γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Η Βρετανία το 1959 ξεκίνησε ζητώντας 170 τετραγωνικά μίλια για βάσεις και κατέληξε στα 99. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος υποστήριζε 80, ο Στρατηγός Γρίβας Διγενής 36-40. Διαχρονικά επιβεβαιώθηκε ότι ακόμα και η αρχική προσφορά Γρίβα κάλυπτε και ξεπερνούσε τις βρετανικές στρατιωτικές ανάγκες.
Το Νοέμβριο του 1959 το Γρ. Αποικιών εισηγείτο μια διευθέτηση ενοικιαγοράς για 30 χρόνια… και σε περίπτωση ναυαγίου, ετοίμασαν και σχέδια για αποχώρηση από την Κύπρο κρατώντας μόνο το Ακρωτήρι/Επισκοπή ως «κυρίαρχη» περιοχή κτλ. Τελικά επιτεύχθηκε συμφωνία. Η δε λέξη «κυρίαρχες» προστέθηκε ως ασφαλιστική δικλείδα για αντιμετώπιση δικών μας αντιδράσεων. Είχε αποφασιστεί στις συνεδρίες μεταξύ ΗΒ, Ελλάδας και Τουρκίας πριν τις 19 Φεβρουαρίου 1959. Παρόλο που γνωρίζουν και το τονίζουν διαχρονικά στα έγγραφά τους ότι η παρουσία τους στο νησί ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ…
« Οι κυρίαρχες βρετανικές βάσεις, σύμφωνα με τη Συνθήκη, παραμένουν βρετανικό έδαφος, και για λόγους διεθνών καταστάσεων θα είναι σαν «αποικίες» αν και εσωτερικά η Δημοκρατία θα εφαρμόζει πολλές από τις κυβερνητικές αρμοδιότητές της. Για πολιτικούς λόγους, όμως, θα αποφεύγεται η λέξη «αποικία».Για τους ίδιους λόγους υπεύθυνο στο Whitehall δεν θα είναι το Γραφείο Αποικιών αλλά το Υπουργείο Αεροπορίας».(Ιανουάριος 1960) Αργότερα το υπ. Αεροπορίας διαλύθηκε και όλα εντάχθηκαν κάτω από το Υπ. Άμυνας. (Από το βιβλίο γράφουσας και Ανδρέα Παπακωνσταντίνου «Η Κύπρος στο Σφυρί» Λονδίνο 1991).
Aποικιακά κατάλοιπα – Γνωμάτευση Ανωτάτου Δικαστηρίου Λονδίνο (SupremeCourt) 30.7.2018
Τελικά την επιβεβαίωση ότι δεν είναι «κυρίαρχες» αλλά ΑΠΟΙΚΙΑΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ μας την έδωσε με τη γνωμάτευσή του το Ανώτατο Δικαστήριο στο Λονδίνο στις 30.7.2018. Το Ανώτατο Δικαστήριο (στα πλαίσια μιας άλλης υπόθεσης που σχετιζόταν με τις βάσεις) με 7 Δικαστές απέρριψε τη θέση του Υπουργού Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου ότι το 1960 οι «Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων» μετατράπηκαν σε νέες οντότητες (new entities) που δημιουργήθηκαν το 1960 και που απέκτησαν ξεχωριστό καθεστώς και γνωμάτευσε -το Supreme Court- ότι οι περιοχές των βάσεων είναι αποικιακά κατάλοιπα.
http://www.bailii.org/ew/cases/EWCA/Civ/2017/397.html
Σε ελεύθερη μετάφραση στα ελληνικά η συγκεκριμένη αναφορά: «Οι Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας αποτελούνται από εκείνα τα κομμάτια της αποικίας Κύπρου που δεν ανακηρύχθηκαν ως Ανεξάρτητη Κυρίαρχη Δημοκρατία της Κύπρου με το CyprusAct1960 και παρέμειναν στη δικαιοδοσία της κυριαρχίας της Αυτού Μεγαλειότητας. Αυτές (δηλαδή οι Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων) πρέπει να θεωρούνται, επομένως, ως να αποτελούν μια αποικία που αποκτήθηκε από κατάκτηση ή εκχώρηση στις 5 Νοεμβρίου του 1914»).(Όταν το Ηνωμένο Βασίλειο προσάρτησε την Κύπρο)
(Άρθρο γράφουσας «Απόφαση σταθμός Ανωτάτου Δικαστηρίου Η.Β για Βρετανικές Βάσεις» Sigmalive 2.8.2018)
Η Συμφωνία για Οικονομική Βοήθεια 1960 Παράρτημα R
Στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας υπάρχει το Παράρτημα R(AppendixR) με τίτλο « Οικονομική βοήθεια στην Κυπριακή Δημοκρατία» το οποίο καλύπτει την ανταλλαγή Σημειώσεων μεταξύ του Αντιπροσώπου του ΗΒ που υπέγραψε την Συνθήκη Εγκαθίδρυσης (Κυβερνήτη Σερ Χιού Φούτ) και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και Δρ. Κουτσιούκ, βάσητου οποίου, η κυβέρνηση του ΗΒ της Μεγάλης Βρετανίας και Βορείου Ιρλανδίας θα πλήρωνε στην Κυβέρνηση της ΚΔ υπό μορφή χορηγήσεως (grant) το ποσό των £12 εκ για την περίοδο 5 χρόνων που θα τελείωνε στις 31 Μαρτίου 1965. (£4 εκ μέχρι 31.3.1961, £3 εκ μέχρι 31.3.1963, £2 εκ μέχρι 31.3.1963, £1.5 εκ μέχρι 31.3.1964 και £1.5 εκ μέχρι 31.3.1965).
Το Παράρτημα R
«Εντός έξι μηνών, αμέσως μετά την 31.3.1965, και πριν το τέλος κάθε πενταετίας, από το 1965 και μετά, η Κυβέρνηση του ΗΒ θα αναθεωρεί, με διαβούλευση με την Κυπριακή Δημοκρατία, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές ανάγκες της ΚΔ, και θα αποφασίζει το ποσό οικονομικής βοήθειας (financial assistance) που θα δίνει στην Κυβέρνηση της ΚΔ…»
Η τελευταία παράγραφος της πιο πάνω Σημείωσης (Note) γράφει «…Αν τα πιο πάνω είναι αποδεκτά στην Κυβέρνηση της Δημοκρατίας, αυτή η Σημείωση, με την απάντησή σας, θα αποτελούν μια συμφωνία για αυτό το θέμα μεταξύ της Κυβέρνησης του ΗΒ και της Κυβέρνησης της Δημοκρατίας…». Αμφότεροι Μακάριος και Κουτσιούκ απάντησαν θετικά.
Ο Denis Healey 24.2.1965 καλώντας το Υπ. Οικονομικών να πληρώσει
Οι χορηγίες «Ενοίκια»
Η Βρετανία το Μάρτιο του 1965 αποπλήρωσε σε λογαριασμό της ΚΔ στο Λονδίνο την τελευταία δόση του £1 ½ εκ – με επιμονή του τότε Υπ. Άμυνας Ντένις Χίλι (Denis Healey πέθανε το 2015) καθώς διαφώνησε με το Φόρειν Όφις. Το Φόρειν ΄Οφις έκτοτε εκμεταλλεύθηκε την τουρκική προτροπή ότι οποιαδήποτε άλλη χορηγία έπρεπε να μοιράζεται με την τουρκοκυπριακή κοινότητα, η οποία είχε αυτό-εγκλωβιστεί στα βόρεια της νήσου μετά το αποτυχημένο πραξικόπημά της το 1963/64 να διαλύσει την ΚΔ. Έτσι τερμάτισε τις χορηγίες με την δικαιολογία πως οποιαδήποτε περαιτέρω βοήθεια έπρεπε να καθυστερήσει μέχρι που οι συνθήκες στο νησί είναι τέτοιες ώστε να διασφαλίζεται ότιαπό την βοήθεια θα επωφελείται όλος ο πληθυσμός της Κύπρου.
Το 1973 και αρχές του 1974 η κυπριακή κυβέρνηση, η οποία αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα, επανέφερε επιτακτικά το θέμα, απαιτώντας τις καθυστερημένες χορηγίες. Οι εν λόγω χορηγίες θεωρούνται ως βοήθεια στην ΚΔ για τις διευκολύνσεις (και όχι καθεαυτό «ενοίκια» ) που απολαμβάνουν έκτοτε οι Βρετανοί με την ελευθερία κινήσεών τους σε ολόκληρη τη νήσο και τα «retained sites» -περιοχές που δεν περιλαμβάνονται ως «κυρίαρχες». Το 1960 τα «retained sites» («διατηρούμενες περιοχές») αριθμούσαν κάπου 39. Μετά την ανεξαρτησία, από την δεκαετία του 1960 το Ηνωμένο Βασίλειο ξεκίνησε να επιστρέφει πολλά από τα «retainedsites». Σήμερα αυτά αριθμούν 12 ή 13. Τρία βρίσκονται στις κατεχόμενες περιοχές γι΄αυτό δεν χρησιμοποιούνται. (Σχετική δήλωση στη Βουλή των Κοινοτήτων 19 Ιανουαρίου 2005.)
Στις 14 Μαΐου 1974και λόγω των παραστάσεων της ΚΔ για τις καθυστερημένες χορηγίες, με επιστολή του προς τον Field Marshal, Chief of the Defence Staff στο Υπουργείο Άμυνας στο Λονδίνο, ο Air Marshal, Sir John Aiken από τις βρετανικές βάσεις στην Κύπρο, υποστήριξε την θέση του Υπάτου Αρμοστού Στίβεν ΄Ολβερ, ο οποίος στις 13 Μαΐου 1974 σύστηνε όπως πληρωθούν οι καθυστερημένες χορηγίες. Ο Sir John Aiken, μάλιστα ζητούσε από το Υπουργείο ΄Αμυνας όπως ξεπεραστούν και οι οποιεσδήποτε δικαιολογίες θα προέβαλε το Φόρειν Όφις για την μη πληρωμή τους. Και συμπλήρωσε: « Αν ακολουθούνταν οι συμβουλές προκατόχων μου από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και καταβάλλονταν ικανοποιητικές πληρωμές στην Δημοκρατία για διευκολύνσεις που απολαμβάνουμε δεν θα είχαμε σήμερα το υπέρογκο ποσό των καθυστερημένων πληρωμών (που τον Σεπτέμβριο του 1973 είχαν φθάσει τα £75 εκ). Ας δεχθούμε την πρόταση του Προέδρου (Μακαρίου) για διευθέτηση με το ποσό των £10 εκ και ας κάνουμε μια νέα αρχή για μελλοντικές ανάγκες, θα βοηθηθεί και ο Μακάριος σε σχέση με τις επικρίσεις της αριστεράς εναντίον των βάσεων. Αν οι υπουργοί αποφασίσουν να συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε το ΣΕΝΤΟ (και το ΝΑΤΟ) από εδώ (Κύπρο) με ελαττωμένη π.χ. παρουσία, τότε δεν αμφιβάλω ότι θα πρέπει να πληρώσουμε τα καθυστερημένα και να κάνουμε μια νέα συμφωνία. Άν όχι, τότε το όλο θέμα είναι πλέον στην δικαιοδοσία του Υπ. Εξωτερικών να κρίνει όπως νομίζει».
1982 – Ο Τ/κ ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς στις 17.5.1982 σε συνάντησή του με τον Βρετανό ΄Υπ. Αρμοστή στη Λευκωσία συνοδευόμενος από τον Κενάν Ατακόλ τους ομολόγησε ότι από τη πρώτη χορηγία των £12 εκ η Κυπριακή Δημοκρατία είχε δώσει στην Τ/κ κοινότητα £1 ½ εκ. Δεν το δημοσιοποίησε τους είπε, για να μην τους δημιουργήσει πρόβλημα! Και ήλπιζε αν διδόταν και άλλη χορηγία και αυτή θα μοιραζόταν με την Τ/κ κοινότητα. Τότε η ΚΚ είχε εγείρει ξανά το θέμα με τον Υπ. Εξωτερικών Νίκο Ρολάνδη αλλά με το πρώτο όχι του Λονδίνου το θέμα έπεσε στα μαλακά… Όπως συνέβη διαχρονικά.
1983– Το Φόρειν ΄Οφις αρνείτο ότι χρωστούσε χορηγίες ή «ενοίκια», έγραψε: «¨Το 1978 κάναμε μια προσφορά να τους δώσουμε δάνειο £7.5 εκ για τις μετά την εισβολή ανάγκες. Οι Κύπριοι δεν το δέχθηκαν. Ισχυρίζονται ότι τους χρωστούμε £250 εκ. Παρόλη τη διαμάχη αυτή οι Κύπριοι είναι συνεργάσιμοι στην ομαλή λειτουργία των βάσεων».
Ο Ν. Ρολάνδης απορρίπτει το δάνειο – η Κύπρος ζητούσε χορηγία £200 εκ.
Στις 21 Ιουνίου 1979 σε συνάντηση του στο Φ.Ο ο Νίκος Ρολάνδης απέρριψε το δάνειο των £7.5 εκ και τους είπε ότι η Κύπρος ζητούσε χορηγία άνω των £200 εκ.
Η ΚΚ δικαιολογημένα απέρριψε την προσφορά «δανείου». Οι υποχρεώσεις του ΗΒ προς την ΚΔ απορρέουν τόσο από την συμφωνία που ενσωματώθηκε στο Σύνταγμα για οικονομική βοήθεια (χορηγίες) προς την ΚΔ, όσο και από κοινή λογική. Εφόσον απολαμβάνουν δίχως να πληρώνουν γρόσι για 45 χρόνια, ελεύθερα ως «αφέντες» όλων των ειδών των διευκολύνσεων σε ολόκληρη την ΚΔ και στα αποικιακά τους κατάλοιπα. Πέραν του ότι στις «κυρίαρχες» στρατιωτικές περιοχές Ακρωτηρίου και Δεκέλειας και “retained sites” για δεκαετίες προσέφεραν (και προσφέρουν) εξυπηρετήσεις τόσον προς τους Αμερικανούς όσο και για λογαριασμό του ΝΑΤΟ…
Το μόνο κυρίαρχο παραμένει η ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ…
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 7/11/2021 Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις