Αντώνης Μακρυδημήτρης
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ)
Αντιπελάγωσις
Ό,τι κι αν λένε για εμάς οι άνθρωποι (της Δύσεως, κυρίως) δεν μας αγγίζει, ούτε μειώνει την μεγάλη ισχύ, τη σπουδαία παράδοση και την αυτοπεποίθησή μας – έτσι, περίπου, σχηματίζεται ο πυρήνας των σκέψεων του ηγέτη της γείτονος χώρας και των περί αυτών. Εξού και ο θαυμασμός των λαϊκών τάξεων των οποίων η πίστη και η εμπιστοσύνη στην ορθότητα της επιχειρηματολογίας του παραμένει ακλόνητη επί μακρόν.
Βοηθούσης, πέραν πάσης αμφιβολίας, και της ρητορικής του δεινότητας, της αμεσότητας του ύφους και της ευθύτητας των συλλογισμών, ιδίως ενώπιον του πλήθους έκθαμβων οπαδών, όποτε μιλά είναι σαν να μιλά το ίδιο το έθνος. Τα βλέμματα των πιστών φωτίζονται και η λάμψη των ιδεών που εκπέμπονται, ενίοτε σχηματικά και κάπως απλουστευτικά, προφανώς για να τις εμπεδώνει κανείς, ανεξαρτήτως επιπέδου μορφώσεως, ευκολότερα, καταλαμβάνει και πλημμυρίζει το συλλογικό φαντασιακό των μαζών στην αντίπερα όχθη και εκείθεν του Αιγαίου πελάγους.
Ευθύς ως ανατέλλει ο ήλιος των δίκαιων, όπως ο ίδιος ακραδάντως πιστεύει, συλλογισμών από το podium του κορυφαίου αξιώματος της πατρίδας του, το οποίο οι ίδιος κατέχει ανελλιπώς και λαμπρύνει δια της εντυπωσιακής φυσικής παρουσίας του, που συνδυάζει λαϊκότητα και μεγαλείο, οι άνθρωποι οπαδοί – ακροατές αποβάλλουν το ύφος το πενθοειδές, που κάποτε τους χαρακτηρίζει. Περιβάλλονται από άφατη αγαλλίαση και χαρά, ικανή να παρηγορήσει το φρόνημα από πεζές ασχολίες και ενδιαφέροντα υλικού χαρακτήρα (διακυμάνσεις στις τιμές του συναλλάγματος, κ.λπ.). Η δόξα του παρελθόντος, η μεγάλη αυτοκρατορία που δέσποσε επί μακρόν στα όρη της Ανατολίας, η ελπίδα του μέλλοντος που θα είναι εξίσου λαμπρό και σπουδαίο, όπως εγγυάται ο πολιτικός αρχηγός, μοιάζει να είναι πιο απτά και αληθινά φαινόμενα από την ανεργία, λ.χ, ή τις περιορισμένες προοπτικές των νέων, την αντιεκκοσμίκευση της κοινωνικής ζωής, κ.λπ. Η πίστη σώζει, αρκεί να είναι στέρεα τα θεμέλια που πάνω της ερείδεται, εξού και οι λαμπροί ναοί που στολίζονται, λειτουργούν μεγαλοπρεπώς και κάποιοι εξ αυτών μετατρέπονται ξανά σε ‘τζαμιά’ (ήγουν, χώροι λατρείας των πιστών). Η έκφραση αλλάζει και μέσα από την οξύτητα του βλέμματος και τη στάση του σώματος, τη στιβαρή και γενναία, διαχέεται ακτινοβόλα προς τα πλήθη που αγάλλονται.
Ο θαυμασμός, εξάλλου, συνδυάζεται με και συνοδεύεται από σεβασμό για τον ηγέτη, που ποτέ δεν λέει ‘εγώ’, αλλά πάντοτε μιλά για το μεγάλο έθνος, τις τύχες του οποίου κρατάει τώρα στα χέρια του. Αυτό μιλά με τη δική του έγκυρη φωνή, που αντλεί την έμπνευσή της από τα βάθη της συλλογικής ψυχής. Ο εαυτός του είναι το έθνος και το έθνος είναι ο εαυτός του, η μοίρα και των δύο είναι πλέον κοινή, ταυτίζεται σαν ζεύγος αδιάλυτο στον αιώνα. Τι σπουδαία στιγμή! Κι ας μην μπορούν οι αδαείς να την κατανοήσουν.
Ας μην φανεί αυτό ως ψόγος ή ειρωνεία. Μακάρι να υπήρχαν και άλλοι σαν αυτόν, όπως ομολογεί μη κρύβοντας τον θαυμασμό του ο πασίγνωστος πρόεδρος της φθίνουσας υπερδύναμης εκείθεν του Ατλαντικού (μεγάλος επιχειρηματίας και δεινός διαπραγματευτής εις τις αγοραπωλησίες ακινήτων, γαρ). Τον συγκαταλέγει δε στη χορεία των μεγίστων ηγετών (δημοκρατιών ή μη) του ήδη προβαίνοντος αιώνος, όπερ έδει δείξαι, φυσικά. Όμως άλλοι, αλλού μιλούν ακόμα πιο ωμά και ξεδιάντροπα. Ενώ αυτός μιλά απλά, σοβαρά, αυστηρά, με στόμφο θρησκευτικό ενίοτε και δέος ιερατικό, ιδίως όταν ψέλνει, καθότι και καλλίφωνος, κι αυτό δεν είναι μικρή, ούτε αμελητέα αρετή, έστω και αν κάποιοι ‘ινφιδέλιδες’ δεν την εκτιμούν. Μα τι μπορούν να ακούσουν και να αφουγκραστούν αυτοί από τις μυστικές χορδές που κρούονται αοράτως στις ανθρώπινες καρδιές;
Τι κι αν κάποιοι απόφοιτοι των ‘μεγάλων σχολών’ κυβερνούν, παροδικώς μετά βεβαιότητος, σε μια χώρα κάπου εκεί πίσω από τις Άλπεις, όπου αναπαύονται οι ακτίνες του ήλιου; Τι καταλαβαίνουν αυτοί απ’ όλα αυτά τα μυστικά και μεγαλειώδη; Εδώ ακούγονται λόγια πίστης αυθεντικά, γνήσιο πάθος εκτρέφεται στις καρδιές, δίχως τη μόλυνση της λογικής των μεταπρατών, εδώ η ποίηση γράφει σελίδες λαμπρές – επική ποίηση και λυρική, συνάμα, για να μην παρεξηγηθώ. Αδύνατον να διαιρεθεί, αδύνατον να περιοριστεί και να καταμετρηθεί επακριβώς το ξεχειλίζον πάθος και σθένος επιχειρημάτων εκείθεν της μεταπρατικής λογικής των εμποροκρατών. Εδώ τα λόγια δεν βγαίνουν από την άκρη των χειλιών, αλλά από τα βάθη των ψυχών. Εδώ τα στίφη της Ανατολής, ευθαρσώς και ατιθάσευτα, όπως πάντα, μεθυσμένα από λόγο οραματικό, ξεχύνονται στα παράλια της Μικρασίας όχι για να πλυθούν, αλλά για να ξεπλύνουν τον κόσμο από την αμαρτία. Και αντί να εκτιμηθούν, λοιδορούνται…
Στην πραγματικότητα δεν είναι ανάγκη όλα αυτά να λεχθούν ξανά, είναι ήδη γνωστά από καιρό. Αλλά η επανάληψη δεν βλάπτει από καιρού εις καιρόν. Λένε ότι η σοφία και η πολιτική γνώση ή επιστήμη γεννήθηκε στο μακρινό παρελθόν στην άλλη όχθη του Αιγαίου πελάγους, τη δυτική. Ακόμα και αν κάποτε αυτό ήταν αληθές, τώρα ουδέν ψευδέστερον αυτού. Το ‘πολιτικόν δίκαιον’, όπως ελέχθη επισήμως και πανηγυρικώς ενώπιον του τέως προέδρου, καίτοι επιφανούς νομικού, της μικράς χώρας δυτικώς του Αιγαίου, έχει μετακομίσει πλέον και ενδημεί οριστικώς στην ανατολική πλευρά του. Όχι απλά εκεί όπου η κορωνίς του Βυζαντίου, αλλά πιο βαθιά, το αγκυροβόλιό του βρίσκεται στα όρη της Ανατολίας, όπου ο αέρας φυσά καθαρά και απαλλάσσει τα πνεύματα από πράγματα περιττά. Λόγια απλά, σταράτα και μετρημένα. Δεν χρειάζονται περικοκλάδες και νομικισμοί, καλοί μόνο για τους ειδικούς και τους ‘καθηγητάδες’ (απ’ αυτούς, κατά το γνωστόν ρητόν, ‘χάνονται οι πατρίδες’). Αυτά που λένε, δεν τα καταλαβαίνουν οι λαοί, αυτά που καταλαβαίνουν είναι εκείνα που τους λέει ευθύβολα, απλά και μέσα στην καρδιά τους ο ηγέτης.
Δεν είναι θαυμάσια όλα τούτα; Πιστεύει κανείς πως δεν έχουν αξία; Και το εγκώμιον αυτό παρέλκει; Αν ίσως, όμως, «έτσι έχουν τα πράγματα»…