Επιμέλεια: Ομάδα Εργασίας και Έρευνας του συγγραφέα κ. Αντώνη Αντωνά.
5/12/1955
Εξω από τον Αμίαντο στον δρόμο προς Τρόοδος, με το φως της ημέρας, ομάδα 7 ανταρτών υπό τον τομεάρχη της ΕΟΚΑ Ρένο Κυριακίδη ( Ρωμανός της Πιτσιλιάς) έπληξαν αιφνιδιαστικά, με αυτόματα όπλα διερχόμενα στρατιωτικά οχήματα. Νεκροί 5. (3 στρατιώτες, ένας Τ/Κ αστυνομικός και ένας Κύπριος πράκτορας των Αγγλων)
5/12/1955
Στο Καρβουνά (επί της οδού Κακοπετριάς -Αμιάντου) ομάδα υπό τον Γρ. Αυξεντίου κατέστρεψε ηλεκτρικό μετασχηματιστη και προκάλεσε διακοπή παροχής ηλεκτρικού ρεύματος εις Αμίαντον και Τρόοδος.
6/12/1955
Στον Αγιο Αμβρόσιο Κυρηνείας, ομάδα υπό τον Θάσο Σοφοκλέους πραγματοποίησε επίθεση κατα στρατοπέδου.
7/12/1955
Στη Λευκωσία, τετραμελής ομάδα ενόπλων της ΕΟΚΑ συγκρούεται με Άγγλους στρατιώτες. Ένας νεκρός και 3 τραυματίες Αγγλοι στρατιώτες.
11/12/1955
Μάχη στα Σπήλια με νεκρούς 15 Αγγλους στρατιώτες και 35 τραυματίες.
11/12/1957
Εφονεύθη από θραύσματα βόμβας που ρίφθηκε κατά Άγγλων στο Λευκόνοικο, ο Κυριάκος Μπάκας, ετών 31 από Λευκόνοικο.
15/12/1955
Στη τοποθεσία Μερσινάκι, (Σόλοι) επί της οδού Ξερού – Πόλεως Χρυσοχούς, κατόπιν ενόπλου συγκρούσεως μελών της ΕΟΚΑ με Άγγλους στρατιώτες, φονεύθηκε ένας Άγγλος. Έπεσε γενναία μαχόμενος ο Χαράλαμπος Μούσκος ετών 27 από τη Παναγιά (Εξάδελφος του αρχ. Μακαρίου) Ετραυματίστηκαν και συνελήφθηκαν οι Ανδρέας Ζάκος και Χαρίλαος Μιχαήλ. Τραυματιστηκε στο κεφάλι ο Μάρκος Δράκος, πλην διεφυγε τη σύλληψη.
15/12/1957
Εφονεύθη από τις *“δυνάμεις ασφαλείας”, στην Αμμόχωστον κατα τη διάρκεια διαδήλωσης , ο Αργυρός Νικόλα ετών 33 απο την Αμμόχωστο
15/12/1958
Εφονεύθη στις Αρόδες από “δυνάμεις ασφαλείας” ενώ επιχειρούσε να διαφύγει ο Ιάκωβος Χριστοδουλίδης 19 ετών από τις Αρόδες
16/12/1955
Στη Γιαλούσα, 12 ένοπλοι αγωνιστές υπό τον Λοϊζο Χατζηλοϊζο επετέθηκαν κατα του αστυνομικού σταθμού. Ακολούθησε μάχη επί 15 λεπτά. ΕφονεύθηΆγγλος υπολοχαγός
18/12/1957
Συνελήφθη από “δυνάμεις ασφαλείας “ στους Στύλλους , εβασανίσθη και εφονεύθη ο Θεοδόσης Χατζηθεοδοσίου 24 ετών από τους Στύλλους.
27/12/1957
Εδολοφονήθη από κουμμουνιστές στη Πηγή Αμμοχώτου, ο Ανδρέας Επιφανείου 19 ετών από τη Πηγή.
24/12/1955
Εφονεύθη στο παρά το χωριό Νικητάρι, από “δυνάμεις ασφαλείας” που κύκλωσαν το χωριό, ο Χαράλαμπος Κουσπάρης ετών 46 από το ¨ορος Σινά
31/12/1956
Eπεσε μαχόμενος στο γεφύρι της Ζωοπηγής, ο Μάκης Γιωργάλλας 21 ετών από το Μαραθόβουνο, μέλος ομάδας υπό τον Γρηγόρη Αυξέντιου. Μετά το θανάσιμο τραυματισμό του, απευθυνόμενος προς τον Γρ. Αυξεντίου, είπε “Μάστρε πεθαίνω…Ζήτω η Ελλάς!”
*Όπου δυνάμεις ασφαλείας = Άγγλοι στρατιώτες και Τ/Κ επικουρικοί πραιτωριανοί.
Πιο κάτω, τυχαία επιλογή περιγραφών. Σημ. Καταβάλλεται προσπάθεια εκ μέρους μας, όπως σε όλες τις επετείους να καταχωρούνται τιμητικά αφιερώματα. Εθνικό χρέος έχουμε προς τους ήρωες μας, να μην τους ξεχνάμε, διότι «τότε οι νεκροί πεθαίνουνε, μόνο όταν τους λησμονάνε». (Κ. Ουράνης)
5/12/1955 Ο Διγενής στις 4 Δεκεμβρίου διέταξε μια διπλή επιχείρηση την οποία ανέθεσε στο Ρένο Κυριακίδη (Ρωμανό) και στον Γρηγόρη Αυξεντίου (Ρήγας, είχε αλλάξει ψευδώνυμο)).
Την πρώτη επιχείρηση, του Κόκκινου Φαναριού την ανέθεσε στον Ρένο Κυριακίδη και έγινε στο δρόμο μεταξύ Αμιάντου και Τροόδους στην τοποθεσία μ’ αυτό το όνομα . Πήραν μέρος, εκτός απο τον Ρωμανό, οι Βάσος Ξενοφώντος, Ευαγόρας Παπαχριστοφόρου, Ανδρέας Αντωνιάδης(Κεραυνός μετέπειτα προδότης), Χαράλαμπος Μπαταριάςκαι Χριστόφος Χριστοφίδης. Ο Ρένος Κυριακίδης ήταν επικεφαλής με το χέρι σπασμένο και πρόχειρα δεμένο, εντούτοις με ελαφρύ οπλισμόκαθοδήγησε και οργάνωσε την ενέδρα. Η ομάδα κινήθηκε μέσα απο τις χιονισμένες κορυφές του Ολύμπου και το ξημέρωμα της 5ης Δεκεμβρίου βρεθήκανε στο μέρος που θα γινόταν η ενέδρα. Στο σημείο που είχαν αποφασίσει να χτυπήσουν υπήρχε κοντά αγγλικό στρατόπεδο και υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να τους επιτεθούν οι Βρετανοί με βαρύοπλισμό.
Ο Χαράλαμπος Μπαταριάς, στις «Θύμισές» του, αναπολεί απ’ αυτήν την μάχη :
«Στά δεξιά του δρόμου όπως κατευθυνόμαστε προς το Τρόοδος τοποθετήθηκε το Μπρέν με χειριστή τον Χαρίλαο Ξενοφώντος και βοηθό πρεντιστή τον Βάσο Βασιλειάδη και οι οδηγίες που πήραν, ήσαν, μετά απο την επιχείρηση, ανεξάρτητα πια θα ήτο η έκβαση και που θα κατευθυνόταν η υπόλοιπη ομάδα, αυτοί οι δυο θα πήγαιναν κατ’ ευθείαν στα λημέρια.
Εγώ με τον Χριστόφορο Χριστοφίδη ως χειροβομβιστές και με ιταλικό τυφέκιο αραβίδα, τοποθετηθήκαμε αριστερά του δρόμου πάνω ακριβώς απο την απότομη στροφή. Ο Ανδρέας Αντωνιάδης Κεραυνός-αργότερα προδότης– με ελαφρό αυτόματο τύπου μαρσίπ και ο Ευαγόρας Παπαχριστοφόρου με τόμσον πήραν θέση στην αριστερή κάτω πλευράτου δρόμου, και ο Ρένος Κυριακίδης πήρε θέση απέναντι σε κάποιο βουναλάκι σε σημείο που υπήρχαν πέτρες για κάλυψη, και αναμέναμε εκεί πολλές ώρες μέχρι που απογοητευτήκαμε.
Σε κάποια στιγμή όμως, αργά το απόγευμα, ακούστηκαν και φάνηκαν δυο λάντ ρόβερ.
Μπήκαν στον κλοιό. Δόθηκε το σύνθημα από τον τομεάρχη μας Ρένο και αρχίσαμε μαζί. Οι χειροβομβίδες, το μπρέν και τα άλλα όπλα. Τα αυτοκίνητα κτυπημένα, το πρώτο με τον οδηγό και συνοδηγό, έμειναν στη γωνιά του δρόμου, ενώ το δεύτερο με 4-5 στρατιώτες έπεσε κάτω απο τον δρόμο. Οι Άγγλοι ανταπέδωσαν για λίγο τα πυρά, αλλά σύντομα αναγκάστηκαν να σταματήσουν γιατί τους εξουδετερώσαμε τελείως. Κατά την μάχη, κάποιος Άγγλος και ήτο κρυμμένος-πεσμένος κάτω απο το αυτοκίνητο και σημάδεψετον Ρένο, αλλά τον εντόπισε έγακαιρα και τον κτύπησε και έτσι έπαψε κάθε αντίσταση.
Μετά το τέλος της μάχης η ομάδα χωρίσθηκε στα δυο με βάση το σχέδιο. Οι Χαρίλαος Ξενοφώντος και Βάσος Βασιλειάδης πήγαν κατ’ ευθείαν στα λημέρια ενώ οι υπόλοιποι κατευθύνθηκαν στον Κάτω Αμίαντο στο σπίτι του Ευαγόρα Παπαχριστοφόρου. Εκεί ξεκουράστηκαν και δέχθηκαν τις περιποιήσεις του Ιερέα πατέρα του Παπαχριστοφόρου μέχρι να πάρουν τον δρόμο για τα λημέρια τους.
11/12/1955. Το φθινόπωρο του 1955 ήταν ιδιαίτερα θερμό για την Κύπρο. Η ΕΟΚΑ είχε κλιμακώσει τις επιχειρήσεις της, προκαλώντας αναστάτωσητόσο στη βρετανική διοίκηση του νησιού όσο και στην κυβέρνηση του Λονδίνου.
Στις 11 Δεκεμβρίου, ο αρχηγός της οργάνωσης Γεώργιος Γρίβας – Διγενής, μαζί με το πρωτοπαλίκαρο του τον Γρηγόρη Αυξεντίου και 12 ακόμη μαχητές, μεταξύ των οποίων και ο Ρένος Κυριακίδης, βρίσκονταν σε κρησφύγετο κοντά στο χωριό Σπήλια, ανατολικά της Κακοπετριάς.
Ξαφνικά στο χωριό έφτασαν φορτηγά γεμάτα Βρετανούς στρατιώτες. Ο Αυξεντίου διατάχθηκε από τον Γρίβα να προβεί σε αναγνώριση. Όταν επέστρεψε, μετά από μισή ώρα, ανέφερε ότι εχθρική δύναμη από 200-250 άνδρες κινείτο από τα Σπήλια προς το κρησφύγετο τους. Μαχητέςτης ΕΟΚΑ, μαζί με τον αρχηγό τους Γεώργιο Γρίβα η κορυφογραμμή βόρεια του χωριού, όπου βρίσκονταν οι άνδρες της ΕΟΚΑ, είχε καλυφθεί από πυκνή ομίχλη. Ο Αυξεντίου, με λίγους άνδρες, προωθήθηκε σε ρόλο επιτήρησης. Η διαταγή του Γρίβα ήταν να βάλλεικατά του εχθρού μόλις αυτός πλησιάσει, ώστε να ειδοποιηθούν οι υπόλοιποι, οι οποίοι είχαν καταλάβει επίκαιρες θέσεις στην κορυφογραμμή. Στις 15.00 ο Αυξεντίου άνοιξε πυρ όταν οι Βρετανοί τον πλησίασαν στα 20 περίπου μέτρα. Στη συνέχεια εκτόξευσε δύο χειροβομβίδες και επιχείρησε απαγκίστρωση. Οι Βρετανοί, όμως, γεγονός το οποίο αγνοούσαν οι άνδρες της ΕΟΚΑ, είχαν χωριστεί σε δύο τμήματα. Εκτελώντας κυκλωτική κίνηση, προωθήθηκαν και από βορρά προς την κατεύθυνση των Σπηλιών. Ωστόσο, ο Αυξεντίου συμπτύχθηκε ταχύτατα προς τους υπόλοιπους και όλοι μαζί κατευθύνθηκαν προς την περιοχή της Κακοπετριάς. Ανυποψίαστα τα δύο βρετανικά αποσπάσματα δεν αντιλήφθηκαν ότι το «θήραμα» είχε ξεφύγει. Οι Βρετανοί αλληλοπυροβολήθηκαν! Ερχόμενα από αντίθετη κατεύθυνσηκαι με εξαιρετικά μειωμένη ορατότητα λόγω της ομίχλης, άνοιξαν πυρτο ένα εναντίον του άλλου. Όταν κατάλαβαν το λάθος τους ήταν πλέοναργά. Δεκαπέντε – είκοσι Βρετανοί στρατιώτες κείτονταν νεκροί από πυρά των συμπατριωτών τους, αλλά και των ανταρτών. Οι τραυματίες ανέρχονταν σε 37.
Ένα απόρρητο έγγραφο από τη βρετανική διοίκηση της Κύπρου αποδίδει με τον πλέον εύγλωττο τρόπο το φιάσκο: «Ήταν η πρώτη φορά που τα στρατεύματά μας ήλθαν σε απ’ ευθείας επαφή με τους τρομοκράτες. Χωρισμένα σε δύο φάλαγγες, βάδιζαν με σχέδιο να σχηματίσουν κλοιό. Ενώ όλα έδειχναν ότι ο κλοιός γύρω από τους τρομοκράτες στένευε θανάσιμα, η επιχείρηση εξελίχθηκε ξαφνικάκαι απροσδόκητα σε αιματηρή τραγωδία. Οι μονάδες μας, ερχόμενες από διαφορετικές κατευθύνσεις, παραπλανήθηκαν από πυρά των τρομοκρατών, που παρενεβλήθησαν στην μέση τους. Μέσα στην ομίχλη που επικρατούσε, συγκρούστηκαν μεταξύ τους… Χάσαμε την ευκαιρία μίας ολοκληρωτικής νίκης, που θα σήμαινε το τέλος της τρομοκρατίας».
Ο ίδιος ο Γρηγόρης Αυξεντίου, σε επιστολή του, περιέγραψε τη μάχη: «Το δικό μου το βιολί (το όπλο μου) δεν πρόκειται ποτέ να πέσει στα χέρια των Κότσιηδων (Άγγλων), εφ’ όσον είμαι ζωντανός. Τώρα που σου γράφω, το έχω στα γόνατά μου και είμαι περήφανος γι’ αυτό, γιατί έπαιξα κάτι όμορφους σκοπούς. Τους έστησα ένα σπουδαίο παιχνίδι, που θα το θυμούνται όσο υπάρχει βρετανικός στρατός. Έβαλα δύο τάγματα και αλληλοσυγκρούστηκαν και γέμισαν την χαράδρα πτώματα και εγώ έφυγα μέσα από τα μάτια τους, κατρακυλιστός, με τον τρόπο που ξέρεις. Δεν πρόφτασα όμως να καλοκάτσω, όπου πάω με κυνηγάει η προδοσία. Και τώρα τρέχω, διαρκώς κυνηγημένος από την προδοσία».
Ωστόσο, παρά τη βρετανική «εμφύλια» σύγκρουση, ο κίνδυνος δεν είχε περάσει για τους Κύπριους μαχητές. Ο Γρίβας με τρεις συναγωνιστέςτου καταδιώχτηκε από μεγάλη βρετανική περίπολο η οποία διέθετε κυνηγετικά σκυλιά. Οι αντάρτες καλύφθηκαν στα πυκνά φυλλώματα με το χέρι στη σκανδάλη. Κάποια στιγμή Βρετανοί στρατιώτες βρέθηκαν ελάχιστα μέτρα από τον αρχηγό της ΕΟΚΑ, αλλά δεν τον αντιλήφθηκαν. Λίγο μετά τις 17.00 οι Βρετανοί εγκατέλειψαν την καταδίωξη λόγω του σκότους. Το τελευταίο ωστόσο από σύμμαχος έγινε εχθρός για τους αντάρτες, καθώς κινδύνευαν να τσακιστούν στους γκρεμούς. Περπάτησαν προσεκτικά, σχεδόν όλη τη νύχτα, πιασμένοι χέρι χέρι. Λίγο πριν από το χάραμα, ο Διγενής και οι τρεις αντάρτες του έφθασαν στο χωριό Κακοπετριά. Εκεί στάθμευαν 150 Βρετανοί στρατιώτες οι οποίοι δεν αντιλήφθηκαν την παρουσία τους.
Η προδοσία και η τιμωρία. Στις 15 Δεκεμβρίου ο αρχηγός της ΕΟΚΑ και τέσσερις αντάρτες κρύβονταν σε μια οικία της Κακοπετριάς, σε οικογένεια της απόλυτης εμπιστοσύνης τους. Αργά το βράδυ έφθασε στο σπίτι ο γιος της οικογένειας, ο οποίος εργαζόταν σε βρετανική στρατιωτική βάση, αλλάεπιπλέον ήταν πληροφοριοδότης των Βρετανών. Ο Διγενής και οι άνδρες του αναχώρησαν τα μεσάνυχτα για το χωριό Γαλάτα. Τα χαράματα το χωριό γέμισε Βρετανούς οι οποίοι αναζητούσαν με μανία τους «τρομοκράτες». Ο αρχηγός της ΕΟΚΑ όμως και οι άνδρες του πρόλαβαν να κρυφτούν στα γειτονικά υψώματα. Ο νεαρός Κύπριος είχε προδώσει και θα πλήρωνε γι’ αυτό. Δολοφονήθηκε από εκτελεστή της ΕΟΚΑ στη Λεμεσό. Σύμφωνα με τον Γρίβα, οι γονείς του προδότηαρνήθηκαν να τον συγχωρέσουν και συναίνεσαν στην εκτέλεσή του. Η μάχη στα Σπήλια αποτέλεσε έναν θρίαμβο για την ΕΟΚΑ. Ωστόσο, η οργάνωση υπέστη μια σημαντική απώλεια. Συνελήφθη βαρειάτραυματισμένος ο αρχηγός των αντάρτικων ομάδων Πιτσιλιάς, Ρένος Κυριακίδης.
Απέμενε το ερώτημα πώς οι Βρετανοί έφθασαν στο κρησφύγετο στα Σπήλια. Σύντομα απαντήθηκε. Τη θέση των ανταρτών είχε προδώσει ο δασοφύλακας Κώστας Ζαβρός. Η νέμεσις ήρθε με την εκτέλεσή του από μαχητές της οργάνωσης. Στην τσέπη του σακακιού του νεκρού βρέθηκαν τα «αργύρια» της προδοσίας, μια βρετανική επιταγή 400 λιρών, την οποία δεν είχε προλάβει να εξαργυρώσει.
18/12/1958.
Θεοδόσης Χατζηθεοδοσίου. Πεσών κατά τη διάρκεια του ένοπλου απελευθερωτικούαγώνα του 1955-1959. Γεννήθηκε στο χωριό Στύλλοι της επαρχίας Αμμοχώστου το 1923 και πέθανε στις 18.12.1957. Αποφοίτησε από το δημοτικό σχολείο του χωριού του και στη συνέχεια εργάστηκε ως βοηθός φαρμακοποιού με προοπτική να γίνει φαρμακοποιός. Όμως τότε είχε για πρώτη φορά καθιερωθεί οι φαρμακοποιοί να μπορούν ν’ ασκούν το επάγγελμα αυτό μόνο κατόπιν σπουδών, έτσι ο Χατζηθεοδοσίου δεν μπόρεσε ν’ ασκήσει μόνος του το επάγγελμα. Η οικογένειά του, φτωχή και πολυμελής, δεν του παρείχε τις δυνατότητες σπουδών. Ο πατέρας του Γεώργιος Χατζηθεοδοσίου (που είχε συλληφθεί και φυλακισθεί μετά την εξέγερση του 1931), πέθανε νωρίς. Ο Θεοδόσης Χατζηθεοδοσίου, ως ένα από τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας (που ήταν συνολικά έξι) αναγκάστηκε να εργαστεί ως αγρότης, βοηθώντας μάλιστα στη μόρφωση των μικρότερων αδελφών του. Με την έναρξη του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα, ο Θεοδόσης Χατζηθεοδοσίουεντάχθηκε στην ΕΟΚΑ και υπήρξε ηγετικός παράγων της οργάνωσης στην περιοχήτου χωριού του. Στην ΕΟΚΑ ήταν ενταγμένοι και η μοναδική αδελφή του κι άλλα αδέλφια του στο χωριό αλλά και εκείνα που φοιτούσαν τότε στο γυμνάσιο. Το σπίτιτης οικογένειας στο χωριό Στύλλοι ήταν βάση διακίνησης και συνεδριάσεων αγωνιστών και ανταρτών της ΕΟΚΑ, χώρος απόκρυψης εγγράφων, εκτύπωσης φυλλαδίων κλπ. Τον Δεκέμβριο του 1957 ο αγγλικός στρατός έκανε εκτεταμένες έρευνες στην περιοχή του χωριού Στύλλοι. Όταν οι στρατιώτες πήγαν για έρευνες και στο σπίτι του Χατζηθεοδοσίου, η μητέρα του κατόρθωσε να καταστρέψει έγγραφα της ΕΟΚΑ που υπήρχαν εκεί, ζυμώνοντάς τα μέσα στην τροφή που έδωσε στα ζώα της. Οι Άγγλοι βρήκαν όμως τον πολυγράφο στον οποίο τυπώνονταν φυλλάδια της ΕΟΚΑ και αμέσως συνέλαβαν τον Θεοδόση Χατζηθεοδοσίου καθώς και τον αδελφό του Κυριάκο. Εκεί στο σπίτι τους ο Θεοδόσης ανακρίθηκε αμέσως, βασανίστηκε και πυροβολήθηκε εν ψυχρώ από τους βασανιστές του, οι οποίοι στη συνέχεια τον έσυραν νεκρό έξω στον δρόμο (προφανώς για να ισχυριστούν ότι σκοτώθηκε ενώ προσπαθούσε να αποδράσει). Επικεφαλής της ανάκρισης που οδήγησε στον θάνατό του ήταν ο περιβόητος ανακριτής Λίντς ή Μπέρτζ και ο Τ/Κ Γιλντιρίμ των οποίων από τότε η ΕΟΚΑ αποφάσισε την εκτέλεση τους. Παρά τις πολλές δυσκολίες, τελικά ο Μπέρτζ εκτελέστηκε στις 14. 4. 1958 στην Αμμόχωστο. Ο Γιλντιρίμ τον Αύγουστο του 1958 δολοφονήθηκε από τρομκράτες της ΤΜΤ κοντά στον αστυνομικό σταθμό Λευκωσίας διότι αρνήθηκε να τους δώσει μέρισμα από τα αργύρια προδοσίας. Μετά την εκτέλεσή του βρέθηκε στον λογαριασμό του το τεράστιο για την εποχή ποσό των 8 χιλιάδων λιρών. Θεία δίκη και μάλιστα από τους συντρόφους του της Τ/Κ τρομοκρατικής ΤΜΤ, στην οποία και ανήκε.
Ίδετε περί Άγγλων βασανιστών. Στα χέρια τους άφησαν την τελευταία τους πνοή αγωνιστωναπό αισχρά βασανιστήρια 14 αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Η θανατική ανάκριση απέδειξε ότι ο Θεοδόσης Χατζηθεοδοσίου με εμφανή ίχνη βασανιστηρίων, σκοτώθηκε στις 18.12.1957 από μια σφαίρα, που τον έπληξε στο στήθος και διαπέρασε την καρδιά. Ετάφη με τιμές στο χωριό του.
Πέθαναν στα βασανιστήρια των Άγγλων – Philenews
https://www.philenews.com › article
Το πρόσωπο του τρόμου-Οι πιο αδίστακτοι Άγγλοι βασανιστές …
https://www.reporter.com.cy › article
27/12/1957.
Ο Ήρωας που φονεύθηκε στο χωριό του από κομμουνιστές, για τη δράση του στην ΕΟΚΑ… Ο Ανδρέας Επιφανίου, γεννήθηκε στο χωριό Πηγή, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 26 Δεκεμβρίου 1938. Μετά την αποφοίτησή του από το δημοτικό σχολείο Πηγής, ασκούσε το επάγγελμα του ξυλουργού. Ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τα δικαιώματα των εργαζομένων. Με το ξεκίνημα του Αγώνα εντάχθηκε στην ομάδα της ΕΟΚΑ του χωριού του και προσέφερε τις υπηρεσίες του, με τη συμπαράσταση και τη βοήθεια της οικογένειάς του, στη διανομή φυλλαδίων, την αναγραφή συνθημάτων και τη διαφώτιση, που γινόταν κυρίως στα καφενεία του χωριού. Ο αδελφός του Ορθόδοξος ήταν μέλος της ΑΝΕ. Ανάμεσα στα άλλα καθήκοντα που η Οργάνωση είχε αναθέσει στον Ανδρέα, ήταν και η εκφώνηση διαφόρων συνθημάτων. Τέτοια συνθήματα εκφωνούνταν σε ολόκληρη την Κύπρο, παράλληλα με τη ρίψη φυλλαδίων, για άμεση πληροφόρηση και για εμψύχωση του λαού. Η Εθνικόφρονη αυτήπροσφορά του προκαλούσε οργή σε μέλη της αριστεράς, που καταδίωκαν τον Ανδρέα και την οικογένειά του. Στις 27 Δεκεμβρίου 1957, ενώ ο Ανδρέας Επιφανίου εκφωνούσε με τον τηλεβόα συνθήματα της ΕΟΚΑ, αναγνωρίστηκε η φωνή του, και ομάδα αριστερών, του έστησαν καρτέρι έξω από το σπίτι του και τον κτύπησαν με μαχαίρι. Ο Ανδρέας ξεψυχώντας σε λίγο στα χέρια της μητέρας του πρόλαβε να κατονομάσει το άτομο που τον κτύπησε, τον οποίο η Αγγλική κυβέρνηση φυγάδευσε στην Αγγλία για λόγους… ασφάλειας του. Ο Επιφανίου κηδεύτηκε με τιμές Ήρωα.
31/12/1956 Μιχαήλ Γιωργάλλας: “Μάστρε μου, μάστρε μου, πεθαίνω. Ζήτω η Ελλάς”
Το τελευταίο ξημέρωμα του 1956, 31η Δεκεμβρίου, και ενώ η υφήλιος περιμένει το νέο έτος με γιορτές, δώρα και στολίδια, σε μια μικρή γωνιά του Ελληνισμού ακόμα κάποιοι μάχονται για τη Λευτεριά και την Ένωση. Για αυτούς δεν έχει γιορτές και πανηγύρια, για αυτούς γιορτή είναι ο Αγώνας, κι άλλο δώρο δε θέλουνε από τη πολυποθούμενη Ένωση με τη Μητέρα. Ο Γεωργάλλας Μιχαήλ αφήνει τέτοια μέρα τη ζωή του, θυσιάζει τη ψυχή στο βωμό της Πατρίδας, ποτίζει με τη σειρά του το δέντρο της Λευτεριάς. Ο Μάκης ήταν ο θεοσεβής νέος, ο μαχητής με τα υψηλά ιδανικά. Παρά το μικρό της ηλικίας του παρουσίασε άριστες απόψεις και μεγάλη κρίση στα θέματα του επιχειρησιακού κομματιού, και είχε προτάσεις και λύσεις για τη κατασκευή οπλισμού και πυρομαχικών, καθώς και άλλα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει η Οργάνωση. Διακρίθηκε με δράση στο εκτελεστικό της Λευκωσίας, συνελήφθη και αφού δραπέτευσε συνέχισε δράση στην αντικατασκοπία και την κατασκευή βομβών. Ο Λιάκος, όπως ήταν το ψευδώνυμο του, κατάθεσε ψυχή λιονταριού. Τα αποθέματα του ήταν τεράστια, πάντα μαχητικός και εμπνευστής στον αγώνα. Μιλά για αυτόν ο σύντροφος του και Ηρωομάρτυρας, ο σταυραετός του Μαχαίρα Γρηγόρης Αυξεντίου: «Μην το βλέπετε έτσι λεπτό κι αδύνατο, είναι πολύ δυνατός στην Ψυχή» Ψυχή Έλληνα που έχει νοιώσει το ιερό Χρέος του Αγώνα, που έχει διαθέσει σε αυτόν το κάθε του κύτταρο, τη κάθε του σκέψη, τη κάθε του δράση, και μπορούσε να δώσει μέχρι τη τελευταία σταγόνα αίματος του για να σφραγίσει τη Μεγάλη Ιδέα που εχει ταχθεί να υπηρετήσει! Ο Γεωργάλλας ξημερώματα της Παραμονής βρίσκεται μαζί με τον Αυξεντίου και την υπόλοιπη ομάδα σε οικία στο χωριό Ζωοπηγή. Δεκάδες τούρκικα «σκυλιά», Τ/Κ επικουρικοί (Πραιτωριανών των Άγγλων) με τη συνοδεία Ε/Κ τότε εφιαλτών δοσίλογων, φθάνουν στο σπίτι και ζητούν την παράδοση των κρυμμένων ανταρτών. Η σύνηθηςαπάντηση ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ. Ο Γρηγόρης και ο Μάκης ανταλλάσσουν πυρά με τους εισβολείς. τούρκος επικουρικός κτυπάει θανάσιμα το Γεωργάλλα και ταυτόχρονα φονεύεται από Αυξεντίου και αυτός. Ναι, πράμα “πρωτοφανές” για τους θιασώτες της “ελληνοτουρκικής φιλίας” σήμερα, τουρκοκύπριος «αδελφός» τους κτυπάει Έλληνα. Με αυτούς ψάχνουν λυκο–φιλίες και κοινό κράτος οι σύγχρονοι γραικύλοι. Ουκ ολίγα εγκλήματα διέπραξε το εφεδρικό σώμα των ‘Αγγλων, που αποτελείτο από σκληρούς Τ/Κ εξτρεμιστές της ΤΜΤ. Ο Γεωργάλλας παραδίδει τη ψυχή του, φωνάζοντας στον Σταυραετό, με το αίμα να πνίγει τις λέξεις: “Μάστρε μου, μάστρε μου, πεθαίνω. Ζήτω η Ελλ…”
Είμαστε όλοι παιδιά της ΕΟΚΑ
Είμαστε όλοι παιδιά της ΕΟΚΑ ,
ατσαλένια έχουμε καρδιά,
για τη Κύπρο μας όλοι να πολεμάμε
και να πέφτουμε με θάρρος στη φωτιά
Της πατρίδος παιδιά τιμημένα
με τη πίστη στη γλυκειά μας Παναγιά
στα βουνά για ένα νέο εικοσιένα
για να ζήσουμε μιας ώρας λευτεριά
Λευτεριά ελά εδώ για ν΄ αγκαλίασης
και της Κύπρου τα ηρωϊκά παιδιά
που για σένα και πάλι πολεμάμε
γιατί σ” έχουμε βαθειά μεσ΄ τη καρδιά
Ελα μάνα δόσ” μου την ευχή σου
για ν” ανέβω ψηλά εις στα βουνά
και σαν πέσω κάποια μέρα μεσ” τη μάχη
θα φωνάξω ΕΝΩΣΙΣ και ΛΕΥΤΕΡΙΑ
ΑΙΩΝΙΑ ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ.
Επιμέλεια – Έρευνα από Ομάδα Εργασίας και Έρευνας του συγγραφέα κ. Αντώνη Αντωνά.