Ο Αύγουστος (Gaius Iulius Caesar Octavianus Augustus, 23 Σεπτεμβρίου 63 π.Χ. – 19 Αυγούστου 14 μ.Χ.) ήταν Ρωμαίος πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης, ο οποίος ήταν ο πρώτος Ρωμαίος αυτοκράτορας, κυβερνώντας τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από το 27 π.Χ. μέχρι το θάνατό του το 14 μ.Χ.
Γεννήθηκε ως Γάιος Οκτάβιος Θουρίνος σε έναν παλιό και πλούσιο κλάδο του πληβείας γένους των Οκταβίων. Ήταν γιος του Γάιου Οκτάβιου Ρούφου ανθυπάτου και της Ατίας Βάλβας, που η μητέρα της Ιουλία η Μικρότερη ήταν αδελφή του Ιουλίου Καίσαρα. Ήταν λοιπόν μικρανιψιός του Ιουλίου Καίσαρα, ο οποίος τον υιοθέτησε και τον όρισε κληρονόμο του· έτσι έλαβε το επώνυμο (nomen) αυτού: Ιούλιος Καίσαρ, αλλά είχαν το ίδιο μικρό όνομα (praenomen): Γάιος, έτσι ο περίγυρός του, για να μην τον συγχέει με τον δικτάτορα, τον αποκαλούσε Οκταβιανό (i.e. μικρό Οκτάβιο).
Όταν ο Ιούλιος Καίσαρ δολοφονήθηκε το 44 π.Χ., ο Οκταβιανός, ο Μάρκος Αντώνιος και ο Μάρκος Αιμίλιος Λέπιδος σχημάτισαν τη Δεύτερη Τριανδρία για να τιμωρήσουν τους δολοφόνους του Καίσαρα. Μετά τη νίκη τους στη μάχη των Φιλίππων, χώρισαν τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία μεταξύ τους και κυβέρνησαν ως στρατιωτικοί δικτάτορες. Η Τριανδρία τελικά διαλύθηκε εξαιτίας των ανταγωνιστικών φιλοδοξιών των μελών της. Ο Λέπιδος οδηγήθηκε στην εξορία και καθαιρέθηκε από τη θέση του, ενώ ο Αντώνιος αυτοκτόνησε μετά την ήττα του στη ναυμαχία του Ακτίου από τον Οκταβιανό το 31 π.Χ.
Μετά την κατάρρευση της Δεύτερης Τριανδρίας, ο Αύγουστος αποκατέστησε την προς τα έξω εικόνα της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, εμπιστευόμενος την κυβερνητική εξουσία στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο. Ωστόσο στην πράξη παρέμενε απόλυτος μονάρχης. Πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι να οριστικοποιηθεί το θεσμικό πλαίσιο, διαμέσου του οποίου ένα πρώην δημοκρατικό κράτος μετατράπηκε σε μοναρχία, οδηγώντας στην ίδρυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η ιδιότητα του αυτοκράτορα δεν ήταν ποτέ ένα δημόσιο αξίωμα, όπως αυτό του δικτάτορα, στο οποίο ο Καίσαρ και ο Σύλλας είχαν ανέλθει στο παρελθόν. Μάλιστα ο Οκταβιανός αρνήθηκε, όταν ο ρωμαϊκός λαός τον προέτρεψε να γίνει δικτάτορας. Δια νόμου ο Οκταβιανός απέκτησε ένα σύνολο από εξουσίες, που του προσέφερε δια βίου η Σύγκλητος, όπως του δήμαρχου (tribunus) και του τιμητή (censor). Ήταν επίσης ύπατος (consul) μέχρι το 23 π.Χ.
Την ισχύ του υποστήριξαν η οικονομική ενίσχυση, που προήλθε από τους πολέμους και τις κατακτήσεις, η οικοδόμηση σχέσεων πατρωνίας σε όλα τα μήκη της αυτοκρατορίας, η πίστη που έδειχναν στο πρόσωπό του ο στρατός και οι βετεράνοι, οι εξουσίες που απέρρεαν από τα πολλά αξιώματα, που του προσέφερε η Σύγκλητος και ο σεβασμός του απλού λαού. Ο άγρυπνος έλεγχος που ο Αύγουστος ασκούσε στην πλειοψηφία των ρωμαϊκών λεγεώνων, αποτελούσε ένα μέσο επιβολής απέναντι στη Σύγκλητο, που του επέτρεπε να κατευθύνει τις αποφάσεις της.
Η ηγεμονία του Αυγούστου αποτέλεσε την αφετηρία μιας σχετικά ειρηνικής περιόδου, που είναι γνωστή ως Pax Romana, δηλαδή Ρωμαϊκή Ειρήνη. Παρά τους συνεχείς πολέμους στα σύνορα και έναν εμφύλιο πόλεμο για τη διαδοχή της αυτοκρατορίας, η Μεσόγειος γνώρισε την ειρήνη για πάνω από δύο αιώνες. Ο Αύγουστος επέκτεινε τα εδάφη της αυτοκρατορίας, διασφάλισε τα σύνορά της με τα υποτελή γειτονικά έθνη και συνήψε ειρήνη με την Παρθία χρησιμοποιώντας διπλωματικά μέσα.
Μεταρρύθμισε το φορολογικό σύστημα, φρόντισε για την κατασκευή οδικού δικτύου και επίσημου κρατικού «ταχυδρομείου», συγκρότησε μόνιμο στρατό και έναν μικρό στόλο, ίδρυσε τη Φρουρά των Πραιτωριανών, καθώς και αστυνομικό και πυροσβεστικό σώμα για την πόλη της Ρώμης, μεγάλο μέρος της οποίας οικοδομήθηκε εκ νέου, κατά τη διάρκεια της θητείας του. Τέλος, συνέγραψε την αυτοβιογραφία του, γνωστή ως Res Gestae Divi Augusti, η οποία επιβιώνει ως τις μέρες μας.
Όταν ο Ιούλιος Καίσαρας θεοποιήθηκε από τη Σύγκλητο, ο Οκταβιανός πρόσθεσε το divi filius (θεού υιός) στο όνομά του· όταν ανέλαβε την Αρχιστρατηγία πρόσθεσε το Imperator και όταν έλαβε τον θρησκευτικό τίτλο τού Σεβαστού πρόσθεσε το Augustus, έτσι το όνομά του τελικά έγινε Imperator Caesar divi filius Augustus. Έγινε μέγιστος ιερέας (pontifex maximus) και ύπατος (consul).
Μετά τον θάνατό του το 14 μ.Χ. η Σύγκλητος του απέδωσε τη θεϊκή ιδιότητα και όρισε τη λατρεία του από τους Ρωμαίους. Τα ονόματα Αύγουστος και Καίσαρ υιοθετήθηκαν από όλους τους μετέπειτα Αυτοκράτορες, ενώ ο μήνας Έκτος (Sextilis) μετονομάστηκε επισήμως Αύγουστος προς τιμήν του Αυτοκράτορα, όνομα που επιβιώνει μέχρι σήμερα. Διάδοχός του ορίστηκε ο θετός του γιος, ο Τιβέριος.
Κριτική
Η μεγάλη διάρκεια της διακυβέρνησης του Αυγούστου και η κληρονομιά του είναι σημαντικότατοι παράγοντες επιτυχίας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τον Τάκιτο, οι νεώτερες γενεές που ζούσαν το 14 π.Χ. δεν είχαν ποτέ γνωρίσει άλλο τρόπο διακυβέρνησης εκτός από την Ηγεμονία. Αν ο Αύγουστος είχε πεθάνει νωρίτερα, για παράδειγμα το 23 π.Χ. οπότε και αρρώστησε, τα πράγματα ίσως να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά.
Οι εμφύλιοι πόλεμοι κατά τη διάρκεια της παλαιάς «δημοκρατικής» ολιγαρχίας και η μακροημέρευση του Αυγούστου πρέπει να θεωρούνται παράγοντες καθοριστικής σημασίας στη μετατροπή του ρωμαϊκού κράτους σε μια de facto μοναρχία. Η πείρα του Αυγούστου, η υπομονή του, το τακτ του και η πολιτική του οξύνοια έπαιξαν το ρόλο τους. Οδήγησε το μέλλον της αυτοκρατορίας σε πολλά μονοπάτια που είχαν διάρκεια, από την εγκατάσταση μόνιμου επαγγελματικού στρατού στα σύνορα μέχρι την ενδοοικογενειακή αρχή που χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές σε θέματα διαδοχής, αλλά και τον εξωραϊσμό της πόλης με αυτοκρατορικά έξοδα.
Η απόλυτη κληρονομιά του Αυγούστου ήταν εν τέλει η ειρήνη και η ευμάρεια που απόλαυσε η αυτοκρατορία τους δύο επόμενους αιώνες υπό το σύστημα που ο ίδιος εγκατέστησε. Η μνήμη του φυλάχτηκε με ζήλο στο πολιτικό ήθος της αυτοκρατορικής εποχής ως παράδειγμα καλού ηγεμόνα. Κάθε ηγεμόνας της Ρώμης υιοθέτησε το όνομά του, Καίσαρ Αύγουστος, που σταδιακά έχασε το χαρακτήρα του ονόματος και μετατράπηκε σε τίτλο.
Οι σύγχρονοί του ποιητές, Βιργίλιος και Οράτιος, εξύμνησαν τον Αύγουστο ως υπερασπιστή της Ρώμης, σημαιοφόρο της ηθικής δικαιοσύνης και ως άτομο που ανέλαβε τη δυσβάσταχτη ευθύνη του να διατηρήσει την αυτοκρατορία ακέραια.
Μολαταύτα, για τον τρόπο που κυβέρνησε τη Ρώμη και εγκαθίδρυσε τη νέα πολιτική τάξη, ο Αύγουστος έχει γίνει επίσης άπειρες φορές αντικείμενο δριμείας κριτικής. Ο σύγχρονός του Ρωμαίος νομομαθής Μάρκος Αντίστιος Λαμπέο (πέθ. 10 ή 11 μ.Χ.), νοσταλγός των ημερών της δημοκρατικής ελευθερίας που προϋπήρχε του Οκταβιανού και μέσα στην οποία είχε γεννηθεί, ασκούσε ανοιχτά κριτική στη διακυβέρνηση του Αυγούστου.
Στην εισαγωγή των «Χρονικών» του, ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος έγραψε ότι ο Αύγουστος με πανουργία έφερε τη Ρώμη σε κατάσταση δουλείας. Συνεχίζει υποστηρίζοντας πως μετά το θάνατο του Αυγούστου, όταν ορκίστηκε πίστη στον Τιβέριο, ο λαός της Ρώμης αντάλλαξε έναν δουλέμπορο με έναν άλλο. Ο Τάκιτος, ωστόσο, καταγράφει δύο αντικρουόμενες αλλά κοινές απόψεις για τον Αύγουστο:
Οι έξυπνοι άνθρωποι τον επαινούσαν ή του ασκούσαν κριτική με διάφορους τρόπους. Η μια άποψη έχει ως εξής. Το καθήκον ενός γιου και η εθνική ανάγκη, θέματα στα οποία δεν υπήρχε έδαφος για διευθέτηση μέσω νόμων, τον οδήγησαν στον εμφύλιο πόλεμο – και αυτός δεν μπορεί ούτε να αρχίσει ούτε να συνεχίσει με ευπρεπείς μεθόδους. Έκανε πολλούς συμβιβασμούς με τον Αντώνιο και το Λέπιδο ώστε να εκδικηθεί τους δολοφόνους του πατέρα του. Όταν ο Λέπιδος έγινε γέρος και τεμπέλης, και ο εγωκεντρισμός του Αντωνίου κατανάλωσε καθετί καλό μέσα του, ο μόνος δυνατός τρόπος να θεραπευτεί το ταραγμένο κράτος ήταν η διακυβέρνησή του από έναν και μοναδικό άντρα. Ωστόσο, ο Αύγουστος έβαλε το κράτος σε τάξη όχι κάνοντας τον εαυτό του βασιλιά ή δικτάτορα, αλλά ιδρύοντας το Πριγκιπάτο. Τα σύνορα της αυτοκρατορίας ήταν στον ωκεανό ή σε μακρινά ποτάμια. Στρατοί, επαρχίες, στόλοι, το όλο σύστημα αλληλοσχετίστηκε. Οι Ρωμαίοι πολίτες ήταν προστατευμένοι από το νόμο. Προς τους κατοίκους των επαρχιών υπήρχε αξιοπρεπής μεταχείριση. Η ίδια η Ρώμη εξωραΐστηκε. Σποραδικά χρησιμοποιήθηκε και βία – ιδίως για τη διατήρηση της ειρήνης για την πλειοψηφία.
Σύμφωνα με την άλλη εκδοχή:
Το καθήκον ενός γιου και η εθνική κρίση ήταν απλές προφάσεις. Στην πραγματικότητα, κίνητρο του Οκταβιανού, μελλοντικού Αυγούστου, ήταν ο πόθος για την εξουσία… Πράγματι υπήρξε ειρήνη, μα ήταν αιματοβαμμένη ειρήνη συμφορών και δολοφονιών.
Σε μια πρόσφατη βιογραφία του Αυγούστου, ο Άντονι Έβεριτ ισχυρίζεται πως διαμέσου των αιώνων, οι κρίσεις αναφορικά με τη βασιλεία του Αυγούστου ταλαντεύτηκαν ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα, εντούτοις τονίζει:
Τα αντίθετα δεν είναι ανάγκη να είναι αμοιβαίως αποκλειόμενα, και δεν είμαστε υποχρεωμένοι να διαλέξουμε είτε το ένα είτε το άλλο. Η ιστορία της καριέρας του δείχνει πως ο Αύγουστος ήταν πράγματι αμείλικτος, μοχθηρός και φιλόδοξος για τον εαυτό του. Αυτό ήταν μόνο εν μέρει προσωπικό του χαρακτηριστικό, καθώς οι Ρωμαίοι που ανήκαν στην υψηλή κοινωνία εκπαιδεύονταν να ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο και να αριστεύουν. Ωστόσο, εκείνος συνδύαζε μια έκδηλη φροντίδα για τα προσωπικά του συμφέροντα με έναν βαθιά ριζωμένο πατριωτισμό, βασισμένο στη νοσταλγία των αρχέγονων αρετών της Ρώμης. Μέσα στην ικανότητά του στο ρόλο του ηγεμόνα (princeps), η ιδιοτέλεια και η ανιδιοτέλεια συνυπήρχαν στο μυαλό του. Ενώ μαχόταν για επικράτηση, έδειχνε ελάχιστη προσοχή στη νομιμότητα ή στα συνήθη προσχήματα της πολιτικής ζωής. Ήταν καλός στο να αποπλανεί, αναξιόπιστος και αιμοδιψής. Αλλά μόλις διασφάλισε την κυριαρχία του, κυβέρνησε αποτελεσματικά και δίκαια, επέτρεπε γενικά την ελευθερία της γνώμης, και υποστήριξε τη νομιμότητα. Ήταν εξαιρετικά εργατικός και προσπάθησε τόσο σκληρά όσο οποιοσδήποτε δημοκρατικός βουλευτής να συμπεριφέρεται στους συναδέλφους του στη Σύγκλητο με σεβασμό και ευαισθησία. Δεν υπέφερε από αυταπάτες μεγαλείου.
Ο Τάκιτος ήταν της γνώμης πως ήταν ο Νέρβας (βασίλεψε το 96 – 98) αυτός που βρήκε την τομή ανάμεσα σε δύο πρωτύτερα ασυμβίβαστες έννοιες, αυτές της ελευθερίας και του πριγκιπάτου. Τον 3ο αιώνα ο ιστορικός Δίων Κάσσιος αναγνώρισε πως ο Αύγουστος υπήρξε αγαθός και μετριοπαθής ηγέτης, ωστόσο όπως και οι περισσότεροι ιστορικοί μετά το θάνατο του Αυγούστου, ο Δίων έβλεπε τον Αύγουστο ως αυταρχικό κυβερνήτη. Ο ποιητής Μάρκος Ανναίος Λουκανός (39-65 μ.Χ.) ήταν της γνώμης πως η νίκη του Καίσαρα επί του Πομπήιου και η πτώση του Κάτωνα του Νεότερου (95 π.Χ. – 46 π.Χ.) σηματοδότησαν το τέλος της παραδοσιακής ελευθερίας στη Ρώμη. Ο ιστορικός Τσέστερ Τζ. Σταρ ο Νεότερος γράφει σχετικά με την απόφασή του να μην ασκήσει κριτική στον Αύγουστο:«ίσως ο Αύγουστος ήταν υπερβολικά ιερή φιγούρα για να την κατηγορήσει κανείς ευθέως».
Ο Αγγλο-Ιρλανδός συγγραφέας Τζόναθαν Σουίφτ (1667-1745), στο έργο του «Discourse on the Contests and Dissentions in Athens and Rome», ασκεί κριτική στον Αύγουστο επειδή εγκαθίδρυσε τυραννία στην πόλη της Ρώμης, και παρομοίασε αυτό που ο ίδιος θεωρούσε ενάρετη συνταγματική μοναρχία της Μεγάλης Βρετανίας με την ηθική Δημοκρατία της Ρώμης του 2ου αιώνα π.Χ.
Στην κριτική του για τον Αύγουστο, ο ναύαρχος και ιστορικός Τόμας Γκόρντον (1658–1741) συγκρίνει τον Αύγουστο με τον πουριτανό τύραννο Όλιβερ Κρόμβελ (1599–1658). Ο Τόμας Γκόρντον και ο Γάλλος πολιτικός φιλόσοφος Μοντεσκιέ (1689–1755) τονίζουν από κοινού πως ο Αύγουστος ήταν δειλός στη μάχη.
Στο έργο του «Αναμνήσεις από την Αυλή του Αυγούστου», ο Σκωτσέζος μελετητής Τόμας Μπλάκγουελ (1701–1757) θεωρεί τον Αύγουστο Μακιαβελλικό ηγεμόνα, «έναν αιμοδιψή εκδικητικό σφετεριστή», «μοχθηρό και άχρηστο», «ένα κακό πνεύμα» και «τύραννο».
Η συνέχεια εδώ
Αύγουστος Οκταβιανός Augustus Imperator Octavius 63 BC – AD 14)
.
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=jjAci12wKxE&w=711&h=400]
.
Βίντεο από: Panas Faidon Cheilaris
Τρίτη, 23 Απριλίου, 2024
Copyright 2023 © olympia.gr
Made by minoanDesign