Η δοκιμασία των αρχόντων στην Αρχαία Αθήνα και η σημερινή θυσία του λαού μας!
Η δημοκρατία δεν «φύτρωσε» ξαφνικά στην ελληνική πολιτική σκέψη. Τα πρώτα σπέρματά της ανάγονται στην αυγή της εμφάνισης αυτού του λαού, στη μυθολογία του. Η «εκκλησία του δήμου» (λαϊκή συνέλευση θα λέγαμε σήμερα) υπάρχει και λειτουργεί πολύ πριν εμφανιστεί η δημοκρατία. Έστω και αν οι δικαιοδοσίες της είναι, ακόμη, πολύ περιορισμένες: να εγκρίνει ή όχι τις προτάσεις των βασιλέων ή άλλων αρχόντων.
Σύμφωνα με ένα Νόμο, που αποδίδεται στον Σόλωνα, όποιος πολίτης στην Αρχαία Αθήνα αναλάμβανε δημόσιο αξίωμα (είτε από εκλογή είτε από κλήρωση) πριν αναλάβει τα καθήκοντά του, έπρεπε να υποβληθεί σε δοκιμασία! Συγκεκριμένα, οι υποψήφιοι έπρεπε να λογοδοτήσουν για το σύνολο του μέχρι τότε βίου τους «παντός του βίου λόγον διδόναι» προκειμένου να αποδειχθεί αν πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος και κατά συνέπεια αν είναι άξιοι να αναλάβουν το αξίωμά τους! Μεταξύ, άλλων οι υποψήφιοι αθηναίοι άρχοντες έπρεπε να αποδείξουν:
– τα δημοκρατικά τους φρονήματα
– την εκπλήρωση των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων
– ότι δεν είχαν καμιά εκκρεμή οικονομική υποχρέωση προς την πόλη
– την φροντίδα των γονέων και την απόδοση μεταθανάτιων τιμών.
– την κτήση ακίνητης ιδιοκτησίας εντός των ορίων της Αττικής
Ιδιαίτερα για τους ανώτατους άρχοντες (άρχων βασιλεύς, επώνυμος άρχων, πολέμαρχος και οι 6 θεσμοθέται) έπρεπε να υποβληθούν σε διπλή δοκιμασία τόσο από τη Βουλή, όσο από το λαϊκό Δικαστήριο, την Ηλιαία! Αν ο υποψήφιος αποδοκιμαζόταν από τα όργανα αυτά, του απαγορευόταν η συμμετοχή στις πολιτικές δραστηριότητες! Με τη λήξη της θητείας τους λογοδοτούσαν:
α) στην επιτροπή λογιστών, η οποία είχε την ευθύνη της σύνταξης ειδικής απολογιστικής εκθέσεως!
β) Η έκθεση ελέγχεται από το δικαστήριο της Ηλιαίας η οποία είχε το δικαίωμα να επιβάλλει και ποινικές κυρώσεις!
Όχι, ασυλία δεν υπήρχε!
Στη σημερινή εποχή η θυσία μας στον Μολώχ της εξουσίας μέσω συνεχών οικονομικών και ηθικών βασανιστηρίων δεν είναι λυτρωτική. Αντίθετα, αποσκοπεί στο να αποδεχτούμε ότι είναι ταυτόχρονα τιμωρία και φυσική καταστροφή. Πως μπορεί κάποιος να εξηγήσει την αποδοχή τόσων σκληρών και εξευτελιστικών μέτρων στους συμπατριώτες μας χωρίς καμιά διαμαρτυρία χωρίς κανένα παράπονο. Πρόσφατα οι κυβερνώντες θυμήθηκαν ξαφνικά τις θυσίες των πολιτών. «Πρέπει να σεβαστούμε τις θυσίες τους», λέει ο ένας, «όσα πετύχαμε δεν μπορούν να θυσιαστούν στον βωμό του λαϊκισμού. Πως μπορεί κάποιος να εξηγήσει την αποδοχή τόσων σκληρών και εξευτελιστικών μέτρων στους συμπατριώτες μας χωρίς καμιά διαμαρτυρία χωρίς κανένα παράπονο;
Ο εβραϊκός και ο ελληνικός πολιτισμός μάς κληροδότησαν διαφορετικές πρακτικές θυσίας που αντιπροσωπεύονται από τη θυσία του Ισαάκ και της Ιφιγένειας. Ο Αβραάμ αποδέχεται την εντολή του Θεού να θυσιάσει τον γιο του χωρίς ερώτηση, επιφύλαξη ή αμφισβήτηση. Ο Αγαμέμνων αντίθετα διαπραγματεύεται με την Άρτεμη, ζητά εξηγήσεις και ανταλλάγματα. Η θυσία της Ιφιγένειας είναι το βαρύ τίμημα που πληρώνει ο πατέρας σε ένα αλισβερίσι με το θείο για να γεμίσει ο ούριος άνεμος τα πανιά των Αχαιών και να τους πάει στην Τροία. Έχουμε λοιπόν από τη μια τη θυσία του Ισαάκ στον Θεό χωρίς αντιπαροχή και χρόνο λήξης. Απόλυτη υπακοή στο Απόλυτο. Για τους Έλληνες, η θυσία γίνεται για έναν σκοπό, είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης και συναλλαγής. Δύο σχεδόν αντίθετες λογικές.
Η θυσία του λαού! Σε ποιον Θεό και για ποιον σκοπό λοιπόν γίνεται η θυσία, για την οποία τόσο νοιάζονται οι κυβερνώντες; Οι πρωταγωνιστές και το θυσιαστήριο είναι γνωστά. Θυσιαστές είναι οι άνθρωποι της εξουσίας. Το θύμα δεν είναι εξωτερικό αλλά εσωτερικότατο: η πλειονότητα του λαού. Μέσα θυσιασμού αποτελούν τα συνεχή και διαρκώς επεκτεινόμενα οικονομικά και ηθικά βασανιστήρια που επιβάλλονται στο όνομα ενός ανελέητου, αναπόδραστου και άγνωστου Θεού. Η βία που ασκείται πάνω μας δεν είναι στιγμιαία αλλά διαρκής και μόνιμη. Η θυσία στον Μολώχ της εξουσίας δεν λειτουργεί λυτρωτικά όμως. Αντίθετα αποσκοπεί να μας κάνει να αποδεχτούμε δύο αντίθετες αιτίες για τα βάσανά μας: πρώτον, η καταστροφή είναι δίκαιη τιμωρία για τις πολλές αμαρτίες στις οποίες περιπέσαμε και, δεύτερον, είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα φυσικών αιτίων χωρίς ανθρώπινη ευθύνη. Από το «όλοι φταίμε» μέχρι την καταδίκη για τεμπελιά, ανικανότητα και παρανομία, είμαστε υπεύθυνοι για το κακό και άξιοι τιμωρίας.
Ο θυσιασμός είναι ομαδική πράξη μιας κοινότητας που σκοπό έχει να θεραπεύσει και να απορροφήσει τους κραδασμούς από τα διάφορα συμβάντα, να προσφέρει ηρεμία και γαλήνη, και να γεφυρώσει τις διαφωνίες και εντάσεις μεταξύ του πληθυσμού. Στη δική μας όμως περίπτωση το εξιλαστήριο θύμα, ο αποδιοπομπαίος τράγος, παρουσιάζεται ταυτόχρονα ως αιτία αλλά και λύση. Η θυσία δεν κατάφερε να ανατρέψει τις δυσκολίες και τα προβλήματα, ούτε να επαναφέρει την κοινωνική αρμονία και να μπαλώσει τον ξηλωμένο κοινωνικό ιστό. Αν θέλουν να διακρίνουν την αλήθεια από το ψέμα, πρέπει να έχουν επαρκή ιδέα περί του τι είναι αλήθεια και τι ψέμα.
Ας δεχθούν την αλήθεια όπως οι κάμποι δέχονται την δροσιά. Η αγάπη της αλήθειας είναι αγάπη του φωτός. Είναι βασίλισσα και ο θρόνος της ακλόνητος, είναι σαν τις ακτίνες του ηλίου που δεν λερώνονται. Βρίσκεται πάνω στα χείλη του θυμού, της μέθης, είναι η σκλάβα του χρόνου.
Ντίνος Ορφανός Τριμίκλινη
