13.03.2019 Φανούλλα Αργυρού
Η «Σημερινή» στις 3.3.2019 πρόβαλε πρωτοσέλιδα το ειδησεογραφικό της συναδέλφου Νάταλης Μιχαηλίδου, με τις τρείς γνωματεύσεις ξένων συνταγματολόγων που είχε εξασφαλίζει ο Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος το 2007 για το καθεστώς τον βρετανικών στρατιωτικών περιοχών (βάσεων) με τίτλο « Η κληρονομιά του Τάσσου» οι οποίες έμειναν στα συρτάρια του προεδρικού. Και όχι μόνο:
Στις 5.6.2008 ο επόμενος Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας α) τσιμέντωσε την νέο-αποικιοποίηση της ΚΔ με το Μνημόνιο Μπράουν-Χριστόφια δια της επαναβεβαίωσης του στις δεσμεύσεις των Συνθηκών του 1960 και β) με την δήλωση του στο Brookings Institute στις 27.9. 2010 ότι « οι Βάσεις δεν θα ενοχληθούν και το μέλλον τους θα αφεθεί στα παιδιά και τα εγγόνια μας». Αμφότερες δίχως καμίαν λαϊκή εντολή ή ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ.
Πολλά γράφτηκαν και λέχθηκαν τις τελευταίες μέρες μετά την Συμβουλευτική Γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου στις 25 Φεβρουαρίου 2019 στην υπόθεση του Μαυρικίου. Χαρακτηρίστηκε ως «ισχυρό νομικό όπλο» στα χέρια της Κυπριακής Δημοκρατίας ενώ το Λονδίνο δεν την θεωρεί δεσμευτική. Όμως, η ΚΔ προ πολλού έχει αλλά δεν χρησιμοποιεί, μια διαχρονικά πολύτιμη κληρονομιά από επίσημα βρετανικά έγγραφα στο Βρετανικό Εθνικό Αρχείο συν την πρόσφατη ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΗ απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου του ΗΒ στο Λονδίνο.
Τα έγγραφα φανέρωσαν ότι οι ίδιοι οι Βρετανοί πρώτοι γνωρίζουν ότι οι βάσεις των δεν είναι «κυρίαρχες». Το 1959 χρησιμοποίησαν τον έντεχνο όρο «κυρίαρχες» για να θωρακίσουν την λειτουργία τους από τυχόν αντιδράσεις μας, έκτοτε πίστευαν ότι η παρουσία τους εξαρτιόταν από την ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ.
Το πρώτο μου βιβλίο « Η Κύπρος στο Σφυρί» εκδώσαμε με τον συνάδελφο Ανδρέα Παπακωνσταντίνου στο Λονδίνο τον Μάιο του 1991 καλύπτοντας τις διαπραγματεύσεις των εκκρεμών θεμάτων που απέρρεαν από τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, κυρίως των βάσεων. Το χρησιμοποίησε και ο νομικός και πρώην Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, Στέλιος Θεοδούλου σε άρθρο του στην «Σημερινή» στις 21 Δεκεμβρίου 1994 με τίτλο «Αποικίες ή κατάλοιπο αποικιοκρατίας οι βρετανικές βάσεις στην Κύπρο;» αναφερόμενος στο ιδιαίτερα αποκαλυπτικό, όπως έγραψε, της υπόστασης των βρετανικών στρατιωτικών βάσεων στην Κύπρο το ακόλουθο σημείωμα του Φόρειν ΄Οφις από το βιβλίο μας:
« Οι κυρίαρχες βρετανικές βάσεις, σύμφωνα με τη Συνθήκη, παραμένουν βρετανικό έδαφος και για λόγους διεθνών υποθέσεων θα είναι σαν ¨αποικίες¨, ανκαι εσωτερικά η Δημοκρατία θα εφαρμόζει πολλές από τις κυβερνητικές της αρμοδιότητες. Για πολιτικούς λόγους όμως θα αποφεύγεται η λέξη «αποικία». Για τους ίδιους λόγους, το υπεύθυνο τμήμα στο Whitehall δε θα είναι το Γραφείο Αποικιών αλλά το Υπουργείο Αεροπορίας». Ο κ. Θεοδούλου στο άρθρο του παράθεσε ως Παραπομπές 1 και 2 «Επίσημο έγγραφο του Foreign Office με στοιχεία FO 371/152886 Air Ministry, June– July 1960, στο βιβλίο «Η Κύπρος στο Σφυρί» των Φ. Αργυρού και Α. Παπακωνσταντίνου έκδοση 1991».
Ο κ. Θεοδούλου αναφέρθηκε σ΄αυτό και στις δηλώσεις του στην συνάδελφο Νάταλη Μιχαηλίδου που δημοσιεύθηκαν στην «Σημερινή» στις 3 Μαρτίου 2019.
Σημ. Αργότερα το Υπουργείο Αεροπορίας διαλύθηκε και υπεύθυνο για τις βάσεις είναι το Υπουργείο Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου.
Το Ανώτατο Δικαστήριο του ΗΒ (Supreme Court of the UK) στο Λονδίνο
Την Συμβουλευτική Γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου 25.2.2019 προκατέλαβε, η σημαντικότατη και δεσμευτική για το Ηνωμένο Βασίλειο, απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Supreme Court) στο Λονδίνο της 30ης Ιουλίου 2018. ΄Οταν 7 Δικαστές απέρριψαν τη θέση του Υπουργού Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου ότι το 1960 οι «Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων» μετατράπηκαν σε «νέες οντότητες» («new entities») που «δημιουργήθηκαν» το 1960 και που απέκτησαν ξεχωριστό καθεστώς και γνωμάτευσε -το Supreme Court – ότι οι περιοχές των βάσεων είναι αποικιακά κατάλοιπα.
Οι έντιμοι και ανεξάρτητοι Δικαστές υπό την προεδρία της Lady Hale, αποφάνθηκαν ακριβώς για το θέμα των βάσεων στην Κύπρο. Όχι γιατί έτσι τους ήλθε αλλά αφού μελέτησαν ΤΗΝ ΣΧΕΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Σχετικές οι αναφορές του Δρ. Κλέαρχου Κυριακίδη στο άρθρο του «Μια καθοριστική στιγμή» στην «Σημερινή» 3.3.2019
Στη Χάγη η κυπριακή αντιπροσωπεία αναφέρθηκε στην απόφαση του Ανωτάτου στο Λονδίνο, όμως πιστεύω το Διεθνές Δικαστήριο θα την λάμβανε υπόψη εν πάση περιπτώσει εφόσον προηγήθηκε της δική στους απόφασης που σχετιζόταν άμεσα με το θέμα τους. Την απόφαση σταθμό του Ανωτάτου Δικαστηρίου στο Λονδίνο μετέδωσα από το Ράδιο Πρώτο και το Sigmalive στις 2.8.2018.
1959 – 1960
Τώρα, και επειδή υπάρχουν κάποιες απόψεις που θεωρούν ότι για την αποχώρηση των βάσεων έχουν λόγο και οι Τούρκοι της Κύπρου και κατ΄επέκταση η Τουρκία παραθέτω τα εξής ιστορικά.
Στην συνεδρία στο Φόρειν ΄Οφις στις 11.15 π.μ. Πέμπτη 19 Φεβρουαρίου 1959, μεταξύ Υπουργών Εξωτερικών και Αποικιών της Βρετανίας και άλλων, του Έλληνα Υπ. Εξωτερικών Ευάγγελου Αβέρωφ, του Πρέσβη Γιώργου Σεφέρη (Σεφεριάδη) και άλλων και Τούρκου Υπ. Εξωτερικών Φατίν Ζορλού και άλλων, ο Αβέρωφ ζήτησε από την βρετανική κυβέρνηση να προβεί σε δήλωση στη Βουλή ότι οι «Κυρίαρχες Περιοχές» δεν θα δοθούν σε καμία άλλη χώρα εκτός της Κύπρου. Ο Βρετανός ΥΠΕΞ είπε τέτοια δήλωση θα δημιουργούσε πολιτικές δυσκολίες εφόσον θα υπονοούσε ότι ήδη η βρετανική κυβέρνηση σχεδίαζε να τις εγκαταλείψει σε κάποιο στάδιο. Μετά από συζήτηση «συμφωνήθηκε ότι οι Βρετανικές κυρίαρχες περιοχές δεν θα εκχωρηθούν δίχως την έγκριση των μελών της παρούσας διευθέτησης» (It was agreed that the British sovereign areas should not be alienated without the consentof the parties to the present settlement).
Η συμφωνία Αβέρωφ, Ζορλού Βρετανών που πάρθηκε στην συνεδρία 19.2.1959 αλλά εξουδετερώθηκε τελικά με το APPENDIX P
Στις 7 Απριλίου 1959 το Φόρειν ΄Οφις έγραφε ότι οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας διαφωνούσαν για το θέμα της «εκχώρησης των βάσεων». «…Ευτυχώς φαίνεται να έχουν ξεχάσει ότι στη Σύσκεψη στο Λονδίνο το Φεβρουάριο 1959 συμφωνήσαμε ιδιωτικά με τους κ.κ. Αβέρωφ και Ζορλού ότι «οι οι Βρετανικές κυρίαρχες περιοχές δεν θα εκχωρηθούν δίχως την έγκριση των μελών της παρούσας διευθέτησης». Αυτή η συμφωνία βρίσκεται μόνο στο μυστικό τυπωμένο τόμο που δεν έχουν στη κατοχή τους ούτε οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας ούτε οι Κύπριοι…»
Στην ουσία η μυστική συμφωνία του 1959 προέβλεπε βέτο της Ελλάδας σε περίπτωση εκχώρησης των βάσεων στην Τουρκία και παράλληλα βέτο της Τουρκίας σε περίπτωση όχι μόνο εκχώρησης των βάσεων στην Ελλάδα αλλά και στην ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία. Την τελευταία επιλογή ήταν ακριβώς που στόχευε ο Αρχ. Μακάριος να εξουδετερώσει με την καθοριστική καθοδήγηση του Ζήνωνα Ρωσσίδη.
Μέχρι τον Απρίλιο του 1960 ο Ε. Αβέρωφ ανησυχούσε πολύ και θεωρούσε ζωτικής σημασίας το θέμα για την επιβίωση της ίδιας της ελληνικής κυβέρνησης. Υπήρξαν διάφορες εισηγήσεις από τον Ε. Αβέρωφ και τον Γλ. Κληρίδη αλλά ο Μακάριος ήταν ανένδοτος στο θέμα αυτό και στο τέλος ο Γλ. Κληρίδης (το ίδιο και ο Ε. Αβέρωφ) είπε στους Βρετανούς ότι αν συμβιβαζόντουσαν μαζί του στο θέμα της εκχώρησης ο ίδιος θα εργαζόταν πάνω του (Μακαρίου) να τον καταφέρει να συμβιβαστεί και αυτός στο θέμα της έκτασης των βάσεων…
Έτσι, η νίκη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στο θέμα της εκχώρησης πιθανόν να επιτεύχθηκε σε βάρος των άλλων εκκρεμών θεμάτων τα οποία η ελληνική κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να ικανοποιήσει την βρετανική πλήρως. ΄Όμως, το μεγαλύτερο του κατόρθωμα ήταν προφανώς η επιμονή του (στην οποία συνέτεινε ο αξιόλογος Ζήνωνας Ρωσσίδης εις αντίθεση με τον Γλ. Κληρίδη που φάνηκε αρκετά βοηθητικός προς τους Βρετανούς) στην εξασφάλιση τελικά της δέσμευσης εκ μέρους του Ηνωμένου Βασιλείου που περιλαμβάνεται στο APPENDIX P OF COMMAND PAPER 1093 OF JULY 1960 στο οποίο τονίζεται ότι οι Κυρίαρχες Περιοχές «θα εκχωρηθούν” στην ΚΔ όταν το ΗΒ δεν θα τις χρειάζεται πλέον, κάτι που αρχικά οι Βρετανοί απέρριπταν ασυζητητί.
(Αυτά σε λεπτομέρεια στο βιβλίο μας «Η Κύπρος στο Σφυρί»).
Αξίζει όμως να αναφέρω ότι στο APPENDIX P και η Κυπριακή Δημοκρατία διαβεβαίωσε τους Βρετανούς ότι δεν θα απαιτήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο να παραιτηθεί της κυριαρχίας ή του αποτελεσματικού ελέγχου των Κυρίαρχων Περιοχών των Βάσεων.
Αποδοχή Αβέρωφ
Στις 14 Φεβρουαρίου 1961 σε συνεδρία επίσημων συνομιλιών στο Admiralty House στο Λονδίνο με την βρετανική κυβέρνηση όπου παρευρέθηκαν μεταξύ άλλων από ελλαδικής πλευράς ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλή, ο πρέσβης Γιώργος Σεφέρης και άλλοι, ο Ευάγγελος Αβέρωφ είπε στους Βρετανούς ότι «η Ελληνική κοινότητα (στην Κύπρο) ένοιωθε ότι είχε θυσιαστεί και η ελληνική κυβέρνηση γνώριζε ότι είχε στην πραγματικότητα θυσιάσει ορισμένα από τα συμφέροντα της Ελληνικής κοινότητας. Έπρεπε επομένως να κάνουν (οι Βρετανοί) σίγουρο ότι οι Τούρκοι στην Κύπρο δεν θα ζητούσαν περισσότερα ούτε να επιμένουν όλες οι υποχωρήσεις στην διευθέτηση να εφαρμοστούν αμέσως»…
Φανούλα Αργυρού
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος/συγγραφέας