Λιγότερο από το μισό ποσό, που πληρώνει ο καταναλωτής για φρούτα και λαχανικά, καταλήγει στον παραγωγό, όπως προκύπτει από έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), σχετικά με την διαμόρφωση τιμής στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων.
Στο πλαίσιο της έρευνας εξετάστηκαν τα 3 πιο δημοφιλή φρούτα και τα 3 πιο δημοφιλή λαχανικά, τα οποία αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% των συνολικών πωλήσεων στις κατηγορίες τους. Συγκεκριμένα εξετάστηκαν πατάτα, ντομάτα, κρεμμύδι και μήλο, πορτοκάλι, λεμόνι. Σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ, από την τελική τιμή του προϊόντος που βρίσκει ο καταναλωτής στο σουπερμάκετ:
το 43% καταλήγει ως τζίρος στον παραγωγό
το 24% στο λιανεμπόριο (σουπερμάρκετ)
το 21% στο χονδρεμπόριο
το 12% παίρνει το κράτος μέσω του ΦΠΑ 12%.
Μέσα στα κόστη των εμπλεκομένων υπάρχουν και άλλα κόστη που σχετίζονται με το κράτος, όπως ο φόρος εισοδήματος επί των κερδών, ειδικοί φόροι κατανάλωσης στα καύσιμα, ΕΝΦΙΑ, διάφορα τέλη και φυσικά οι εργοδοτικές εισφορές στη μισθοδοσία. Συνολικά το ΙΕΛΚΑ εκτιμά ότι πάνω από το ¼ της τελικής τιμής διαμορφώνεται από τους φόρους του δημοσίου.
Όσον αφορά την πορεία των τιμών, σύμφωνα με τα στοιχεία των ερευνών δείκτη εκροών παραγωγού και δείκτη τιμών καταναλωτή της ΕΛ.ΣΤΑΤ , τα τελευταία 4 χρόνια οι τιμές των λαχανικών του παραγωγού έχουν αυξηθεί 46,1% ενώ του καταναλωτή 31,8% και οι τιμές για τα φρούτα του παραγωγού 31,8% και του καταναλωτή 31,3%.
Τα κόστη παραγωγού και εμπόρων
Σύμφωνα με την έρευνα, τα μεγαλύτερα κόστη των εμπλεκομένων στην παραγωγή, διακίνηση και πώληση είναι:
• Για τον παραγωγό: Νερό, Ηλεκτρική ενέργεια, Καύσιμα, Πρώτες ύλες (σπόροι, δενδρίλια, λιπάσματα, φυτοφάρμακα), Μισθοδοσία, Φύρα, Άλλα κόστη (π.χ. διασφάλιση ποιότητας κ.α), Κόστος γης (π.χ. ενοικίαση), Logistics, Καθαρά κέρδη
• Για τον Χονδρέμπορο: Logistics, Μισθοδοσία, Φύρα, Καθαρά κέρδη
• Για τον Λιανέμπορο: Logistics, Μισθοδοσία, Φύρα, Κόστη πώλησης (π.χ. καταστήματος), Καθαρά κέρδη
• Και τέλος ο ΦΠΑ.
Συνολικά, το μεγαλύτερο κόστος είναι των logistics σε ποσοστό 22% το οποίο περιλαμβάνει καύσιμα, μεταφορές και αποθήκευση. Ακολουθεί το εργατικό – μισθολογικό κόστος σε ποσοστό 18% – το οποίο όπως σημειώνεται από το ΙΕΛΚΑ έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, με αρκετά προβλήματα εύρεσης προσωπικού και στη συγκομιδή, αλλά και στο λιανεμπόριο. Ακολουθεί το κόστος ενέργειας με ποσοστό 14%, το οποίο εμφανίζεται σε διάφορά στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, επίσης αυξημένο τα τελευταία χρόνια. Τα υπόλοιπα κόστη είναι οι πρώτες ύλες με 12%, η φύρα με 9% και λοιπά κόστη 2%. Σημαντική κατηγορία είναι και το 12% για το ΦΠΑ.
Τα καθαρά κέρδη προ φόρων των εμπλεκομένων συνολικά είναι 12%, τα οποία ανάλογα με το προϊόν παρουσιάζουν διακυμάνσεις, ενώ υπάρχουν και παραδείγματα στο λιανεμπόριο με ζημίες σε κάποια προϊόντα.
Όπως προκύπτει από την έρευνα, οι λαϊκές αγορές κρατούν τα «σκήπτρα» στις πωλήσεις φρούτων και λαχανικών στην Ελλάδα, αφού σχεδόν οι μισοί καταναλωτές στρέφονται εκεί για τα ψώνια τους. Τρεις στους δέκα καταναλωτές αγοράζουν τα είδη μαναβικής από το σούπερμάρκετ. Το 12% των καταλωτών από οπωροπωλεία και το 8% απευθείας από τον παραγωγό. Μεγαλύτερα ποσοστά της τάξης του 34% φτάνει το κανάλι του σουπερμάρκετ στις αγορές πατάτας και κρεμμυδιού, ενώ υψηλότερα ποσοστά επιτυγχάνει η λαϊκή αγορά σε ντομάτα 54%, πορτοκάλι 52% και μήλο 51%.