Ως τότε η βενζίνη «επωλείτο εις τα φαρμακεία δια τον καθαρισμό μόνο των λεκέδων»
Με κάθε είδους άμαξες, οι Αθηναίοι του περασμένου αιώνα οργάνωναν εκδρομές στην πιο αγαπημένη από τις μακρινές εξοχές, το «προάστιο» Πατήσια. Η μεγαλύτερη όμως εξόρμηση γινόταν για τους εορτασμούς της πρωτομαγιάς στους κήπους των Πατησίων. Μόνιππα, δίιππα, βικτόριες, λαντό και αραμπάδες μετέφεραν τον κόσμο από τις γειτονιές.
Σημαντική θέση στη συγκοινωνία κατείχαν τα βιζαβί. Ήταν τα λεωφορεία της εποχής. Επρόκειτο για μεγάλες ανοιχτές άμαξες με αντικριστά μουσαμαδένια καθίσματα. Βενζινοκίνητα λεωφορεία δεν υπήρχαν, αφού το πρώτο αυτοκίνητο έκανε την εμφάνισή του στην Αθήνα το 1901. Ως τότε «η βενζίνη ήτο είδος το οποίο επωλείτο εις τα φαρμακεία δια τον καθαρισμό των λεκέδων».
Στις 23 Απριλίου 1882 η βελγικής προέλευσης «Ανώνυμος Ελληνική Εταιρεία Ιπποσιδηροδρόμων Αθηνών – Περιχώρων», εγκαινίασε τον ιπποκίνητο τροχιόδρομο Συντάγματος – Πατησίων. Δέκα ιπποκίνητα τραμ, στολισμένα με μυρτιές και σημαίες – ελληνικές και βελγικές – μετέφεραν από το Σύνταγμα τους επισήμους. Στο τέρμα της διαδρομής, που ήταν στο ρέμα Λαβίδη, δηλαδή η σημερινή Φωκίωνος Νέγρη, τους περίμενε πλούσιο πρόγευμα που σέρβιρε η μπυραρία «Φίσερ». Αργότερα το τέρμα της γραμμής έγινε η περίφημη Αλυσίδα.
Η περιπέτεια με τον ιπποκίνητο τροχιόδρομο στα Πατήσια
Η μετάβαση στα Πατήσια με τον ιπποκίνητο τροχιόδρομο ήταν μια μικρή περιπέτεια. Τα μικροσκοπικά γαλάζια οχήματα, κλειστά τον χειμώνα και ανοιχτά το καλοκαίρι, προχωρούσαν πάνω σε μικρές σιδηροτροχιές και η ταχύτητα τους ήταν ανάλογη με τη διάθεση των ιπποζυγίων. Συχνά τα άλογα δεν προχωρούσαν και τότε οι επιβάτες κατέβαιναν και έσπρωχναν το τραμ ώσπου να ξαναπάρει μπρος. Έτσι το λαϊκό δίστιχο «το τραμβάι (από το αγγλικό tramway ) δεν τραβάει», ανταποκρινόταν πολλές φορές στην πραγματικότητα. Όταν το ιπποκίνητο «τραμβάι» αντικαταστάθηκε από τον «ηλεκτρικό τροχιόδρομο», τα άλογα δόθηκαν σε θηριοτροφεία και στον ζωολογικό κήπο, ενώ τα βαγόνια έγιναν μπανιέρες στο Νέο Φάληρο.
Το ηλεκτρικό τραμ στα Πατήσια
Το 1908 το ηλεκτρικό τραμ έφτασε στα Πατήσια. Με δύο βαγόνια και ανοιχτό για το καλοκαίρι, με χρώμα κρεμ στην αρχή και πράσινο αργότερα και με τέλος της διαδρομής το τέλος της οδού Πατησίων. Από την αρχή της κυκλοφορίας του πήρε τον αριθμό 3, ο οποίος παραμένει ακόμη και σήμερα στο τρόλεϋ.
Το 1940 τοποθετήθηκε από την «HEM Power» το μεγάλο πολυτελές κίτρινο τραμ 3/7 Πατήσια – Αμπελόκηποι και λόγω της μεγάλης επιβατικής κίνησης θεωρήθηκε η σημαντικότερη για την εποχή εκείνη γραμμή. Το 1953 ο τότε υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής, ξήλωσε τις γραμμές του τραμ στη Χαυτεία και ανάγκασε την ΗΕΜ να αντικαταστήσει τα τραμ με τρόλεϋ.
Το «Θηρίο»
Το 1885 μπήκε σε λειτουργία ο ατμήλατος σιδηρόδρομος Αθηνών – Κηφισίας, το περιβόητο «Θηρίο», που ξεκινούσε από τον σταθμό Αττικής και αργότερα από την πλατεία Λαυρίου (οδός 3ης Σεπτεμβρίου). Το φοβερό παρατσούκλι του δόθηκε από τη φασαρία που έκαναν οι βραδυκίνητες μηχανές του, που ξεφυσούσαν καρβουνόσκονη, σπίθες και αναμμένα καρβουνάκια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι επιβάτες, κυρίως το καλοκαίρι με τα ανοιχτά βαγόνια, να βγαίνουν κατάμαυροι ως «ανθρακωρύχοι».
Όταν το «Θηρίο» περνούσε από το τέρμα της οδού Πατησίων, ο φύλακας «τέντωνε» την αλυσίδα (το 1930 αντικαταστάθηκε από δύο σιδερένιες μπάρες).
Σ΄αυτήν οφείλει το όνομά της η γραφική τότε Αλυσίδα.
Ο απόγονος του «Θηρίου» και η νέα εποχή
Ο γρήγορος, όμορφος και αθόρυβος απόγονος του «Θηρίου», ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος, επεκτάθηκε πολύ αργότερα (1956) ως τα Πατήσια, όπου κατασκευάστηκε σύρτης αναστροφής των συνθέσεων των αμαξοστοιχιών (Τρίτη γραμμή – τοπικό τραίνο). Τελικά, η κατά γενική ομολογία άριστη συγκοινωνία (τραμ και αργότερα τρόλεϋ, λεωφορεία, ηλεκτρικός σιδηρόδρομος), μετέτρεψε τα Πατήσια σε μία από τις πιο πολυσύχναστες και πυκνοδομημένες συνοικίες, με συνέπεια την ποιοτική υποβάθμιση της ζωής των κατοίκων του ωραίου προαστίου.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Αθηναϊκοί Δρόμοι», Ναταλία Σαμαρά-Γκαίτλιχ
Πηγή αρχικής εικόνας: Συλλογή Χαρίλαου Πατέρα