Είναι άξιον απορίας, πως μία τόσο ένδοξη σελίδα στην ιστορία της Κύπρου έχει κρατηθεί για τόσους αιώνες στο σκοτάδι. Η Κύπρος, πέραν από τους αγρότες, τους δούλους, τους σκλάβους, τους καταπιεσμένους, έχει να επιδείξει στα χρόνια του Μεσαίωνα και κάποια παλληκάρια που αψήφισαν τη δύναμη των ισχυρών, που σήκωσαν το κεφάλι απέναντι στους κατακτητές και τους καταπιεστές και απέδειξαν πως το DNA αυτού του λαού έχει κάτι μοναδικό.
Δεν έχει σημασία εάν ο αγώνα κερδίζεται. Σημασία έχει ο αγώνας, η πάλη, ο ξεσηκωμός, το ταξίδι προς την Ιθάκη. Πριν από 589 ακριβώς χρόνια, το 1426, ένας λαός ξεσηκώθηκε. Ενας λαός καταπιεσμένος. Κατατρόπωσε τους κατακτητές και επέβαλε για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία τη διοίκηση της πολιτείας από το λαό.
Το Κίνημα του Ρε Αλέξη ήταν για την εποχή του κάτι μοναδικό, κάτι πρωτόγνωρο, κάτι φανταστικό. Ισως το ιδεώδες για τους απανταχού της γης καταπιεσμένους. Το επαναστατικό κίνημα του Ρε Αλέξη και των Κυπρίων χωρικών κατά των Φράγκων εκδηλώθηκε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας σε μια εποχή που οι Κύπριοι στέναζαν για τρεις αιώνες από το ζυγό των Λουζινιανών.
Οι κατακτητές είχαν επιβάλει το φεουδαρχικό σύστημα. Πολλοί από τους προγόνους μας ανταλλάσσονταν με άλογα, με κυνηγετικά γεράκια ή και με γαϊδούρια. Δούλευαν σαν σκλάβοι, κυριολεκτικά για ένα κομμάτι ψωμί. Ηταν το 1426. Οι Σαρακηνοί εισβάλλουν στο νησί, νικούν τον βασιλιά Ιάγο στη μάχη της Χοιροκοιτίας και τον πιάνουν αιχμάλωτο. Λεηλατούν το μεγαλύτερο μέρος της Κύπρου και αφήνουν πίσω τους στάχτες και ερείπια.
Κυριακή 7 Ιουλίου 1426.
Οι Μαμελούκοι της Αιγύπτου ήταν έτοιμοι να καταλάβουν το νησί. Ο βασιλιάς Ιανός με τον αδελφό του Ερρίκο της Γαλιλαίας, παρέταξε τον στρατό του στον κάμπο της Χοιροκοιτίας, έτοιμος να υπερασπιστεί την κτήση του. Ωστόσο, κατέληξε φυλακισμένος στην Αίγυπτο και αυτή ήταν η αρχή της παρακμής της Μεσαιωνικής Κύπρου.
Κάποια χρόνια μετά, μία περιοχή πήρε το όνομά της από αυτήν την αιματηρή μάχη. Ο σουλτάνος Μπαρσμπάι δεν επρόκειτο να μείνει με σταυρωμένα τα χέρια. Αφού οι συνομιλίες έπεφταν στο κενό και αφού είχε προειδοποιήσει αρκετές φορές τον Ιανό, άρχισε να στέλνει κατά καιρούς στρατό στην Κύπρο ξεκινώντας από το 1429 έως και το 1426. Οι πόλεις του νησιού έπεφταν μία μία. Αρχικά η Λάρνακα, στη συνέχεια η Λεμεσός. Τα όρια για τον Ιανό είχαν στενέψει.
Λίγες μέρες πριν τη μάχη, ο στρατός των Μαμελούκων είχε μαζευτεί στην Ροζέτα και με 180 πλοία κατευθύνθηκε προς τον κόλπο της Αυδήμου. Οι δυνάμεις του Αιγύπτιου Σουλτάνου αποβιβάστηκαν στο Πισσούρι. Με 3.000 άνδρες ο Μπαρσμπάι κατέλαβε ξανά τη Λεμεσό και κινήθηκε προς τη Χοιροκοιτία όπου και συνάντησε τον Ιανό με τον μικρό στρατό του. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις είχαν αρνηθεί να τον ενισχύσουν στρατιωτικά. Στην αρχή της μάχης η τύχη ήταν με το μέρος του Ιανού.
Ο κυπριακός στρατός είχε καταφέρει πολλά πλήγματα στους Μαμελούκους και είχε προκαλέσει μεγάλες απώλειες, με αποτέλεσμα την υποχώρησή τους. Παρ’ όλα αυτά, ο Ιανός αντί να καταδιώξει τους πανικόβλητους Μαμελούκους διέταξε ανασύνταξη. Ο απειροπόλεμος όμως στρατός του τράπηκε σε άτακτη φυγή. Κάτι το οποίο σύγχυσε πολύ τον αιγυπτιακό στρατό, αφού δεν μπορούσε να καταλάβει αν αυτό ήταν όντως μία κίνηση άτακτης φυγής ή μία καλοστημένη παγίδα. Οι Μαμελούκοι μπροστά σε αυτήν την περίεργη συμπεριφορά αποφάσισαν να κινηθούν προς τον Πύργο της Χοιροκοιτίας.
Εκεί συνειδητοποίησαν πως οι εχθροί τους είχαν όντως τραπεί σε φυγή. Μόλις δε, κατάλαβαν πώς δεν υπάρχει καμία παγίδα, οι Μαμελούκοι στρατιώτες ξεκίνησαν μία ασταμάτητη σφαγή, σκοτώνοντας όποιον πρόφθαναν. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν κι ο πρίγκηπας Ερρίκος καθώς και πολλοί ιππότες και αξιωματούχοι του νησιού. Ο Ιανός, βρέθηκε κάποια στιγμή μόνος του αντιμέτωπος με δύο ένοπλους Μαμελούκους, οι οποίοι ήταν έτοιμοι να τον σκοτώσουν. Τότε ξαφνικά φώναξε στα αραβικά «Μελίκ» που σημαίνει βασιλιάς. Γλύτωσε το θάνατο, αλλά συνελήφθη και στάλθηκε αιχμάλωτος στις Αλυκές και από εκεί στο Κάιρο.
Ένας από τους αυτόπτες μάρτυρες της εποχής, υπήρξε και ο σπουδαίος χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς, ο οποίος αναφέρει στα χρονικά του: «Τότε φάνηκαν οι Σαρακηνοί στην κορυφή του λόφου, απέναντι από την πεδιάδα… ο βασιλιάς τότε τράβηξε το σπαθί του, το ίδιο και όλος ο στρατός, και βάδισαν κατά πάνω τους και συναντήθηκαν στην κορυφή εκείνου του λόφου. Και σκότωσαν πολλούς Σαρακηνούς, και οι Σαρακηνοί γύρισαν πίσω, και ο βασιλιάς το ίδιο…όμως η σάλπιγγα βαρούσε για υποχώρηση. Και πλέον κανένας δεν επέστρεφε και οι περισσότεροι από το πεζικό παράτησαν τις ασπίδες και τα όπλα τους και έφυγαν».
Εκμεταλλευόμενος τις συνθήκες και την αποδιοργάνωση που επικρατούσε, ο Αλέξης από την Κατωμηλιά, που δούλευε ως ιπποκόμος στις υπηρεσίες των αγγελιοφόρων του βασιλιά, οργανώνει το κίνημα για απελευθέρωση. Ενα κίνημα με παγκύπριο χαρακτήρα, οργανωμένο κατά τις πηγές και με πλατιά απήχηση στο λαό. Δίνονται μάχες θρυλικές και θέτει υπό τον έλεγχό του πολλές αστικές και αγροτικές περιοχές του νησιού διορίζοντας διοικητές από τις τάξεις των εξεγερμένων Κυπρίων.
«Εβαλαν οι χωργιάτες καπετάνον εις την Λεύκαν, άλλον καπετάνον εις την Λεμεσόν, άλλον εις την Ορεινήν, και εις την Περιστερόναν άλλον, και εις του Μόρφου καπετάνον, και εις Λευκονικον ρήγαν Αλέξην, και όλοι οι χωργιάτες εδόθησαν εις την πόταξίν του και αννοίξαν τες αποθήκες και εκουβαλούσαν τα κρασία, τους καλοπίχερους, έτεροι έπαιρναν το ψουμίν από τ’αλώνια, άλλοι τα ζαχάριτα και ποδέλοιπα πράγματα τους καλούς λας», γράφει ο χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς.
Ο Αλέξης κάνει το αρχηγείο του στο Λευκόνοικο και ανακηρύσσεται από τους επαναστάτες χωρικούς Ρε, δηλαδή Ρήγας Αλέξης.
Η είδηση για την επανάσταση και την επικράτησή της στην Κύπρο θορύβησε τις βασιλικές αυλές της Δύσης, την Αγία Εδρα και το Σουλτάνο του Καΐρου, καθώς ήξεραν πολύ καλά ότι το παράδειγμα των επαναστατημένων Κυπρίων μπορεί να το ακολουθήσουν και άλλοι υποδουλωμένοι λαοί. Ετσι αφήνουν κατά μέρος τις μεταξύ τους έχθρες και το τότε κεφάλαιο συνασπίζεται, συντονίζεται και καταπνίγει στο αίμα την επανάσταση των χωρικών της Κύπρου.
Στις 12 του Μάη του 1427, ο ηγέτης της επανάστασης, ο Ρε Αλέξης, συλλαμβάνεται από Ιωαννίτες ιππότες. Μεταφέρεται στη Λευκωσία, βασανίζεται απάνθρωπα και σχεδόν μισοπεθαμένος διαπομπεύεται στους δρόμους της πόλης. Την ίδια μέρα, οι ευγενείς της Λευκωσίας συγκεντρώνονται στο παλάτι για να απολαύσουν το θέαμα. Απαγχονίζουν τον Ρε Αλέξη, σε μια συκαμινιά.
Ομως, αυτό που αναδεικνύει τον Ρε Αλέξη ως ήρωα, ως θρύλο και ως μεγάλο επαναστάτη δεν είναι το αποτέλεσμα της επανάστασης αλλά η επανάσταση. Το γεγονός ότι ένα απλός δουλοπάροικος συγκέντρωσε τη στήριξη των καταπιεσμένων, συνένωσε το λαό του και απελευθέρωσε την πατρίδα του. Διαμοίρασε τη γη και τα αγαθά στο λαό και αμφισβήτησε το κατεστημένο. Και άλλοι λαοί μπορούν να προβάλουν στην ιστορία τους ήρωες, υπαρκτούς ή μη, που τάχθηκαν υπέρ των καταπιεσμένων και των φτωχών.
Ο Ρε Αλέξης ήταν όμως για κάποιους λόγους μοναδικός, μεγαλειώδης. Για παράδειγμα, ο θρύλος του Ρομπέν των Δασών των Αγγλων δεν αφορούσε κάποιο ήρωα από τις κατώτερες τάξεις, αλλά κάποιον ευγενή που βοηθούσε τους φτωχούς και δεν αμφισβήτησε ποτέ το θεσμό του βασιλιά. Ή ο Σπάρτακος στην αρχαία Ρώμη. Η επανάστασή του δεν στόχευε στην ανάληψη της εξουσίας από τους επαναστατημένους και την αλλαγή των θεσμών, αλλά τη φυγή προς την ελευθερία. Η μόνη επανάσταση που μπορεί να συγκριθεί με το χαρακτήρα του κινήματος του 1426 στην Κύπρο είναι η Γαλλική Επανάσταση η οποία έγινε όμως 363 χρόνια αργότερα και λόγω του μεγέθους της κατάφερε να εμπνεύσει ολόκληρη την υφήλιο.
Ο Αλέξης από την Κατωμηλιά, όχι μόνο απελευθέρωσε την Κύπρο για μια περίοδο 6 μηνών, όχι μόνο πέτυχε να γίνει καθολικώς αποδεκτός και να μνημονευτεί ως Ρε Αλέξης, δηλαδή Ρήγας ή Βασιλιάς αλλά κατάφερε να αποδείξει πως τα κατεστημένα μπορούν να αμφισβητηθούν. Ο Αλέξης, δεν νίκησε μόνο τους κατακτητές. Νίκησε την καταπίεση, νίκησε τη δουλεία, νίκησε τους… θεσμούς τής τότε εποχής. Ωστόσο δεν επικράτησε. Αν και η επανάσταση φάνηκε να έχει μεγάλη απήχηση από το λαό και πολλοί έλαβαν μέρος σε αυτή, οι Φράγκοι διοικητές του νησιού ήταν αποφασισμένοι να ανακαταλάβουν τη διοίκηση.
Καλώντας ξένη βοήθεια, επιστράτευσαν τον Φρε Άγγελο του Σπιταλλίου, δηλαδή τον αρχηγό του ομώνυμου Τάγματος των Ιωαννιτών που έδρευε στην Κύπρο, καθώς και τον Αντωνίε τα Μιλά (Μιλάνο). Οι Ευρωπαίοι φεουδάρχες, βοήθησαν τους Φράγκους να καταστείλουν την εξέγερση αφού θορυβήθηκαν τόσο που θεώρησαν πώς θα αποτελούσε ένα κακό παράδειγμα προς μίμηση στην υπόλοιπη ήπειρο.
Στις 12 Μαΐου 1427, ο ηγέτης της επανάστασης συνελήφθη από Ιωαννίτες ιππότες και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία. Εκεί βασανίζεται απάνθρωπα και σχεδόν ξεψυχισμένος διαπομπεύτηκε στους δρόμους της Λευκωσίας. Στην αυλή του παλατιού οι ευγενείς έχουν συγκεντρωθεί για να «απολαύσουν» το θέαμα. Οι Φράγκοι απαγχονίζουν τον Ρε Αλέξη σε μια συκαμινιά. Η φεουδαρχία συνεχίστηκε. Η δύναμη του ισχυρού επιβλήθηκε.
Και επειδή η ιστορία γράφεται από τους τελικούς νικητές και τους υμνητές του κατεστημένου, δεν είναι τελικά και τόσο άξιον απορίας γιατί η ιστορία του Ρε Αλέξη παρέμεινε άγνωστη για πολλούς και δεν υπάρχει γι’ αυτήν ούτε μία παράγραφος στα βιβλία που διδάσκονται στα σχολεία.
Ο Ρε Αλέξης παρέμεινε ορφανός υμνωδιών, παρά το γεγονός ότι ήταν ο πρωταγωνιστής μιας από τις πιο ηρωικές σελίδες της κυπριακής αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας. Και έτσι θα μείνει. Η υπόθεση του Ρε Αλέξη είναι αναπόφευκτο να προκαλεί συνειρμούς. Τι θα πει, φεουδαρχία, αποικιοκρατία, χρηματοκρατία; Οι διαφορές τους είναι μόνο τεχνικές. Στην ουσία πρόκειται για το ίδιο πράγμα. Την επιβολή του ισχυρού στον αδύνατο, του πλούσιου στον φτωχό, του κατεστημένου στον καταπιεσμένο.
Ο Ρε Αλέξης είναι στο DNA μας;
Σήμερα που οι ευρωπαϊκές ελίτ μεθυσμένες από την εξουσία του χρήματος προσπαθούν να επιβάλουν μια διαφορετικού τύπου φεουδαρχία, υπάρχει ο τολμηρός, ο «κατάπελλος» επαναστάτης που θα αψηφίσει τα πάντα για να υψώσει ανάστημα;
Πηγές:
mixanitouxronou.com.cy/stiles/polemikes-istories/to-olethrio-lathos-tou-fragkou-vasilia-tis-kiprou-pou-nikise-tous-mameloukous-isvolis-alla-den-tous-katedioxe-ke-echase-tin-machi-tis-chirokitias-giati-onomastike-laoudkia-i-periochi/
http://dialogos.com.cy/blog/re-alexis-i-exegersi-ton-katapiesmenon/
mixanitouxronou.com.cy/categories/istoria/o-chorikos-pou-ton-apokalousan-re-alexi-ke-xesikose-to-lao-se-epanastasi-kata-ton-fragkon-egine-vasilias-tis-kiprou-gia-ligous-mines-ke-iche-martiriko-telos-pia-gnosti-periochi-tis-lefkosias-scheti/
ellinoistorin.gr/?p=27313
Κυριακή, 8 Δεκεμβρίου, 2024
Copyright 2024 © olympia.gr
Made by minoanDesign