθησε την αραβική ακτή μέχρι το Ρας Μουσαντάμ και ανέφερε με σύνεση ότι η Αραβία πρέπει να είναι μεγάλη όσο και η Ινδία….
Παρένθεση. Προστίθεται, Ελληνική Βυζαντινή Κύπρος.
Με το διαχωρισμό της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η Κύπρος εντάχθηκε στο Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος, δηλαδή σε εκείνο που θα εξελισσόταν στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Δυστυχώς την έναρξη της Βυζαντινής περιόδου της κυπριακής Ιστορίας σηματοδοτούν μεγάλες καταστροφές. Δύο νέοι τρομεροί σεισμοί έπληξαν την Κύπρο το 332 και το 342 μ.Χ., προκαλώντας και πάλι τον όλεθρο στη Σαλαμίνα αλλά και (σε λιγότερο βαθμό) καταστροφές στο Κούριον, στους Σόλους, στην Πάφο και σε άλλα μέρη του νησιού. Η Σαλαμίνα, η πλησιέστερη τώρα σημαντική Ελληνική πόλη προς τη Μικρά Ασία και τα ηπειρωτικά εδάφη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, δέχτηκε και πάλι οικονομική βοήθεια για να αντιμετωπίσει τις σεισμικές καταστροφές. Χορηγός αυτή τη φορά ήταν ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος ο οποίος χάρισε για τέσσερα χρόνια και τους φόρους στους πληγέντες κατοίκους της πόλης. Η ανοικοδόμηση έγινε στην ίδια περίπου περιοχή. Η νέα πόλη που κτίστηκε ήταν μικρότερη και, προς τιμή του αυτοκράτορα, ονομάστηκε Κωνσταντία. Η πόλη αυτή έμελλε να γνωρίσει, ωστόσο, ακμή και να λαμπρυνθεί με προσωπικότητες όπως ο επίσκοπος Επιφάνειος ο Μέγας. Ήδη ο Χριστιανισμός είχε πια θριαμβεύσει, οι πιστοί της καινούριας θρησκείας είχαν βγει από τις κατακόμβες, και ότι άρχισε πια να οικοδομείται ήταν οι χριστιανικές βασιλικές. Με τις εκτεταμένες καταστροφές από τους σεισμούς του 332 και του 342, συσχετίστηκαν πιθανότατα αργότερα και από την εκκλησιαστική παράδοση οι δύο επισκέψεις στην Κύπρο της αγίας Ελένης, της μητέρας του Μεγάλου Κωνσταντίνου, κατά τη διάρκεια της θρησκευτικής αποστολής της στους Αγίους Τόπους γύρω στο 326-327 μ.Χ. Η αγία Ελένη, που αναφέρεται ότι είχε βρει την Κύπρο σε δυστυχία εξαιτίας θεομηνιών (στην παράδοση γίνεται λόγος για μακρόχρονη ανομβρία που όμως δε μαρτυρείται στις πηγές), προσπάθησε να βοηθήσει το νησί στο οποίο ίδρυσε εκκλησίες και μοναστήρια και δώρισε τεμάχια από το τίμιο ξύλο του σταυρού στον οποίο είχε μαρτυρήσει ο Χριστός. Η Αγία Ελένη τιμάται ακόμη ιδιαίτερα στην Κύπρο, όπου η σχετιζόμενη με την επίσκεψή της παράδοση εξακολουθεί να είναι έντονη. Στο μεταξύ η Κυπριακή Εκκλησία άρχισε από τη μια να γνωρίζει μέρες ακμής και να λαμπρύνεται από ιεράρχες όπως ο ΕπιφάνιοςΚωνσταντίας και ο άγιος Σπυρίδων, από την άλλη όμως γνώρισε μέρες κρίσης επειδή είχαν επεκταθεί ήδη μέχρι το νησί οι πρώτεςσοβαρές αιρέσεις και αμφισβητούνταν η ανεξαρτησία της. Πράγματι ιδίως το πατριαρχείο Αντιοχείας ζητούσε να θέσει την Εκκλησία της Κύπρου υπό τη δικαιοδοσία του, με τη δικαιολογία ότι το νησί είχε δεχτεί το Χριστιανισμό μέσω Αντιοχείας. Η Κυπριακή Εκκλησία, που εκπροσωπήθηκε πλήρως εκτός από την πρώτη οικουμενική σύνοδο του 325 μ.Χ. και στις επόμενες συνόδους (της Σαρδικής το 343 μ.Χ., της Κωνσταντινούπολης το 381 μ.Χ. και της Εφέσου το 431 μ.Χ.), αγωνιζόταν να διατηρήσει το αυτοκέφαλό της, υπερασπιζόμενη την ανεξαρτησία της και προβάλλοντας ως επαρκή δικαιολογία το γεγονός ότι ήταν Εκκλησία ιδρυμένη από απόστολο, το Βαρνάβα. Παρά το ότι το αυτοκέφαλό της αναγνωρίστηκε επίσημα στην τρίτη οικουμενική σύνοδο της Εφέσου, το 431 μ.Χ., η απειλήεξακολουθούσε να υπάρχει μέχρι που ένα “θαύμα” ήρθε για να θέσει οριστικά τέρμα στις ξένες διεκδικήσεις. Το “θαύμα”, που έγινε στην πιο κατάλληλη στιγμή, ήταν η ανεύρεση (ύστερα από όραμα) από τον αρχιεπίσκοπο Ανθέμιο του λειψάνου του αποστόλουΒαρνάβα, μαζί με το Κατά Μάρκον (ή Κατά Ματθαίον) άγιο Ευαγγέλιο. Ο αυτοκράτορας Ζήνων, όταν είδε τις αποδείξεις αυτέςπου είχαν μεταφερθεί στην Κωνσταντινούπολη, αναγνώρισε απερίφραστα την αποστολικότητα της Κυπριακής Εκκλησίας, στη συνέχεια δε και το αυτοκέφαλό της, το 488 μ.Χ. Ταυτόχρονα παραχώρησε στον τότε αρχιεπίσκοπο Κύπρου Ανθέμιο, και σε όλους τους μετέπειτα Κυπρίους Ορθόδοξους αρχιεπισκόπους, τα τρία γνωστά προνόμιά τους που διατηρούνται μέχρι σήμερα:
Τα αυτοκρατορικά αυτά προνόμια διαφύλαξαν οι Κύπριοι αρχιεπίσκοποι διαμέσου των αιώνων. Είναι μια από τις ελάχιστεςπεριπτώσεις – αν όχι η μοναδική – όπου ένας θεσμός τωνΠρωτοβυζαντινών χρόνων, θεσπισμένος προσωπικά από Βυζαντινόαυτοκράτορα, εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ….
Η Βυζαντινή περίοδος της Κυπριακής Ιστορίας χαρακτηρίζεται από έντονη θρησκευτικότητα. Τούτο μαρτυρούν η ύπαρξη πολλώνμοναστηριών, πάρα πολλών εκκλησιών ενός μεγάλου αριθμούτοπικών, αλλά και αγίων που έζησαν στην Κύπρο, όπως και οι πάμπολλες Ελληνικές παραδόσεις καθώς και οι θρύλοι μέχρι σήμερα….όπως του Βυζαντινού Διγενή Ακρίτα, προστάτη της Βυζαντινής Κύπρου….
Διγενή Ακρίτα απόδιωξέ τους…Του Αντώνη Αντωνά.
Κάτω απ΄ την Πέτρα του Διγενή Ρωμιού,
τον μυθικό δυσθεόρατο βράχο,
εκεί που αναδύθηκε η Αφροδίτη Κύπριδα,
θαμμένη είν΄ των Σαρακηνών η ναυαρχίδα,
π΄ ο Διγενής εβύθισε μαζί με τους κουρσάρους.
Την Κύπρο την αγαπημένη του δεν ήθελε,
ποτέ να αγγίξουν, ούτε και να μολύνουν.
Χρυσός, σμαράγδια ρουμπίνια και ζαφείρια,
που λεηλάτησε ο πειρατής φοβερός Σαρακηνός,
βυθίστηκαν, κλαίει, οδύρεται…
Τα βογγητά του υπόκωφα ακούγονται,
τις άγριες νύχτες του χειμώνα…
Μόν΄ εσύ θρυλικέ ακρίτα Διγενή μπορείς,
για να σηκώσεις, τον βράχο τον ασήκωτο.
Μόν΄η δική σου θεϊκή δύναμη,
τα δικά σου θεόρατα χέρια…
Όχι, τον κρυμμένο θησαυρό για να βρεις,
αλλά πίσω στον Πενταδάκτυλο,
να τον τινάξεις, τους Τούρκους,
απ΄ το βουνό σου το θρυλικό,
ν΄ αποτάξεις, ν΄ αντινάξεις, ν΄ αποδιώξεις.
Της Κύπρου το θρυλικό βουνό,
απ τα δεσμά τα τουρκικά να το λυτρώσεις.
Ατόφιο νησί Χρυσό, η Κύπρος είναι.
Ρουμπίνι η Κερύνεια, ο Καραβάς,
η Λάπηθος, Ροδοχρωσίτης η Μόρφου.
Σμαράγδια, ειν΄ η Μεσαρκά, τα Καρπάσια.
Από χρυσού ψείγματα, οι αμμουδιές,
της Σαλαμίνιας Αμμοχώστου, Κωνσταντίας…
το πανέμορφο διαμάντι.
Είν΄ η δική μας η κληρονομιά,
οι πρόγονοι μας οι ένδοξοι,
τα κτίσαν, τα γεννήσαν,
σε εμάς κληροδοτήσαν…
Εσαεί εις τους αιώνες των αιώνων.
Και ο Εθνικός μας ποιητής Κώστας Μόντης, έγραψε και λάλησε.
«Στιγμές της Εισβολής»
Είναι δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας, είναι δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας. Πικρή θάλασσα της Κερύνειας που πρέπει να αποσύρουμε πια τους στίχους που σου γράψαμε. Σκέψου να μας γίνει βραχνάς η οροσειρά της Κερύνειας σκέψου να την κοιτάμε με τρόμο, σκέψου να την υποψιαζόμαστε, σκέψου να τη μισάμε! Ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους Πενταδάκτυλέ μου, ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους.
Πενταδάχτυλος,
Ιούλιος – Αύγουστος 1974
Να που χρειάστηκε τώρα
Η μούντζα της απαλάμης σου,
Να που ξηγήθηκε τώρα
Η ανεξήγητη μούντζα της υψωμένης απαλάμης σου.
Μούντζωσέ μας, Πενταδάχτυλε ακριβέ,
έτσι π αφήσαμε τόσο άφρονα να τουρκοπατηθείς.
Κώστας Μόντης
Αυτά τα ολίγα προς εξαγωγή του αυτονόητου συμπεράσματος, ότι η Κύπρος από αρχαιοτάτων χρόνων είναι αναπόσπαστο σιαμαίο κομμάτι του ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ…. Και σήμερα δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί στο αδηφάγο στόμα των βαρβάρων τουρκομογγόλων, όπως και κανένα άλλο νησί μας …. Θάλασσα και αέρας, που εδώ και 3000 χρόνια ΕΛΛΗΝΙΚΑ είναι και ΕΛΛΗΝΙΚΌΤΑΤΑ θα παραμείνουν…., φτάνει η μητέρα πατρίδα μεταξύ πολέμου και ντροπής να επιλέξει το πρώτο και όχι το δεύτερο, που κάποιοι ριψάσπιδες επέλεξαν το 1974 και Εάλω η Ελληνική Κύπρος…..
Το πρώτον επέλεγα οι ένδοξοι προγόνοι μας και στις Θερμοπύλες και στον Μαραθώνα και το 1821 και στους Βαλκανικούς πολέμους και στους Παγκόσμιους πολέμους και στον Απελευθερωτικό αγώνα ΕΟΚΑ 55-59 κ.α.
Επιμέλεια από συγγραφέα Αντώνιο Αντωνά, αδελφό εθνομάρτυρα με καταγωγή από Αγία Μεσαορία γη Αγίων και ηρώων.
( Πηγές: Αποσπάσματα από Ιστορικές Εγκυκλοπαίδειες, αρχαία κείμενα, άρθρα σύγχρονων συγγραφέων, Κυπριακή Ιστορία, πληροφορίες από ιστορικά κείμενα κοινής χρήσης, άρθρα και ιστορικά βιβλία του Α. Αντωνά κ.ά., με πρόσθετες πληροφορίες και σχόλια.)