Ιστορικά στοιχεία για την Αυτονομία της Β.Ηπείρου από τον ολλανδό ταγματάρχη Τόμσον

Για τα 100 χρόνια από τις ειρηνευτικές αποστολές της Ολλανδίας δημοσιεύθηκε η χρονολογία του ολλανδού Ταγματάρχη Τόμσον ο οποίος ήταν παρών στην Αλβανία κατά την δημιουργία αυτού του κράτους και μάλιστα έλαβε μέρος ως διαμεσολαβητής για την επίλυση του ζητήματος που προέκυψε με την Αυτονομία της Β Ηπείρου το 1914. Ας διαβάσουμε τις επιστολές και να βγάλουμε τα συμπεράσματα μας.

Η πρώτη Επιστολή, Αυλώνα, Τρίτη 17 Φεβρουαρίου 1914 (Ημέρα κήρυξης της Αυτονομίας της Β. Ηπείρου)

Επιστολή του Ταγματάρχη Τόμσον προς τον αδελφό του, ο οποίος ήταν λοχαγός στα σύνορα, Gerrit Jan Pieter Albert Thomson.

Την στιγμή που γράφτηκε η επιστολή ο De Veer και ο Τόμσον ήταν σε ερευνητική περιοδεία στην Αλβανία γιατί έπρεπε να αναφέρουν στην Ολλανδία για την δραστηριότητα τους. Το περιεχόμενο της επιστολής, οι οποία δημοσιεύεται για πρώτη φορά στα αλβανικά (και στα ελληνικά, μόνο στο Πελασγό Κορυτσάς) είναι το εξής: […] η δουλειά μου εδώ έχει ενδιαφέρον, αλλά είναι σχεδόν αδύνατον να συνεργαστείς με τον Στρατηγό De Veer.

Δεν έχω δει ποτέ μου τέτοιο πικρό πρόσωπο. Αυτός είναι ένας στρατιωτικός της παλιάς σχολής, με την άσχημη έννοια της λέξεως. Τα πάντα πρέπει να εξαρτώνται από το γεγονός ότι αυτός είναι ο στρατηγός εδώ. Όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να έρθουν σε επαφή με μένα αυτός στεναχωριέται.

Στεναχωρήθηκε πολύ με το άρθρο της «Corriere dela Sera», τόσο πολύ που συμπεριφέρθηκε πολύ άσχημα με τον ανταποκριτή αυτής της εφημερίδας. Ο ανταποκριτής με ρώτησε αν ήταν καλά στα μυαλά του ο Στρατηγός De Veer. Στα αλήθεια εγώ δεν έχω αρνηθεί οποιαδήποτε συνέντευξη, εντωμεταξύ ο De Veer έγραψε στην «Nieuwe Courant», πράγμα που το συζήτησα μαζί του. Αυτός ξανά στεναχωρήθηκε μαζί μου και ανάγκασε τους λοχίες που μας συνόδευαν, να ορκιστούν ότι δεν θα μιλούσαν σε δημοσιογράφους.

Παρατηρώ στο κεφ. 3 της προκαταρτικής έκθεσης, ο De Veer, έχει λάβει κριτικές για την δική του εκδοχή. Κατά την φάση αυτή της έρευνας μας, μόνο ένας ηλίθιος θα μπορούσε να εκφράσει τις ιδέες του στην εφημερίδα κατά αυτόν τον τρόπο. Αλλά ο De Veer είχε το χρόνο που χρειαζόταν για να το κάνει αυτό, γιατί την δουλειά του την έκανα εγώ.

Τώρα βρίσκομαι στο σημείο που γράφω το τελευταίο μέρος της αναφοράς μου το οποίο ελπίζω να το στείλω αυτή την εβδομάδα για εκεί. Αυτή η αναφορά θα είναι ευρύτερη και πρέπει να έχει την μορφή ενός εγχειριδίου. Εξαρτάται από τις περιστάσεις για το πόσο θα καθίσω εδώ. Θα ήθελα, να τοποθετούσα νέους αξιωματικούς και τον καθένα στην περιοχή του.

Μετά από αυτό η δουλειά μου εδώ τελειώνει. Είναι αδύνατον να συνεργαστείς με τον De Veer. Και ο Mallinckrodi που είναι καλό παιδί, σκέφτεται να παραιτηθεί.

Ο De Veer, δεν έχει τον τρόπο για να συνεργαστεί με τους αλβανούς αξιωματικούς. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ένας τέτοιος άνθρωπος έχει έρθει εδώ. Αυτός μιλάει άσχημα τις γλώσσες που γνωρίζει και άλλα, και άλλα. Έτσι λίγο πολύ τώρα εσύ γνωρίζεις την κατάσταση μου. Να μου γράψεις αν θέλεις και έχεις χρόνο. Πιστεύω πως η δουλειά μας στον νότο θα ξεκινήσει πολύ νωρίς και ίσως θα λάβω μέρος σ’ αυτήν επειδή θα είναι δύσκολη δουλειά.

Μ’ έχουν ρωτήσει εάν θα ήθελα να ήμουν κυβερνήτης εκεί. Εις το επανιδήν. Κρατήσου γερά και ελπίζω να επιλεχτεί το Ρόδεραμ (γίνεται λόγος για μια νέα δουλειά για τον αδερφό του εκεί). Εάν όχι μην αποθαρρύνεσαι! Ο καθένας έχει τις δικές του δυσκολίες στην ζωή αν και μερικές φορές φαίνεται διαφορετικά.

Δεύτερη Επιστολή Αθήνα 13 Μαρτίου 1914.

Η επιστολή τους ολλανδού εκπροσώπου στην Αθήνα , J.E de Sturler, προς τον Υπουργό Εξωτερικών της Ολλανδίας στην Χάγη.

«Διορισμός του Ταγματάρχη Τόμσον σε ‘Commissair Général extraordinaire’ του νότου της Αλβανίας,- γύρω από το οποίο είχα την τιμή να ενημερώσω τον Υπουργό μέσω της επιστολής με ημερομηνία 11 Δεκεμβρίου αριθ 432/91- αντιμετωπίστηκε με μεγάλο ενθουσιασμό από τον Υπουργό Εξωτερικών (της Ελλάδος):

« Η ανάληψη της θαρραλέας δραστηριότητας από τον ταγματάρχη Τόμσον, έχει προωθηθεί από μας με μεγάλη εμπιστοσύνη και πίστη», είπε ο κ Στρέιτ ( Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος). Όταν ο Νομάρχης Κέρκυρας με ειδοποίησε πως δεν μπορούσε να δράσει σύμφωνα με το αίτημα του Τόμσον, για να τον φέρει σ’ επαφή με τον κ Ζωγράφο, επειδή δεν έχει εγκριθεί από μας, έγραψα αμέσως στον νομάρχη και του ζήτησα την στήριξη τους για να το φέρουμε αυτόν (τον Τόμσον) σε επαφή με τον κ Ζωγράφο. Οι ειδήσεις από την Κορυτσά είναι άσχημες, αυτή έχει καταληφθεί από τους επαναστάτες και από τις μάχες που έχουν γίνει ξανά με τους αλβανούς, έχουν συμβεί ποικίλες βιαιοπραγίες.

Η συνάντηση με τον ταγματάρχη Τόμσον και του κ Ζωγράφο θα βοηθήσει πάρα πολύ ώστε αυτοί να βρουν την κοινή γλώσσα μεταξύ τους, για να επανέλθει η τάξη και να φτάσουν σε μία συμφωνία. Θα ήθελα να ενημερώσετε τον ταγματάρχη Τόμσον στο όνομα μου.

Κύριε Στρέιτ μου διάβασε εμπιστευτικά το τηλεγράφημα που ο Βασιλιάς της Ελλάδας έχει στείλει στον Πρίγκιπα Βιντ, κατά την άφιξή του στο Δυρράχιο. Εκεί η αυτού μεγαλειότητα του εύχεται θερμά και καρδιακά το καλωσόρισμα στον πρίγκιπα, ευχόμενος σ’ αυτόν πρόοδο και τον επιβεβαιώνει για τους αγνούς του σκοπούς για τις καλές σχέσεις με την Αλβανία.

Αυτό το τηλεγράφημα που ο Υπουργός Στρέιτ, δεν θέλει ακόμα να δημοσιευτεί, έχει μεγάλη σημασία, γιατί σ’ αυτό έχουν εκφραστεί οι καλές προθέσεις τα οποία προωθούνται όσο από το Βασιλιά τόσο και από την κυβέρνηση (ελληνική) – για το λόγο αυτό σας έχω ενημερώσει και νωρίτερα. Χτες ενημερώθηκα από τον ταγματάρχη Τόμσον, με μια ανακοίνωση που είχε σταλεί από αυτό στις 10 Δεκεμβρίου με τον «Baron Buck».

«Τώρα βρίσκομαι καθ’ οδών για την Κέρκυρα, όπου και επιθυμώ να συναντήσω τον κυβερνήτη. Είμαι υπερβολικά φορτωμένος με ένα δύσκολο καθήκον. Εγώ ελπίζω πως εάν θα είναι αναγκαίο μπορεί και να ζητήσω την βοήθεια σας».

Αυτό είναι το ίδιο με αυτό που μου έδειξε και ο Νομάρχης της Κέρκυρας. Όπως μπορείτε να καταλάβετε και εσείς κ Υπουργέ, εμένα με έχουν στείλει επείγοντος από τις δύο πλευρές, από την Ελληνική Κυβέρνηση και τον Συνταγματάρχη Τόμσον, να πράξω ως διαμεσολαβητής ειρήνης , ‘trait d’union’. Σκέφτομαι – ξεκινώντας από τις οικονομικές και πολιτικές σχέσεις, τόσο και από την στρατιωτική αποστολή στην Αλβανία – ότι αυτή η απαιτούμενη συνεργασία και αυτή η διαμεσολάβηση να μην ακυρωθεί. Δεν έχω ξεχάσει, γιατί πρέπει, να σας ενημερώσω για όλες τις λεπτομέρειες. Αλλά μέχρι τώρα δεν έχω μάθει ακόμη τίποτα, έτσι δεν ξέρω πιο επόμενο βήμα να κάνω, εάν σ΄ αυτούς θα τους επιτραπεί η όχι, για όσο καιρό για την υπόθεση αυτή δεν έχω οδηγίες και αρμοδιότητα.

Ο απεσταλμένος J.E. de Sturler , Επιστολή Γ, Αυλώνα στις 9 Απριλίου 1914.

Επιστολή του ταγματάρχη Τόμσον, προς τους εκπροσώπους της Ολλανδικής Κυβέρνησης στην Αθήνα. J.E. de Sturler.

Την Πέμπτη στις 9 Απριλίου, 1914, ο ταγματάρχης Τόμσον και ο βοηθός του, Mallinckrodit, ήταν σε υπηρεσία στην Αυλώνα. Από εκεί ο Τόμσον έγραψε μία επιστολή στον εκπρόσωπο της Ολλανδικής Κυβέρνησης στην Αθήνα τον J.E. de Sturler . Μεταξύ άλλων αυτός αποδέχεται πως οι ιδέες για την Βόρειο Ήπειρο, δεν γίνονταν αποδεκτές από την κυβέρνηση του Τουρχάν Πασά. Έτσι αναφέρεται και ο διευθυντής της ολλανδικής αποστολής, ο Στρατηγός De Veer. Το περιεχόμενο της επιστολής οι οποία και σήμερα δημοσιεύεται για πρώτη φορά είναι το παρακάτω:

Αυτός (ο Τόμσον) από την αρχή της αποστολής στην Κέρκυρα, έχει στείλει στον Ζωγράφο, μέσω του Καραπάνου, μία «έκθεση των αρχών» ‘exposé de principes’ πάνω στην υπόθεση αυτή. Έχει στείλει επίσης έναν αντίγραφό της στον Βενιζέλο. Αυτό το υλικό είναι ένα είδος Διακήρυξης, όπου αυτός εξηγεί τα βασικά στοιχεία της Διακυβέρνησης στην Βόρειο Ήπειρο. Αυτός είναι πεπεισμένος ότι θα καταφέρει να εκπληρώσει το σχέδιο αυτό. Η σκέψη του είναι να διοριστεί ο Ζωγράφος Διοικητής, Κυβερνήτης Αργυροκάστρου.

Για το λόγο αυτό χρειαζόταν να πάει στο Δυρράχιο για μία συνάντηση με την κυβέρνηση. Αλλά εκεί του εξήγησαν πως ο Εσάτ Πασά ήθελε να δημιουργήσει ένα στρατό με σχεδόν 25000 άντρες, ώστε να ξεκινήσει μετωπική σύγκρουση, πόλεμο στον νότο. Αυτός (ο Τόμσον), έχει αντιταχθεί ισχυρά σε μια τέτοια ιδέα, ξεκαθαρίζοντας στην κυβέρνηση το τι θα συνέβαινε εάν αυτοί οι 25000 απείθαρχοι άντρες θα στέλνονταν στον νότο.

Αυτός εξήγησε σ΄ εκείνον (Εσάτ Πασά) και την οικονομική αδυναμία για να στηρίξει μία τέτοια ιδέα. Στην συνάντηση του με τον Πρίγκιπα Βίντ, αυτός (ο Τόμσον) προσπάθησε με όλους τους τρόπους να τον πείσει να παραιτηθεί από την ιδέα αυτή. Αυτός (ο Τόμσον) συνάντησε αυτοπροσώπως, τους υπουργούς, αυτούς που ήταν φιλικοί και μιλούσαν φιλικά μ’ αυτόν και προσπάθησε να τους κάνει υποστηρικτές της ιδέας του. Αυτός ήξερε μερικούς μπέη και πασάδες που τον ζήλευαν, λόγο της ενασχόλησης του με την υπόθεση της Ηπείρου.

Αυτοί οι μπέη και πασάδες δεν εξέφρασαν ανοιχτά την ζήλεια αυτή, αλλά τον κατηγόρησαν ότι είχε κάνει προτάσεις για την διοίκηση στο νότο, ενώ ακόμη δεν υπήρχε κάποιο στάτους για το νότο. Η απάντηση του (Τόμσον) προς τις παρατηρήσεις τους ήταν πως το στάτους πρέπει να προσαρμοστεί στις ανάγκες του πληθυσμού και ότι ήταν παράξενο να κυβερνηθεί μια περιοχή που βρίσκεται υπό τον έλεγχο των ανταρτών, χωρίς να υπάρχουν έτοιμες κυβερνητικές πολιτικές. Αυτός επέμενε σε ένα σχέδιο πληρεξούσιο για την Ήπειρο, για να γινόταν ότι ήταν δυνατόν, αφού γνώριζε πολύ καλά την υπόθεση αυτή.

Στην συνάντηση αυτή που διήρκησε ολόκληρες ώρες, αυτός είχε επιμείνει πάνω στην ιδέα του και είχε νευριάσει από την συμπεριφορά και παράξενη στροφή που έκανε στην συζήτηση ο Τουρχάν Πασά. Αυτός (ο Τόμσον) είπε εκείνη την στιγμή, ότι αν αυτοί δεν θα έπαιρναν αμέσως μία απόφαση, έπρεπε να λάβουν υπόψη να παραιτηθούν από την συμμετοχή της αποστολής στο νότο. Αυτό του το έχει ζητήσει και ο Πρίγκιπας Βιντ, ο οποίος έχει αδύναμο χαρακτήρα και φοβάται υπερβολικά τον Εσάτ Πασά. Για το λόγο αυτό, αυτός (ο Τόμσον) απέφυγε αυτή την υπόθεση και το ανέθεσε στο αρμόδιο υπουργείο.

Τέλος αυτός, (ο Πρίγκιπας Βιντ) υπέγραψε την απόφαση, όπου ο ρόλος του (ο Τόμσον) ως γενικός επίτροπος για τις υποθέσεις του νότου έκλεινε, και με το πρόβλημα αυτό θα ασχολούνταν το αρμόδιο υπουργείο. Αργότερα (ο Τόμσον) του εξήγησε το σενάριό του για την Ήπειρο, σε μερικά μέλη της ΚΝΚ και είπε πως η Αυστρία, η Γερμανία, η Ρωσία και η Γαλλία ήταν σύμφωνες με την ιδέα του.

Ήταν πεπεισμένος ότι στο τέλος και χωρίς πολέμους και σκοτωμούς, το αποτέλεσμα στο νότο θα ήταν το ίδιο. Κατά την αποστολή αυτή αυτός έπαθε πνευμονία, που τον κράτησε στο κρεβάτι σχεδόν μία εβδομάδα με υψηλό πυρετό. Με την μεγάλη φροντίδα του Reddingius, είχε βελτιωθεί η υγεία του.

Ένα άλλο ανησυχητικό γεγονός γι’ αυτόν ήταν ότι δεν είχε καμία ιδέα για το τι σκεφτόταν ο De Veer πάνω στην υπόθεση. Ο De Veer κατά την περίοδο που αυτός ήταν άρρωστος έχει σκεφτεί πως χρειαζόταν να προσφέρει για την υπόθεση αυτή. Τα μέτρα που έχει λάβει τώρα στην Ήπειρο δεν είναι σε καμία περίπτωση η επιθυμία του και ούτε είχαν την έγκριση του. Αυτός (ο Τόμσον) υποψιάζεται για το πώς θα εξελιχτούν τα πράγματα από δω και πέρα στο νότο. Αυτός συνεχίζει να βρίσκετε στην Αλβανία γιατί πιστεύει πως στο τέλος ίσως μπορεί να συμβεί κάτι καλό. Αυτός (ο Τόμσον) θα προσπαθήσει να υπερασπιστεί το καλό έργο που έχει κάνει πάνω στην υπόθεση αυτή μέχρι τώρα και είναι πεπεισμένος πως θα τον αφήναν να δρούσε όπως θα έπρεπε στην Κορυτσά και στο Αργυρόκαστρο και ότι θα τα κατάφερνε παρά τις αντιδράσεις.

pelasgoskoritsas.com