Στις 12 Απριλίου 2016, συμπληρώνονται 55 χρόνια από την πρώτη πτήση ανθρώπου στο Διάστημα: Το όνομα του Σοβιετικού κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν γράφτηκε με χρυσά γράμματα στις σελίδες της ιστορίας, χάρη σε ένα επίτευγμα στο οποίο συνδυάζονται τα καλύτερα στοιχεία της Επιστήμης, της Τεχνολογίας και της Εξερεύνησης.
Ο 27χρονος τότε κοσμοναύτης έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πέταξε στο Διάστημα, με το Βοστόκ 1 το 1961. Το σκάφος εκτοξεύτηκε στις 6.07 (τοπική ώρα) από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή.
Ποιος ήταν ο Γιούρι Γκαγκάριν
Ο Γιούρι Αλεξέγεβιτς Γκαγκάριν γεννήθηκε στις 9 Μαρτίου 1934 στο χωριό Κλουσίνο (αργότερα ονομάστηκε Γκαγκάριν) στο Σμολένσκ. Ήταν το τρίτο από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειάς του. Εργάστηκε σε χυτήριο και παρακολούθησε την τεχνική σχολή Σαράτοφ, όπου και προσφέρθηκε εθελοντής για εκπαίδευση ως πιλότου σε τοπικό αεροπορικό σύλλογο, όπου έμαθε να χειρίζεται αεροσκάφη. Μετά την αποφοίτησή του, κατατάχθηκε στην Κόκκινη Αεροπορία, όπου και εκπαιδεύτηκε πάνω σε σύγχρονα μαχητικά της εποχής. Το 1960 επελέγη μαζί με άλλους 20 πιλότους, κατόπιν εξαντλητικής διαδικασίας, για συμμετοχή στο πρόγραμμα Βοστόκ. Ο Γκαγκάριν επελέγη για να γίνει ο πρώτος άνθρωπος που θα πετούσε στο Διάστημα μετά από μια σειρά εξαντλητικών ψυχολογικών και σωματικών τεστ- ενώ, όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του ρωσικού πρακτορείου Sputnik, στην επιλογή του βοήθησαν το μικρό του ύψος (1,57), οι ηγετικές του ικανότητες, η αίσθηση του στόχου, η καλή μνήμη και η νοημοσύνη του. Σημειώνεται πως ο Γιούρι Γκαγκάριν ήταν παντρεμένος (είχε νυμφευθεί τη σύζυγό του, Βαλεντίνα, σε νεαρή ηλικία, και είχαν δύο κόρες).
«Поехали!»- Κωδικό όνομα «Κέδρος»
Η ιστορική πτήση έλαβε χώρα στις 12 Απριλίου 1961, Τετάρτη του Πάσχα. Μπήκε σε ελλειπτική τροχιά με απόγειο 32 χιλιόμετρα, περίγειο 175 χιλιόμετρα και περίοδο 89 λεπτά και 34 δευτερόλεπτα, κινούμενος με ταχύτητα 7,61 χλμ το δευτερόλεπτο, ή αλλιώς, 27.396 χλμ /ώρα). Μετά από 67 λεπτά σε τροχιά, το σκάφος (σημειώνεται ότι το Βοστόκ 1 ήταν πλήρως αυτοματοποιημένο, καθώς κανείς δεν μπορούσε να γνωρίζει με βεβαιότητα κατά πόσον ο κοσμοναύτης θα μπορούσε να το χειριστεί αποτελεσματικά σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας- ωστόσο ο Γκαγκάριν είχε έναν ειδικό κωδικό με τον οποίο μπορούσε να ενεργοποιήσει τον χειροκίνητο έλεγχο σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης) έλαβε την εντολή από το κέντρο ελέγχου να μειώσει την ταχύτητά του και να εισέλθει ξανά στην ατμόσφαιρα. Σε ύψος 7 χλμ ο Γκαγκάριν εκτινάχθηκε και προσγειώθηκε με αλεξίπτωτο, κοντά στην πόλη Τακτάροβα. Η αποστολή είχε διαρκέσει συνολικά μια ώρα και 48 λεπτά.
Ο πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα εκτοξεύθηκε τον βαθμό του υποσμηναγού και προήχθη κατά την πτήση του σε επισμηναγό. Το κωδικό του όνομα ήταν Κέδρος (Кедр), ενώ στην ιστορία έμεινε η φράση του, «Поехали!» (poyekhali- «φύγαμε!». Η φράση αυτή εξαπλώθηκε στο τότε Ανατολικό Μπλοκ, συμβολίζοντας την «άνοιξη» της Διαστημικής Εποχής, ενώ ο Γιούρι Γκαγκάριν τιμήθηκε ως Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης. Έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο και ταξίδεψε σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, το 1962, επίσκεψη κατά την οποία συνάντησε και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ενώ επισκέφθηκε και την Ακαδημία Αθηνών.
Ο πρώτος κοσμοναύτης που πέταξε στο Διάστημα σκοτώθηκε σε ηλικία 34 ετών, στις 27 Μαρτίου 1968, σε δυστύχημα με αεροσκάφος MiG-15. Είναι θαμμένος στο Κρεμλίνο.
Άγνωστες πτυχές της ιστορίας του
Σε δημοσιεύματα του Sputnik και του Russia Today (σημειώνεται ότι το 2016 είχε ανακηρυχθεί στη Ρωσία «Έτος Γιούρι Γκαγκάριν») αναφέρονται άγνωστες πτυχές της ιστορίας του Γκαγκάριν. Μεταξύ αυτών ήταν το ότι αντί για το ιστορικό «φύγαμε» ήταν να πει «Εδώ πλήρωμα, απογειώνομαι», καθώς και ότι πριν την πτήση είχε γράψει αποχαιρετιστήριο γράμμα προς τη σύζυγο και τις κόρες του- το οποίο μπορεί να μην χρειάστηκε τελικά, αλλά η γυναίκα του, Βαλεντίνα, άνοιξε μετά το μοιραίο αεροπορικό δυστύχημα. Το πρακτορείο TASS είχε ετοιμάσει τρία δελτία για μετά την πτήση, ένα για την επιτυχία, ένα για την αναζήτηση του Γκαγκάριν εάν το σκάφος δεν κατάφερνε να τεθεί σε τροχιά και ένα για τον τραγικό θάνατο του κοσμοναύτη σε περίπτωση ολικής αποτυχίας.
Επίσης – σε ποιο αστείο πνεύμα- όταν πήγε στη Μόσχα για να συναντήσει τον Νικίτα Χρουστσόφ, οι δημοσιογράφοι πρόσεξαν ότι είχε ξεχάσει να δέσει τα κορδόνια του, ενώ η διάσημη ουλή του φαίνεται τελικά ότι είχε προκύψει όταν προσπάθησε να βγει από το παράθυρο του δωματίου όπου βρισκόταν με μια νοσοκόμα όταν μπήκε η γυναίκα του.