Στρατοί, χρυσός, σημαίες και ιστορίες
Αν το Game of Thrones μάς διδάσκει ότι οι ιστορίες έχουν σημασία, τότε η κοινότητα των εξωτερικών υποθέσεων πρέπει να πάρει στα σοβαρά την πολιτική φαντασία, όχι ως θιασώτες και λογοτεχνικοί κριτικοί, αλλά ως πολιτικοί αναλυτές.
Το οκταετούς διάρκειας πολιτισμικό φαινόμενο του Game of Thrones του HBO κορυφώθηκε στις 18 Μαΐου με τη πύρινη καταστροφή του Σιδηρού Θρόνου και τον θάνατο της προηγουμένως αγαπημένης βασίλισσας Daenerys. Η τελική σεζόν της σειράς προκάλεσε μια έκρηξη σχολίων για το τι σημαίνουν όλα αυτά. Ποια είναι η κατάλληλη βάση για την πολιτική εξουσία; Μπορεί η Daenerys να είναι ταυτόχρονα μια φεμινιστική ηρωίδα και μια εγκληματίας πολέμου; Μπορεί η ισχύς να δημιουργεί δίκαιο; Θα έπρεπε, σε μια εποχή πολέμου;
Μεταξύ της διανοούμενων της διεθνούς πολιτικής, και γενικότερα της κοινωνίας, η ερμηνεία του Game of Thrones (και η σειρά βιβλίων του George R. R. Martin, στην οποία βασίζεται η σειρά) έχει γίνει βιομηχανία. Κάθε πολιτικός αναλυτής, ιστορικός ή θεωρητικός έχει την δική του εκδοχή για το ποια μαθήματα μπορούν να αντληθούν από την ιστορία για την εξωτερική πολιτική στον πραγματικό κόσμο. Αυτός ο ενθουσιασμός μάς λέει κάτι για τις πολιτικές επιπτώσεις της σειράς: Οι οπαδοί και οι συγγραφείς φιλονικούν επί του Game of Thrones ακριβώς επειδή υπάρχει ισχύς στο πώς ερμηνεύεται μια ιστορία για να στηριχτούν τα επιχειρήματα κάποιου σχετικά με το τι είναι σωστό και ποιος πρέπει να επιλέγει.
Το 2012, συμμετείχα κι εγώ σε αυτήν την φιλονικία, υποστηρίζοντας σε αυτές τις σελίδες [1] ότι το γενικό αφηγηματικό τόξο του Game of Thrones ευνοούσε μια κονστρουκτιβιστική [εποικοδομητική] αντί για μια ρεαλιστική άποψη της παγκόσμιας πολιτικής, με το ότι έσπαζε τις παλιές φόρμουλες, ευνοούσε τους περιθωριοποιημένους, και δίδασκε ότι η εξουσία εξαρτάται από την προσοχή στην δικαιοσύνη. Η κατάληξη της σειράς επιβεβαιώνει σε μεγάλο βαθμό αυτήν την ανάγνωση. Εκείνοι που έχουν απομείνει όρθιοι μπορεί να συμπεριλαμβάνουν γυναίκες, ακρωτηριασμένους, νόθους και «δειλούς». Ουσιαστικές και απαραίτητες θεσμικές αλλαγές μπορεί να προκύψουν από την παγκόσμια συλλογική δράση. Η κτηνώδης δύναμη δεν μπορεί να κερδίσει τελικά εν τη απουσία ηθικού ερείσματος.
Πάνω απ’ όλα, το Game of Thrones περιέχει ένα ακόμα βαθύτερο κονστρουκτιβιστικό μήνυμα σχετικά με την δύναμη που έχει το αφήγημα στο να οδηγεί ή να παραπλανά. Το μήνυμα του Tyrion προς τις ελίτ της [φανταστικής ηπείρου] Westeros στο φινάλε της σεζόν συνοψίζει αυτό το μάθημα του σήριαλ: «Τι είναι αυτό που ενώνει τους ανθρώπους; Στρατοί; Χρυσός; Σημαίες;»
Η ρεαλιστική απάντηση στην ερώτηση του Tyrion θα ήταν οι στρατοί: Ο πόλεμος κάνει έθνη και τα έθνη κάνουν πολέμους. Αλλά αυτός ο ισχυρισμός αμφισβητείται ξανά και ξανά σε όλη την διάρκεια της σειράς. Η φιλελεύθερη απάντηση θα ήταν ο χρυσός, αλλά αυτό το επιχείρημα δεν έχει πολλή ζωή, παρά τα καταπληκτικά καμέα [στμ: κοσμήματα που παρουσιάζουν ανάγλυφα προφίλ ανθρώπων] από τον Bronn και τους Σιδηρούς Τραπεζίτες. Ο ρηχός κονστρουκτιβιστής θα είχε δώσει έμφαση στις σημαίες, μαζί με άλλα σύμβολα, κανόνες, και συνθήματα, αλλά αυτά τελικά έκαναν περισσότερα για να ενδύσουν το Game of Thrones παρά να καθοδηγήσουν την πλοκή του.
Ωστόσο, η απάντηση του Tyrion είναι ότι «δεν υπάρχει τίποτα στον κόσμο πιο ισχυρό από μια καλή ιστορία». Το επιχείρημά του βασίζεται σε έναν βαθύτερο κριτικό κονστρουκτιβισμό που δίνει έμφαση στην παραγωγική ισχύ του πολιτικού αφηγήματος. Η διήγηση μιας ιστορίας, θα έλεγε επίσης ένας κριτικός θεωρητικός, έχει το νόημα της πολιτικής πραγματικότητας, κατασκευάζει πολιτική κοινότητα, προξενεί εξεγέρσεις, υποδαυλίζει γενοκτονίες, και προλαμβάνει πολέμους. Στην έναρξη του Game of Thrones , η δύναμη ενός ψεύδους, που ειπώθηκε και ξαναειπώθηκε, οδηγεί στην ανατροπή του βασιλιά Aerys στο Trident και θέτει σε κίνηση τον Πόλεμο των Πέντε Βασιλέων. Και στο τέλος της σειράς, η δύναμη του αφηγήματος του Tyrion σώζει το Westeros και «σπάει τον κύκλο» των ατελείωτων πολέμων ανάμεσα στους μεγάλους οίκους.
Σε όλη την διάρκεια της σειράς, οι συγγραφείς του Game of Thrones χρησιμοποίησαν την διήγηση ιστοριών τόσο ως θέμα όσο και ως μηχανισμό πλοκής, ενθαρρύνοντας τους θεατές να σκεφτούν το πώς οι ιστορίες επηρεάζουν την προθυμία μας να ανεχθούμε την πολιτική βία. Στον τέταρτο κύκλο [της σειράς], ο Tyrion είπε στον αδελφό του Jaime μια ιστορία για το πώς, σαν παιδί, προσπαθούσε απελπισμένα να καταλάβει την εμμονή του εξαδέλφου τους, του Orson, με το να σκοτώνει σκαθάρια. Ο μονόλογος του Tyrion για να βγάλει νόημα από την τρέλα προοιωνίστηκε την εμπειρία του κοινού κατά την διάρκεια της εβδομάδας μεταξύ των δύο τελικών επεισοδίων του όγδοου κύκλου, όταν οι θεατές αφέθηκαν να βγάλουν νόημα για την προθυμία της Daenerys στην [πρωτεύουσα των Επτά Βασιλείων] King’s Landing να θερίσει αθώους πολίτες σαν να ήταν τόσα πολλά έντομα.
Ο ίδιος ο Tyrion χωρίς αμφιβολία παλεύει με αυτό, επίσης, εξαιτίας της ιστορίας που είχε πει ο ίδιος για την Daenerys επί αρκετούς κύκλους. Στο φινάλε της σειράς, ο Tyrion κατάλαβε το νόημα -όχι μόνο της τρέλας του εξάδελφου Orson αλλά και ίδιας του της βασίλισσας. Βγάζετε νόημα, μας διδάσκει, με το να ρωτάτε μια διαφορετική ερώτηση. Όπως επεσήμαναν πολλοί αναλυτές [2], γνωρίζαμε ήδη ποια ήταν η Daenerys -εάν είχαμε δώσει προσοχή στα γεγονότα και όχι στο αφήγημα. Αν και παρουσίαζε τον εαυτό της ως δίκαιη κυβερνήτη, η Daenerys έλιωνε σκαθάρια συνεχώς, είτε επρόκειτο για μάγισσες, για σκλάβους, για ιππείς [της νομαδικής φυλής] Dothraki, αντάρτες ή αιχμαλωτισμένους στρατιώτες. Είχε καλλιεργήσει μια τάση για βασανιστήρια από τον πρώτο κύκλο. Η ιστορία που ο Tyrion έλεγε ο ίδιος για την Daenerys τον είχε τυφλώσει σχετικά με την πραγματική φύση της. Αλλά, τελικά, το γιατί η Daenerys το έκανε, δεν ήταν αυτό που είχε σημασία. Το μόνο που είχε σημασία ήταν πώς να την σταματήσει -και ο Tyrion ήξερε ότι για να την σταματήσει θα έπρεπε να πει μια διαφορετικού είδους ιστορία.
Ήταν η σθεναρή αναδιαμόρφωση του ιστορικού τόξου της Daenerys από τον Tyrion στην διαπραγμάτευσή του με τον Jon στο τελικό επεισόδιο που άλλαξε το αποτέλεσμα. Δεν ήταν η ορθολογική ανάλυση -ο Varys είχε χρησιμοποιήσει την λογική για να συμφωνήσει με τον Jon. Δεν ήταν τα στοιχεία -ο Jon είχε τα στοιχεία μπροστά στα μάτια του. Ούτε η πειστική ρητορική -η οικογένειά του είχε ήδη εξαντλήσει αυτή την οπτική. Μια συναρπαστική ιστορία είναι αυτό που τελικά άλλαξε την συμπεριφορά του Jon, και έτσι άλλαξε την ιστορία.
Η άποψη του Tyrion για την δύναμη του αφηγήματος ταιριάζει με αυτό που πολλοί πολιτικοί επιστήμονες και εκπαιδευτικοί καταλήγουν να καταλάβουν για τον αντίκτυπο των φανταστικών ιστοριών στην πολιτική συμπεριφορά του πραγματικού κόσμου. Η πολιτική δύναμη βρίσκεται εκεί όπου οι άνθρωποι αποφασίζουν ότι βρίσκεται, και οι άνθρωποι σήμερα εντοπίζουν την ισχύ στον μύθο και την επιστημονική φαντασία όσο και στην πραγματικότητα. Για τον λόγο αυτό, η λαϊκή κουλτούρα προσφέρει εσωτερικές πληροφορίες για τις αξίες μιας κοινωνίας που θα έπρεπε να έχουν σημασία για τους υπεύθυνους χάραξης της εξωτερικής πολιτικής. Αυτές οι ιδέες πρέπει επίσης να έχουν σημασία και για τους αναλυτές της εξωτερικής πολιτικής: Εάν υπάρχει πολιτική ισχύς στο αφήγημα, τότε πρέπει να δώσουμε προσοχή στο πώς λειτουργεί αυτή η ισχύς.
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΩΝ
Οι άνθρωποι αγαπούν τις ιστορίες και, όπως σημειώνει ο Paul Musgrave [3], η αφήγηση έχει σημασία για το πώς αντιλαμβανόμαστε την πολιτική πραγματικότητα. Πασίγνωστες φανταστικές αλληγορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να θέσουν πολιτικές ατζέντες και να πουλήσουν πολιτικές ιδέες. Για παράδειγμα, όπως έγραψε η Manjana Milkoreit [4], οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές έχουν χρησιμοποιήσει την δημοτικότητα του Game of Thrones για να ενθαρρύνουν δράσεις που καταπολεμούν την κλιματική αλλαγή. Το ότι αυτή η κλιματική αλλαγή αποδείχθηκε ότι είναι μόνο μια δευτερεύουσα πλοκή [5] στο Game of Thrones δεν έχει σημασία˙ εδώ οι πολιτικοί δρώντες χρησιμοποίησαν ένα πολιτιστικό έθιμο για να υπηρετήσει τους δικούς τους σκοπούς. Οι πολιτικοί αναλυτές πρέπει να μάθουν περισσότερα για το πώς οι άνθρωποι το κάνουν αυτό και πότε λειτουργεί.
Ακόμη και αν απουσιάζουν συνειδητές προσπάθειες για να χρησιμοποιηθούν στρατηγικά, οι παραβολές στην λαϊκή κουλτούρα μπορούν να ενημερώσουν τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται τα ακροατήρια [6] σχετικά με την πολιτική στον πραγματικό κόσμο -συχνά με τρόπους που οι συγγραφείς δεν προτίθενται απαραίτητα. Για παράδειγμα, μελέτες με επικεφαλής τον πολιτικό επιστήμονα Anthony Gierzynski έχουν δείξει ότι οι νέοι που παρακολουθούν το Game of Thrones έχουν μια αποδεδειγμένα ασθενέστερη πίστη σε έναν δίκαιο κόσμο από τους νέους που δεν το παρακολουθούν, όταν ελέγχουν άλλες μεταβλητές. Το εύρημα είναι πολιτικά σημαντικό, επειδή οι άνθρωποι που όντως πιστεύουν σε έναν δίκαιο κόσμο είναι επίσης πιο πιθανό να πιστεύουν ότι τα άτομα γενικά παίρνουν στην ζωή αυτό που αξίζουν, και επομένως είναι λιγότερο πιθανό να στηρίξουν κυβερνητικές πολιτικές που διορθώνουν αποτυχίες της αγοράς, προγράμματα κατά της φτώχειας [7] ή θετικές δράσεις [8]. Με άλλα λόγια, όποιες και αν ήταν οι προθέσεις των ιθυνόντων του σήριαλ, η έρευνα υποδηλώνει ότι το Game of Thrones επηρέασε το κοινό με τρόπους που πιθανώς τους καθιστούσαν λιγότερο πρόθυμους να αποδεχθούν το πολιτικό status quo.
Τέλος, αντλώντας διδάγματα από το Game of Thrones, οι αναλυτές της εξωτερικής πολιτικής πρέπει να θυμούνται ότι τα ακροατήρια έχουν περισσότερη σημασία από όση οι ιθύνοντες του σήριαλ. Παρόμοια με τις δημοσκοπήσεις, οι αντιδράσεις του κοινού στα λαϊκά πολιτισμικά φαινόμενα μπορούν να αποτελέσουν ένα παράθυρο στην εθνική διάθεση. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι το κοινό κατηγόρησε τους συγγραφείς για τον εμπρησμό της [πρωτεύουσας των Επτά Βασιλείων] King’s Landing [9] θα πρέπει να είναι πιο ενδιαφέρον για τους αναλυτές πολιτικής από το γεγονός ότι οι ιθύνοντες του σήριαλ τελικά τιμώρησαν την Daenerys γι’ αυτό.
Μετά την λεηλασία της King’s Landing, έρευνες έδειξαν ότι οι Αμερικανοί θεατές -τόσο Δημοκρατικοί όσο και Ρεπουμπλικανοί- απέσυραν σε μεγάλο βαθμό την υποστήριξή τους από την Daenerys και άρχισαν να υποστηρίζουν τον Jon Snow. Αυτή η μετατόπιση της νομιμοφροσύνης δείχνει ότι οι Αμερικανοί θεατές ενδιαφέρονται βαθιά για την διεξαγωγή πολέμων δίκαια και για την προστασία των αμάχων. Θέλουν κυβερνήτες που δεν βασανίζουν τους φυλακισμένους μέχρι θανάτου, που νοιάζονται για τους πρόσφυγες και το περιβάλλον, οι οποίοι τιμούν τις συμμαχίες τους αλλά και φέρουν προ των ευθυνών τους τούς εγκληματίες πολέμου. Αν και πιστεύουν όλο και περισσότερο ότι ο κόσμος δεν είναι δίκαιος (και ίσως αυτό να είναι καλό), το κοινό θέλει να πιστέψει ότι το τόξο της ιστορίας τουλάχιστον στρέφεται προς την δικαιοσύνη, και ότι οι ηγέτες τους δεν θα προδώσουν την εμπιστοσύνη τους και δεν θα τους ατιμάσουν με την δολοφονία αθώων. Το ότι η επαναβεβαίωση αυτών των βασικών αξιών από το σήριαλ αντήχησε στο κοινό υποδηλώνει κάτι σημαντικό για το πώς οι Αμερικανοί θα αξιολογήσουν τις πράξεις των δικών τους ηγετών.
Αν το Game of Thrones μάς διδάσκει ότι οι ιστορίες έχουν σημασία, τότε η κοινότητα των εξωτερικών υποθέσεων πρέπει να πάρει στα σοβαρά την πολιτική φαντασία -όχι ως θιασώτες και λογοτεχνικοί κριτικοί, αλλά ως πολιτικοί αναλυτές. Εκτός από τους σκοπούς της δικής μας ψυχαγωγίας, δεν έχουμε καμιά ανάγκη να το κάνουμε αυτό αγωνιώντας για την πραγματική πρόθεση των συγγραφέων, ή αποφασίζοντας εάν οι ιθύνοντες του σήριαλ ήταν ιδιοφυείς, ανίκανοι ή τρελοί όπως οι Targaryens. Αντί γι’ αυτά, μπορούμε και πρέπει ρίξουμε μια σκληρή ματιά στις συνέπειες αυτού του μύθου στον πραγματικό κόσμο: Πώς κυκλοφορούν οι γενικές ιδέες από φανταστικές ιστορίες μέσω της διαδικασίας χάραξης πολιτικής, και πώς τα λαϊκά πολιτισμικά τεχνουργήματα ή οι αφηγήσεις επηρεάζουν τις πραγματικές πολιτικές αντιλήψεις και τις πολιτικές αποφάσεις. Στην συνέχεια -όπως ο Jon Snow- μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή την γνώση για να ενημερώσουμε δύσκολες αποφάσεις για το πώς να δράσουμε.
Η CHARLI CARPENTER είναι καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης-Amherst και συγγραφέας τριών βιβλίων για το πώς οι πολιτιστικές πεποιθήσεις διαμορφώνουν την ανθρώπινη ασφάλεια και τις παγκόσμιες πολιτικές.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/2012-03-29/game-thrones-theory
[2] https://variety.com/2019/tv/columns/game-of-thrones-season-8-episode-5-d…
[3] https://foreignpolicy.com/2019/05/23/ir-theory-and-game-of-thrones-are-b…
[4] https://link.springer.com/article/10.1007/s10767-017-9273-7
[5] https://thinkprogress.org/game-of-thrones-is-not-about-climate-change-af…
[6] https://www.taylorfrancis.com/books/e/9780203828588/chapters/10.4324/978…
[7] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-9221.2006.00506.x
[8] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/psj.12063
[9] https://foreignpolicy.com/2019/05/24/game-of-thrones-war-crimes-and-the-…