Σε άρθρο του με τίτλο «Θα μπορούσαν οι εντάσεις Ελλάδας-Τουρκίας να εξελιχθούν σε ανοιχτή σύγκρουση;», το φιλοτουρκικό Al Jazeera με έδρα το Κατάρ (σ.σ. σύμμαχος της Άγκυρας), παρουσιάζει το πολύ πιθανό ενδεχόμενο να υπάρξει σύγκρουση Ελλάδας–Τουρκίας μέχρι το καλοκαίρι, όταν και οι δύο χώρες θα πάνε στις κάλπες.
Στον υπότιτλο μάλιστα, το άρθρο που υπογράφει ο δημοσιογράφος John Psaropoulos, αναφέρει το εξής: «Η Ελλάδα και η Τουρκία θα μπορούσαν να έρθουν σε σύγκρουση ενόψει των εκλογών και στις δύο χώρες το επόμενο έτος, λένε ειδικοί και από τις δύο πλευρές».
Αναλυτικά:
Έλληνες αξιωματούχοι λένε ότι οι σχέσεις με την Τουρκία είναι τόσο τεταμένες πριν από τις εκλογές και στις δύο χώρες τον προσεχή Ιούνιο, που είναι πιθανό ένα στρατιωτικό επεισόδιο στο Αιγαίο ή την Ανατολική Μεσόγειο, που θα μπορούσε να προκαλέσει μια ευρύτερη σύγκρουση!
Η ελληνική υποψία είναι ότι ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν θα επιδιώξει να δημιουργήσει μια κρίση εθνικής ασφάλειας που θα τονώσει τη δημοτικότητά του, η οποία είναι σε φθίνουσα πορεία μετά από 20 χρόνια στην εξουσία.
Τον Αύγουστο, ο Ερντογάν άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί να διατάξει απόβαση σε ελληνικά νησιά: «Μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα… αν εσείς οι Έλληνες πάτε πολύ μακριά, τότε το τίμημα θα είναι βαρύ».
«Μέχρι το 2019, το 2020, το 2021 υποστήριζα ότι δεν υπήρχε περίπτωση πολέμου. Δεν μπορώ πλέον να το πω αυτό», δήλωσε στο Al Jazeera ο απόστρατος ναύαρχος Αλέξανδρος Διακόπουλος.
«Η ρητορική της Τουρκίας χτίζεται προς μια επίθεση», είπε ο Διακόπουλος, ο οποίος είναι πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ο κορυφαίος διπλωμάτης της Τουρκίας στην Αθήνα, συμφωνεί ότι υπάρχει ένταση, αλλά λέει ότι αντιμετωπίζεται. «Ως πρεσβεία, έχουμε έναν εύλογο διάλογο με τους Έλληνες συναδέλφους μας – μην πιστεύετε αυτά που διαβάζετε στις εφημερίδες», είπε ο Τούρκος -σύντομα πρώην- Πρέσβης Μπουράκ Οζουγκεργκίν επίσης στο Al Jazeera.
«Όλοι προσπαθούμε να μην συμβούν ατυχήματα. Τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο το καλοκαίρι του 2020, αλλά πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί γιατί τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ άσχημα πολύ γρήγορα», πρόσθεσε.
«Παράλληλες κρίσεις»
Ο Άγγελος Συρίγος, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, συμφωνεί: «Βρισκόμαστε στο Defcon One αυτή τη στιγμή», είπε στο Al Jazeera, αναφερόμενος στη σοβαρότερη κατάσταση αμυντικής ετοιμότητας.
«Νομίζω ότι η Τουρκία θα επιχειρήσει πολλές παράλληλες κρίσεις», λέει ο κ. Συρίγος, οραματιζόμενος μια προσφυγική κρίση, ακολουθούμενη από την παρουσία ενός ερευνητικού πλοίου και ενός γεωτρύπανου, σε αυτό που η Ελλάδα θεωρεί θαλάσσια δικαιοδοσία της (σ.σ. έτσι το αναφέρει η καταριανή ιστοσελίδα).
Οι σχέσεις παρέμειναν τεταμένες από τότε που οι δύο σύμμαχοι του ΝΑΤΟ σχεδόν «τα έσπασαν» πριν από δύο χρόνια. Το ελληνικό και το τουρκικό ναυτικό σκίαζαν το ένα το άλλο στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο για ένα ολόκληρο καλοκαίρι, αφότου η Τουρκία έστειλε ένα πλοίο έρευνας για να αναζητήσει υποθαλάσσιο πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε ύδατα που η Ελλάδα ισχυρίζεται ότι έχει δικαιοδοσία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Η Τουρκία έχει δηλώσει ότι δεν θα αποθαρρυνθεί από τις ερευνητικές δραστηριότητες σε αυτήν την περιοχή και επιδιώκει να συνοδεύσει τις σεισμικές απεικονιστικές της έρευνες με διερευνητικές γεωτρήσεις.
«Κοιτάζοντας τη στρατηγική της Τουρκίας το 2019-21, προσπαθούσαν να μας κάνουν να χρησιμοποιήσουμε βία πρώτοι. Τώρα η Τουρκία συνειδητοποιεί ότι αυτό δεν θα συμβεί… έτσι εξετάζουν μια πρώτη τουρκική χρήση βίας που θα μπορούσε να δικαιολογηθεί παρουσιάζοντας την Ελλάδα ως κατέχουσα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου», λέει ο κ. Διακόπουλος.
Η Τουρκία άρχισε να αμφισβητεί τις ακατοίκητες ελληνικές νησίδες το 1996, αλλά πέρυσι, άρχισε να αμφισβητεί ανοιχτά την ελληνική κυριαρχία στα κατοικημένα νησιά της στο ανατολικό Αιγαίο.
Τον Ιούνιο, ο Ερντογάν ζήτησε από την Ελλάδα να σταματήσει να εξοπλίζει τα νησιά του Αιγαίου που έχουν «μη στρατιωτικό καθεστώς» και τηρούν τις διεθνείς συμφωνίες. Τον Αύγουστο, ισχυρίστηκε ότι θα μπορούσε να διατάξει μια απόβαση.
«Τα νησιά που καταλαμβάνετε δεν μας δεσμεύουν, θα κάνουμε ό,τι είναι απαραίτητο όταν έρθει η ώρα», είπε ο Ερντογάν στην πόλη Κουτάχια της Τουρκίας τον περασμένο Αύγουστο.
Ο αρχηγός του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο μικρότερος εταίρος του Ερντογάν στον συνασπισμό, πόζαρε δίπλα σε έναν χάρτη που δείχνει όλα τα νησιά της Ελλάδας στο ανατολικό Αιγαίο, συμπεριλαμβανομένων των Δωδεκανήσων και της Κρήτης, ως τουρκικό έδαφος.
«Τα νησιά, στα οποία [η Ελλάδα] κάθεται παράνομα και άδικα, είναι δικαίωμά μας», είπε ο Μπαχτσελί τον περασμένο μήνα. «[Οι Έλληνες] δεν πρέπει να δοκιμάσουν την υπομονή μας. Αν θέλουν να οδηγηθούν για άλλη μια φορά στη θάλασσα, ας μας το πουν και θα τους πετάξουμε όλους, αν θέλει ο Θεός».
Σύμφωνα με το Al Jazeera, «η Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 έδωσε στην Ελλάδα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και έβαλε όρια στις στρατιωτικές υποδομές εκεί. Η Τουρκία λέει ότι η Ελλάδα έχει ξεπεράσει αυτά τα όρια και ως εκ τούτου πρέπει να παραχωρήσει τα νησιά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση λένε ότι η κυριαρχία της Ελλάδας στα νησιά είναι αδιαμφισβήτητη».
Η διμερής σχέση άρχισε να κατακρημνίζεται αφότου ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε σε κοινή συνεδρίαση του Κογκρέσου των ΗΠΑ τον περασμένο Μάιο ότι η Τουρκία θα χρησιμοποιούσε τα αναβαθμισμένα μαχητικά αεροσκάφη F-16 που ζήτησε, για να παραβιάσουν τον ελληνικό εναέριο χώρο. Η Ελλάδα έχει καταγράψει περισσότερες από 7.000 παραβάσεις φέτος.
«Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται το ΝΑΤΟ σε μια εποχή που επικεντρωνόμαστε στο να βοηθήσουμε την Ουκρανία να νικήσει την επιθετικότητα της Ρωσίας, είναι μια άλλη πηγή αστάθειας στη Νοτιοανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ. Και σας ζητώ να το λάβετε υπόψη σας όταν λαμβάνετε αποφάσεις αμυντικών προμηθειών σχετικά με την Ανατολική Μεσόγειο», είπε ο Έλληνας Πρωθυπουργός, ωθώντας τον Ερντογάν να πει ότι δεν θα συναντηθεί ποτέ ξανά με τον Μητσοτάκη.
Χωρικά ύδατα
Οι υπουργοί Άμυνας Ελλάδας και Τουρκίας συναντήθηκαν για 40 λεπτά στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ στις 13 Οκτωβρίου και φέρεται να έχουν καλές εργασιακές σχέσεις.
Αλλά αυτά τα κανάλια έχουν σχεδιαστεί για να εκτονώσουν την ένταση, όχι για να επιλύσουν τις βαθιές διαφορές που χωρίζουν την Ελλάδα και την Τουρκία.
Υπάρχουν δύο βασικά ζητήματα. Το πρώτο είναι τα χωρικά ύδατα.
Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ (UNCLOS), «κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το πλάτος της χωρικής του θάλασσας μέχρι ένα όριο που δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια [22 χιλιόμετρα], μετρούμενο από τις γραμμές βάσης που καθορίζονται σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση».
Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει άμεση κυριαρχία στο 72% του Αιγαίου.
Η Τουρκία δεν διαφωνεί με τα δικαιώματα των νησιών στα χωρικά ύδατα, αλλά αντιτίθεται στην απόσταση των 12 ναυτικών μιλίων (22 χιλιόμετρα) και έχει απειλήσει την Ελλάδα με στρατιωτική δράση εάν ασκήσει τα δικαιώματά της βάσει της UNCLOS.
Τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία διεκδικούν επί του παρόντος 6 ναυτικά μίλια (11 χιλιόμετρα) χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, αλλά 12 ναυτικά μίλια (22 χιλιόμετρα) από τις άλλες ακτές τους.
Υποθαλάσσιοι υδρογονάνθρακες
Ένα δεύτερο ζήτημα αφορά τα κυριαρχικά δικαιώματα για την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων υδρογονανθράκων πέρα από τα χωρικά ύδατα – μια περιοχή γνωστή ως αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ).
Οι κανόνες της UNCLOS απονέμουν στην Ελλάδα 500.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (193.000 τετραγωνικά μίλια) ΑΟΖ στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Η Τουρκία δεν έχει υπογράψει την UNCLOS και διαφωνεί με την πρόβλεψή της για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ για τα νησιά. Το 2019, η Τουρκία υπέγραψε μια θαλάσσια συμφωνία με τη Λιβύη που «κόβει» έναν διάδρομο κατά μήκος της.
Η ΕΕ κατήγγειλε αυτή τη συμφωνία ως «παράνομη», αλλά νωρίτερα αυτό το μήνα η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία «εξερεύνησης και γεώτρησης» με την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στην Τρίπολη εντός του διαδρόμου αυτού, σηματοδοτώντας ότι θα στείλει πλοία έρευνας εκεί.
Η Ελλάδα έχει προτείνει τη διαιτησία της διαφοράς για την ΑΟΖ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά αρνείται να συζητήσει τα δικαιώματά της για τα χωρικά ύδατα υπό την απειλή πολέμου.
«Στο Αιγαίο, εάν τα όρια των χωρικών υδάτων επεκταθούν από την Ελλάδα, τότε πραγματικά δεν έχουμε πολλά ανοιχτά ύδατα για να μιλήσουμε – κάτι που κάνει την προσφυγή στα δικαστήρια ουσιαστικά χωρίς νόημα. Η Τουρκία είναι έτοιμη να προσφύγει στα δικαστήρια, αλλά με όλα τα σχετικά ζητήματα», είπε ο Οζουγκέργκιν στο Al Jazeera.
«Δεν νομίζω ότι μπορούμε να πείσουμε ο ένας τον άλλον για τη θέση μας διμερώς», είπε. «Πρέπει να πάμε στα δικαστήρια».
Κίνδυνος για την Ελλάδα
Ο Κωνσταντίνος Φίλης, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, πίστευε ότι υπήρχε κίνδυνος η Ελλάδα να οπισθοδρομήσει στις διαπραγματεύσεις για τα κυρίαρχα ύδατά της και θα έπρεπε να ενεργήσει για να το αποτρέψει.
«Η Ελλάδα χρειάζεται μια στρατηγική για την επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια», είπε ο Φίλης. «Πρέπει να είναι μια κλιμακωτή στρατηγική, που θα επιτρέπει στην Ελλάδα να εφαρμόσει το Δίκαιο της Θάλασσας, αντί απλώς να το επικαλείται».
Πρότεινε να επεκταθούν πρώτα τα χωρικά ύδατα ανοιχτά της Κρήτης και μετά από την ηπειρωτική χώρα. «Ως τελευταία σφαίρα στη διπλωματική σας εργαλειοθήκη, κρατάτε το ανατολικό Αιγαίο», λέει.
Η Ελλάδα διεκδίκησε 12 ναυτικά μίλια χωρικών υδάτων στα ανοικτά των ακτών του Ιονίου στις 26 Αυγούστου 2020, στο απόγειο της τελευταίας της κρίσης με την Τουρκία.
Τότε, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας είπε ότι τα χωρικά ύδατα ανοιχτά της Κρήτης θα είναι τα επόμενα που θα επεκταθούν.
Μια άλλη κρίση θα μπορούσε να είναι αυτό που περιμένει η Ελλάδα για να κάνει αυτή την κίνηση. «Όσο πιο κοντά είναι μια κρίση, τόσο πιο κοντά είναι και η έναρξη ενός διαλόγου, γιατί έτσι δραστηριοποιείται η Τουρκία», είπε ο Φίλης. Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις