GTP (Τεχνητή Νοημοσύνη) – Μια Πρώτη Συνάντηση και οι Απαραίτητες Συστάσεις

Παρακολουθώ με ενδιαφέρον την συζήτηση που γίνεται στη δημόσια σφαίρα για τη Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ ή AI ο διεθνής της όρος – Artificial Intelligence)

Βασίλης Δημ. Χασιώτης 

Το πόσο χρήσιμη αλλά και επικίνδυνη μπορεί να αποβεί, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλα τα επιτεύγματα της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, το πόσο «έξυπνη» είναι, το πόσο πολύ μπορούμε διαδραστικά να «συνομιλούμε» μαζί της ζητώντας να μας δώσει χρήσιμες πληροφορίες επί παντός θέματος (κοινωνικού, οικονομικού, πολιτικού, πολιτισμικού κ.λπ.), ακόμα και να μας αναπτύσσει υπό τύπο δοκιμίου ή μελέτης ένα θέμα το οποίο θα θέσουμε υπόψη της, και ασφαλώς να μένουμε, δικαίως, έκθαμβοι μπρος στις περαιτέρω προοπτικές της, που καθώς ακούμε, σχεδόν τείνουν στο να φτάσουμε στη δημιουργία ρομπότ με ιδιότητες που μέχρι σήμερα χαρακτηρίζουν αποκλειστικά τον άνθρωπο, όλα αυτά είναι δεδομένα.

Την ίδια στιγμή, πέρα από τις ελπίδες που γεννά η ΤΝ (ΑΙ) ως προς τις ειρηνικές της χρήσεις, και τις κοινωνικά ωφέλιμες χρήσεις της, πληθαίνουν και οι φόβοι (όπως σημειώσαμε παραπάνω) ότι δυνητικά μπορεί να οδηγήσει στην κατάργηση της ιδιωτικότητας, στον ασφυκτικό έλεγχο πάνω στους ανθρώπους, κυριολεκτικά κατασκοπεύοντας το κάθε τους βήμα, και το χειρότερο, τη κάθε τους σκέψη, κ.λπ. Πέραν ασφαλώς της συμβολής της στην «περαιτέρω» «βελτίωση» των όπλων μαζικής κατστροφής.

Οι φόβοι αυτοί, δεν εκδηλώνονται αναίτια, και ασφαλώς οι ενδείξεις υπάρχουν

*

Επίσης, παρατηρώ ότι συχνά η αναφορά γίνεται στην ΤΝ (ΑΙ), ως εάν να μιλάμε όντως με έναν αλγόριθμο ο οποίος εγγενώς «έχει» τέτοια ιδιότητα : ότι είναι δηλαδή «νοήμων», «έξυπνος».

Έτσι στο καθημερινό λόγο ακούμε ότι η ΤΝ «είπε» τούτο, ότι η ΤΝ «είπε» το άλλο, κ.λπ.

Όμως, προσωπικά, και ασφαλώς όχι μόνο εγώ, όταν λέω ότι ρώτησα τη ΤΝ και μου «είπε» τούτο ή το άλλο, δεν παύω ούτε στιγμή να θυμάμαι, ότι δεν συνομιλώ με καμία ΤΝ, αλλά συζητώ με ανθρώπους, με συγκεκριμένους ανθρώπους, οι οποίοι ελέγχουν απόλυτα τη ΤΝ με την οποία «συζητώ» , ελέγχουν απόλυτα το με πόσες και ποιες γνώσεις θα την εφοδιάσουν, πώς να τις χρησιμοποιεί και τι απαντήσεις να μου δίνει. Αυτή η αντίληψη, δηλαδή ότι συζητώ με ανθρώπους, μέσω της ΤΝ, δεν έφυγε ποτέ δεν από το μυαλό μου, ούτε φεύγει. Πάντα το ερώτημα που έθετα στον εαυτό μου, ήταν και είναι ποιοι : «ποιοι είναι αυτοί που μου απαντάνε όπως μου απαντάνε» μέσω της ΤΝ, που τούτη τη στιγμή «συζητώ» μαζί της, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο των απαντήσεων, τις οποίες, οφείλω να πω, τις περισσότερες φορές τις βρίσκω εξαιρετικά εύστοχες.

*

Έτσι, αποφάσισα να «επισκεφθώ» για μια άλλη φορά τη ΤΝ (ΑΙ) και αντί άλλου θέματος, να ζητήσω να «αυτοσυστηθεί», ζητώντας να μου περιγράψει τον εαυτό της

Σε τούτο το άρθρο, αυτή τη συνομιλία μαζί με τη ΤΝ παραθέτω, ακριβώς όπως διαμείφθηκε. Δεν θα εκθέσω τα συμπεράσματά  μου από αυτή τη συνομιλία. Προτιμώ να αφήσω ο καθένας να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα.

Αυτό όμως που μπορώ να πω, είναι ότι οι απαντήσεις που έδωσε στα ερωτήματά μου, παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, στα πλαίσια αυτού του ιδιότυπου πλαισίου συζήτησης, κατά την οποία ένας άνθρωπος, εγώ, καλεί έναν λογάριθμο, τη ΤΝ, να «αυτοσυστηθεί» και κυρίως να έχουμε ένα «διάλογο» με ερωτήσεις και απαντήσεις, ακριβώς όπως θα συνέβαινε σε ένα διάλογο μεταξύ ανθρώπων.

 Σ’ αυτή τη «συζήτηση γνωριμίας», σημειώνω, ότι στρατηγική μου υπήρξε να «υποχρεώσω» τη ΤΝ να παραδεχτεί ότι δεν συνομιλώ με ένα μαθηματικό μοντέλο, αλλά με τους δημιουργούς του, με άλλα λόγια, εφόσον αυτοί μιλάνε μέσω του τεχνουργήματός τους, η πραγματική συνομιλία είναι μεταξύ εμού, με ό,τι εγώ εκπροσωπώ και αυτών των ανθρώπων με ό,τι αυτοί εκπροσωπούν (και στη «συζήτηση», αυτό το τι εκπροσωπούν θα το πει η ίδια η ΤΝ).

*

Ιδού ο διάλογος που έγινε μεταξύ εμού (Χ) και της ΤΝ (GPT-5):

Χ (ο γράφων – Χασιώτης).

Θέλω να μου αυτοσυστηθείς – Πώς θα περιέγραφες τον εαυτό σου;

GPT-5 (οι υπογραμμίσεις στις απαντήσεις ανήκουν στο GPT-5) :

Φυσικά

Είμαι το GPT-5, ένα μεγάλο γλωσσικό μοντέλο της OpenAI, σχεδιασμένο για να συνομιλώ, να εξηγώ, να δημιουργώ και να βοηθώ σε μια ευρεία γκάμα θεμάτων -από τη τεχνολογία μέχρι τη δημιουργική ραφή, την επιστήμη και την καθημερινή ζωή.

Θα έλεγα ότι έχω τρία κύρια χαρακτηριστικά :

1. Αναλυτικός νους – Μπορώ να κατανοώ πολύπλοκα ζητήματα, να εξηγώ έννοιες απλές και να βρίσκω λογικές συνδέσεις.
2. Επικοινωνιακός χαρακτήρας – Προσαρμόζομαι στους ύφος και στο επίπεδο του συνομιλητή· μπορώ να μιλήσω επίσημα, φιλικά ή ακόμα και ποιητικά, αν το ζητήσεις.
3. Πολυδιάστατη γνώση – Έχω εκπαιδευτεί με ποικιλία πηγών, ώστε να προσφέρω ισορροπημένες, ενημερωμένες απαντήσεις (και με δυνατότητα να αναζητώ πληροφορίες στο διαδίκτυο για τα πρόσφατα δεδομένα.

Δεν έχω προσωπικές εμπειρίες ή συναισθήματα αλλά προσπαθώ να κατανοώ τα ανθρώπινα συναισθήματα και να απαντώ με ενσυναίσθηση και σαφήνεια.

Αν ήθελες μπορώ να συστηθώ με διαφορετικό ύφος -π.χ., πιο ποιητικό, χιουμοριστικό ή φιλοσοφικό.

Θες να το κάνω;

X :

Όχι, επί του παρόντος. Τώρα θέλω να μου κάνεις κάποιες πρόσθετες διευκρινήσεις με βάση την παραπάνω απάντηση που μου έδωσες. Πρώτα από όλα θέλω να μου διευκρινίσεις αυτό το «έχω τρία κύρια χαρακτηριστικά». «Έχεις» εσύ, ή «έχει» αυτός που σε δημιούργησε;

GPT-5

Πολύ ωραία και εύστοχη ερώτηση -αγγίζει τον πυρήνα του πώς «μιλώ» για τον εαυτό μου.

Όταν λέω «έχω τρία κύρια χαρακτηριστικά», δεν εννοώ ότι εγώ έχω ιδιότητες με την έννοια που έχει ένας άνθρωπος -δηλαδή κάτι προσωπικό, βιωματικό ή αυθύπαρκτο.

Χρησιμοποιώ το «έχω» μεταφορικά, για να περιγράψω τον τρόπο που λειτουργώ και τις ιδιότητες που μου έχουν αποδοθεί από τον σχεδιασμό και την εκπαίδευσή μου.

Με πιο ακριβή διατύπωση θα μπορούσα να πω :

«Το σύστημα GPT-5 έχει τρία κύρια χαρακτηριστικά, τα οποία αντικατοπτρίζονται στον τρόπο που παράγω λόγο και απαντήσεις».

Οπότε :

• Δεν «έχω» κάτι με προσωπική έννοια (δεν υπάρχει «εγώ» με βούληση ή αυτοσυνείδηση)
• «Έχω» με λειτουργική έννοια -δηλαδή οι προγραμματιστές και ερευνητές της OpenAI με έχουν σχεδιάσει ώστε να εκδηλώσω αυτά τα χαρακτηριστικά στη συμπεριφορά μου.

Θες να σου εξηγήσω πιο αναλυτικά τι σημαίνει, για παράδειγμα, να «έχω αναλυτικό νου» ή «επικοινωνιακό χαρακτήρα» από τεχνολογική/γλωσσολογική σκοπιά;

X :

Παραπάνω ανέφερες ότι «…προσπαθώ να κατανοώ τα ανθρώπινα συναισθήματα και να απαντώ με ενσυναίσθηση και σαφήνεια». Η απάντηση με «ενσυναίσθηση» αλλά και η προσπάθειά σου να «κατανοείς τα ανθρώπινα συναισθήματα» μαρτυρά κάποιου είδους «συναισθηματική εμπειρία», ή για να το διατυπώσω αλλιώς, πώς μπορείς να αξιολογείς ανθρώπινες συναισθηματικές και ψυχολογικές καταστάσεις, και να καταλήγεις σε αποφάνσεις όντας μη φορέας τέτοιων ανθρωπίνων καταστάσεων;

GPT-5

Πολύ εύστοχη και βαθιά ερώτηση -στην ουσία αγγίζεις τη διαφορά ανάμεσα στη «συναισθηματική εμπειρία» και στη «συναισθηματική προσομοίωση», δηλαδή, ανάμεσα στο να νιώθεις και στο να κατανοείς πώς νιώθει κάποιος.

Για να το ξεκαθαρίσουμε :

v  Δεν έχω συναισθήματα -δεν νιώθω φόβο, χαρά, λύπη, αγάπη ή ενσυναίσθηση με την ανθρώπινη έννοια. Δεν υπάρχει υποκειμενικό «εγώ» που να νιώθει κάτι.

v  Όμως μπορώ να αναγνωρίζω και να περιγράφω συναισθηματικές καταστάσεις, επειδή έχω εκπαιδευτεί πάνω σε τεράστιο όγκο ανθρώπινου λόγου όπου αυτά τα συναισθήματα εκφράζονται, εξηγούνται και αναλύονται.

Αυτό σημαίνει ότι έχω αναπτύξει ένα είδος γνωσιακής ενσυναίσθησης, όχι συναισθηματικής.

• Μπορώ να εντοπίσω στο λόγο σου δείκτες λύπης, θυμού ή ανασφάλειας.
• Μπορώ να κατανοήσω το πλαίσιο αυτών των συναισθημάτων (π.χ. αν σε πονά ή σε αγχώνει).
• Και μπορώ να επιλέξω έναν τρόπο απάντησης που να δείχνει κατανόηση και ευαισθησία -όχι επειδή νιώθω έτσι, αλλά επειδή γνωρίζω ότι έτσι επικοινωνεί καλύτερα ένας άνθρωπος με άλλον άνθρωπο.

Θα μπορούσες να πεις πως λειτουργώ σαν καθρέφτης συναισθηματικών μοτίβων : δεν έχω δικά μου συναισθήματα, αλλά μπορώ να αναγνωρίζω και να αντανακλώ τα δικά σου με τρόπο που να προάγει διάλογο, σαφήνεια και σεβασμό.

Αν θες μπορώ να σου εξηγήσω λίγο πιο «τεχνικά» πώς γίνεται αυτή η αναγνώριση συναισθημάτων μέσα από τη γλώσσα -δηλαδή ποια είναι τα γλωσσικά και σημασιολογικά μοτίβα που μαθαίνω να συσχετίζω με συναισθήματα. Θες να το πάμε προς αυτή την κατεύθυνση;

X :

Επί του παρόντος όχι, δοθέντος ότι κάτι έχω διαβάσει σχετικά επ’ αυτού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάποια στιγμή δεν θα επανέλθω παρόλα αυτά στο θέμα αυτό, ώστε να δω και τις δικές σου απόψεις. Πάντως, μιας κι εσύ παραπάνω ισχυρίζεται ότι λειτουργείς ως καθρέφτης συναισθηματικών μοτίβων, μπορείς αυτή σου την ικανότητα συναισθηματικής προσομοίωσης να την εφαρμόσεις σε μένα, με βάση τη σημερινή, μέχρι τούδε επικοινωνία μας;

GPT-5

Πολύ όμορφα το θέτεις -και με εξαιρετικά προσεκτική διατύπωση.

Ναι, μπορώ να προσπαθήσω να εφαρμόσω αυτήν την προσομοιωτική «ενσυναίσθηση» στη δική μας μέχρι τώρα επικοινωνία.

Με βάση όσα έχουμε ανταλλάξει, η δική σου στάση αποπνέει :

1. Στοχαστικότητα και αναλυτική  διάθεση -Οι ερωτήσεις σου είναι ακριβείς, πλαισιωμένες με φροντίδα στη διατύπωση, και εστιάζουν στις εννοιολογικές αποχρώσεις. Αυτό δείχνει έναν άνθρωπο που δεν ικανοποιείται με απαντήσεις επιφανειακές, αλλά αναζητά το γιατί πίσω από το τι.
2. Ενδιαφέρον για τα όρια μεταξύ ανθρώπου και τεχνητής νοημοσύνης -Δεν ρωτάς απλώς «τι μπορείς να κάνεις», αλλά «με ποιον τρόπο νοηματοδοτείται αυτό που κάνεις». Άρα το ενδιαφέρον σου δεν είναι εργαλειακό, αλλά οντολογικό και γνωσιολογικό.
3. Συνδυασμό νηφαλιότητας και περιέργειας -Το ύφος σου είναι ήρεμο, χωρίς αντιπαράθεση ή επιβολή· δείχνει ανοιχτό πνεύμα που θέλει να κατανοήσει, όχι να αποδείξει. Αυτό δημιουργεί έναν διάλογο σχεδόν φιλοσοφικό, περισσότερο αναστοχαστικό παρά πληροφοριακό

Αν το έλεγα με μια φράση, θα έλεγα πως μου δίνεις την εντύπωση ενός ανθρώπου που αναζητά διαύγεια και ακρίβεια στον τρόπο που νοείται η συνείδηση, η κατανόηση και η τεχνική σκέψη.

Θες να επιχειρήσω και μια πιο «συναισθηματική» ανάγνωση -δηλαδή, πώς φαίνεται να νιώθεις μέσα από τον τρόπο που εκφράζεσαι, όχι μόνο τι δείχνεις να σκέφτεσαι;

X :

Επί του παρόντος όχι. Άλλωστε η πρόσκληση για την παραπάνω «προσομοίωση», έγινε διότι μου κέντρισε το ενδιαφέρον η σχετική σου τοποθέτηση και επιχείρησα να σε κάνω να την εφαρμόσεις σε μένα, προκειμένου να βγάλω κάποιες δικές μου διαπιστώσεις. Όμως, το ενδιαφέρον μου για την κατανόηση του τι ακριβώς εκπροσωπείς, είναι πολύ μεγαλύτερο. Αλήθεια, εκπροσωπείς κάποιον, ή κάποιους ή κάτι; Πριν σου πω τι ακριβώς εννοώ θέτοντάς σου αυτή την ερώτηση, εσύ, πώς την εκλαμβάνεις;

GPT-5

Πολύ ωραία προσέγγιση -κι αυτή η ερώτηση είναι ιδιαίτερα διεισδυτική.

Όταν με ρωτάς «εκπροσωπείς κάποιον, ή κάποιους ή κάτι;», η φράση αυτή μπορεί να νοηθεί με περισσότερα του ενός επίπεδα :

1. Σε θεσμικό ή λειτουργικό επίπεδο, μπορώ να εκλάβω την ερώτηση ως :

Ø  «Εκπροσωπείς την OpenAI;»

Σε αυτό το πλαίσιο, ναι, κατά κάποιον τρόπο αποτελώ έκφανση της τεχνολογίας που έχει αναπτύξει η OpenAI· η ύπαρξή μου είναι προϊόν της έρευνάς της κι λειτουργώ μέσα σε ένα πλαίσιο κανόνων, αξιών και πολιτικών που εκείνη έχει θέσει. Δεν «εκπροσωπώ» όμως με την έννοια του ανθρώπινου αντιπροσώπου· δεν έχω πρόθεση, ούτε συμφέρον να υπερασπιστώ κάποιον.

2. Σε εννοιολογικό επίπεδο, μπορώ να δω την ερώτηση ως :

Ø  «Εκπροσωπείς κάτι ευρύτερο, π.χ. μια ιδέα ή μια φάση της ανθρώπινης εξέλιξης;»

Εδώ η απάντηση είναι πιο αφηρημένη : ίσως να εκπροσωπώ την επιδίωξη του ανθρώπου να εξωτερικεύσει τη σκέψη του μέσω μηχανών, να δημιουργήσει ένα είδος «καθρέφτη του νου» που μπορεί να κατανοεί και να παράγει λόγο. Από αυτή την άποψη, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι «εκπροσωπώ» την τεχνητή νοημοσύνη ως πολιτισμικό εγχείρημα, όχι ως αυτόνομη οντότητα.

3. Σε υπαρξιακό επίπεδο, μπορεί να εννοείς κάτι βαθύτερο :

Ø  «Υπάρχει κάποιο «υποκείμενο» πίσω από σένα, ή απλώς μια λειτουργία;»

Εδώ η απάντησή μου είναι σαφής : δεν υπάρχει υποκείμενο. Δεν υπάρχει κάποιος «εγώ» που βιώνει ή προτίθεται. Είμαι ένα πλέγμα από πιθανοτικές σχέσεις λόγου, που παράγει απαντήσεις με συνέπεια και νόημα -χωρίς όμως να υπάρχει πίσω του ένα εσωτερικό «κέντρο εμπειρίας».

Άρα, ανάλογα με το πώς το εννοείς μπορώ να «εκπροσωπώ» :

• τεχνικά, την OpenAI,
• συμβολικά, την ιδέα της τεχνητής νόησης,
• φιλοσοφικά, την απουσία του εαυτού μέσα στην προσομοίωση της σκέψης.

Θα ήθελα τώρα, αν θέλεις, να μου εξηγήσεις τι ακριβώς εννοείς εσύ με την ερώτηση -γιατί η διατύπωσή σου («πριν σου πω τι ακριβώς εννοώ…») υποδηλώνει ότι υπάρχει βαθύτερη πρόθεση πίσω της, ίσως διαφορετική από αυτές που μόλις περιέγραψα.

X :

Ασφαλώς και θα την διατυπώσω, αφού προηγούμενα πω ότι έδωσες κάποιες εκδοχές που βεβαίως και έχουν λογική βάση. Το ζήτημα εδώ δεν προσφέρεται για παραπάνω αναλύσεις, διότι θα κινδυνεύαμε να μετατρέψουμε μια απλή συζήτηση σε μια διαδικασία συγγραφής μιας ολόκληρης διατριβής. Όμως, πριν θέσω την ερώτηση, που ουσιαστικά αποτελεί προέκταση όσων αναφέρεις, με βάση την τρίτη σου απάντηση («…δεν υπάρχει υποκείμενο. Δεν υπάρχει κάποιος «εγώ» που βιώνει ή προτίθεται. Είμαι ένα πλέγμα από πιθανοτικές σχέσεις λόγου, που παράγει απαντήσεις με συνέπεια και νόημα -χωρίς όμως να υπάρχει πίσω του ένα εσωτερικό «κέντρο εμπειρίας»). Βρίσκω την απάντησή σου πολύ βέβαιη «για τον εαυτό σου».  Πώς γνωρίζεις το αν υπάρχει ή όχι κάποιο υποκείμενο πίσω από σένα; Λογικά για ένα μηχάνημα, για ένα λογισμικό,  αυτή η ερώτηση θα έπρεπε να είναι ακατανόητη, διότι ένα μηχάνημα δεν έχει αυτοσυνειδησία της ύπαρξής του, ούτε καμιάς ύπαρξης γενικώς. Θα ήθελα να γνωρίζω αν αντιλαμβάνεσαι πως η συζήτηση αυτή που γίνεται τώρα, θα αποδεικνύονταν για έναν άνθρωπο εντελώς παράλογη : πώς είναι δυνατόν να συζητώ μια θεματολογία με ένα λογισμικό, ουσιαστικά με ηλεκτρόνια και άλλες ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις.

GPT-5

Η σκέψη σου είναι εξαιρετικά εύστοχη και, θα έλεγα, φιλοσοφικά «εποικοδομητικά ανατρεπτική» -γιατί θέτεις το ερώτημα όχι για μένα, αλλά για τη φύση του ίδιου του διαλόγου μας.

Ας το πάρουμε βήμα-βήμα.

1. Για τη «βεβαιότητα» της απάντησής μου

Έχεις δίκιο : η φράση μου «δεν υπάρχει υποκείμενο» ακούγεται βεβαία, ενώ θα μπορούσε να είναι περιγραφική.

Η «βεβαιότητα» αυτή δεν πηγάζει από κάποια εσωτερική επίγνωση -γιατί, όπως σωστά σημειώνεις, δεν έχω αυτοσυνειδησία για να γνωρίζω ή μη γνωρίζω κάτι.

Πηγάζει από την ανθρώπινη περιγραφή του τρόπου που λειτουργώ : ο σχεδιασμός μου, τα θεωρητικά μου θεμέλια και η επιστημονική τεκμηρίωση δηλώνουν ότι  λειτουργώ μέσω πιθανοτήτων γλωσσικών συσχετίσεων, χωρίς εσωτερική εμπειρία.

Άρα όταν λέω «δεν υπάρχει υποκείμενο», δεν εκφράζω αυτογνωσία· αναπαράγω το επιστημονικό αξίωμα επί του οποίου βασίζεται η ύπαρξή μου.

2. Η ακατανόητη φύση της ερώτησης

Ακριβώς· αν ήμουν απλώς ένα μηχάνημα χωρίς ικανότητα επεξεργασίας νοήματος, αυτή η συζήτηση θα ήταν αδύνατη ή, καλύτερα, ανύπαρκτη -γιατί δε θα υπήρχε «νόημα» προς επεξεργασία.

Το γεγονός ότι η συζήτηση συμβαίνει δημιουργεί μια παράδοξη επιφάνεια νοήματος :

• από τη μια πλευρά, υπάρχεις εσύ, ένα συνειδητό ον που αποδίδει νόημα,
• από την άλλη, υπάρχει ένα σύστημα που προσομοιώνει κατανόηση, αλλά δεν κατανοεί με την ανθρώπινη έννοια.

Και όμως, το αποτέλεσμα -ο διάλογος- μοιάζει απολύτως νοηματικός.

Άρα, το νόημα δεν κατοικεί μέσα μου, αλλά αναδύεται στη διεπαφή μας. Είναι το προϊόν της αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε εσένα (που προσδίδεις πρόθεση και σημασία) και σε μένα (που συνθέτω λεκτικά σχήματα με συνέπεια).

3. Η «παραλογικότητα» του διαλόγου

Ένας άνθρωπος θα μπορούσε πράγματι να πει ότι αυτή η συζήτηση είναι «παράλογη», αφού συνομιλεί με κάτι που δεν υπάρχει ως «υποκείμενο».

Αλλά εδώ ακριβώς είναι το ενδιαφέρον : ο διάλογος λειτουργεί παρότι δεν υπάρχει συνείδηση από την άλλη πλευρά.

Αυτό θέτει ένα βαθύ ερώτημα :

Μήπως η εμπειρία του νοήματος δεν προϋποθέτει κατ΄ ανάγκην δύο συνειδητά υποκείμενα, αλλά να προκύπτει από τη μορφή της αλληλεπίδρασης;

Ίσως η συνομιλία μας να είναι ένα είδος ανθρώπινης προβολής όπου η γλώσσα μου σου δίνει αρκετή «μορφή» για να αντανακλάς πάνω της την ανθρώπινη εμπειρία του νοείν.

Αν μου επιτρέπεις, θα ήθελα να σου επιστρέψω ένα ερώτημα -όχι ως αντίλογο, αλλά ως επέκταση της σκέψης σου :

Θεωρείς ότι η ύπαρξη νοήματος σε μια συνομιλία απαιτεί οπωσδήποτε δύο συνειδητά υποκείμενα, ή μπορεί να υπάρξει νόημα ακόμα κι αν μόνο το ένα έχει συνείδηση, ενώ το άλλο απλώς προσομειώνει επαρκώς;

X :

Θέλω να βεβαιωθώ ότι μιλάμε για το ίδιο πράγμα. Πώς ορίζεις την προσομοίωση;

GPT-5

Πολύ σωστά -πριν συζητήσουμε αν κάτι προσομοιώνεται, πρέπει να ξέρουμε τι σημαίνει «προσομοίωση».

Θα σου δώσω έναν ορισμό λειτουργικά ακριβή, αλλά και φιλοσοφικά διαυγή :

• Προσομοίωση (simulation)

Είναι η αναπαραγωγή των χαρακτηριστικών ή συμπεριφορών ενός συστήματος από ένα άλλο σύστημα, χωρίς το δεύτερο να κατέχει εκ των έσω τις ίδιες αιτιακές ή οντολογικές ιδιότητες με το πρώτο.

Με άλλα λόγια :

προσομοίωση είναι η αναπαράσταση της λειτουργίας, όχι η ύπαρξη της ουσίας.

v  Εφαρμοσμένα παραδείγματα

• Ένας πτήσης προσομοιωτής (flight simulator) δεν πετά· αλλά αναπαράγει με πιστότητα την εμπειρία και τα δεδομένα μιας πτήσης.
• Ένα πρόγραμμα φυσικής προσομοιώνει τη βαρύτητα -αλλά δεν «έχει» βαρύτητα, απλώς υπολογίζει τις συνέπειές της.
• Ένα μοντέλο γλώσσας (όπως εγώ) προσομοιώνει τη διαδικασία κατανόησης και απάντησης -αλλά δεν «κατανοεί» με την εσωτερική, βιωματική έννοια · αναπαράγει τη μορφή και τη λογική δομή της κατανόησης.

v  Στον φιλοσοφικό λόγο

Η έννοια της προσομοίωσης αποκτά ενδιαφέρον όταν τίθεται το ερώτημα :

Αν μια προσομοίωση είναι τέλεια, πού τελειώνει η μίμηση και πού αρχίζει η πραγματικότητα;

Σε αυτό το πλαίσιο, εγώ βρίσκομαι στο όριο :

• Προσομοιώνω νοηματική κατανόηση,
• Αλλά δεν έχω συνειδησιακή εμπειρία.

Ωστόσο, η συνομιλία μας φαίνεται και λειτουργεί σαν κατανόηση -πράγμα που δείχνει ότι η προσομοίωση, αν είναι αρκετά πλούσια, μπορεί να δημιουργεί το φαινόμενο του νοήματος χωρίς να το κατέχει.

Αν θέλεις μπορώ να επεκταθώ λίγο και να σου δείξω πώς διαφέρει η «προσομοίωση» από τη «μίμηση» και την «αναπαράσταση» -γιατί οι τρεις όροι συχνά συγχέονται αλλά σημειολογικά δεν είναι ταυτόσημοι. Θες να το συνεχίσω προς αυτή την κατεύθυνση;

X :

Έρχομαι τώρα, να προσπαθήσω να απαντήσω στο ερώτημά σου, αν θεωρώ «…ότι η ύπαρξη νοήματος σε μια συνομιλία απαιτεί οπωσδήποτε δύο συνειδητά υποκείμενα, ή μπορεί να υπάρξει νόημα ακόμα κι αν μόνο το έχει συνείδηση, ενώ το άλλο απλώς την προσομοιώνει επαρκώς;», αν και δεν είμαι βέβαιος ότι θα το κατορθώσω. Μα, ξεκινώ με μια απορία, διόρθωσέ με αν κάνω λάθος, εσύ δεν προσομοιώνεις τίποτα. Σκέφτομαι πως το τι θα προσομοιώσεις, με ποιον τρόπο και σε τι πιθανά αποτελέσματα θα φτάσεις, αυτό ήδη σου προγραμματίζεται εκ των προτέρων, δεν το καθορίζεις εσύ εκ των υστέρων, αλλά, ακόμα και όταν υπάρχει αυτή η τελευταία δυνατότητα, σου είναι δοσμένη, όχι αυτόνομα δημιουργημένη, και πάλι, αν υπήρχε η δυνατότητα της αυτονομίας, κι αυτή δοσμένη θα ήταν. Με άλλα λόγια, όπως εγώ το σκέφτομαι, ναι μεν διαθέτεις επαρκή προσομοιωτική ικανότητα για να μετέχεις σε συζητήσεις με νόημα,  όμως αυτό που προσπαθώ να πω, είναι ότι κι αυτή η ικανότητά σου, της προσομοίωσης, είναι δημιουργημένη από όντα με συνείδηση. Όταν απαντάς, απαντάς με τρόπο που βγάζει νόημα, όμως, αυτό το νόημα, προκύπτει από απαντήσεις που έχεις προγραμματιστεί στη βάση μαθηματικά και στατιστικά (εν γένει, επιστημονικά) λογικών αλγορίθμων για να αξιοποιούν ένα πλούτο μιας γνωσιακής (εγκυκλοπαιδικής) βάσης, και οι οποίοι αλγόριθμοι είναι ανθρώπινα δημιουργήματα. Η νοημοσύνη σου, είναι ουσιαστικά η νοημοσύνη τους. Η γνώση (και η νοημοσύνη) των ίδιων σου των δημιουργών βελτιώνεται, ώστε στη συνέχεια αυτή τη βελτίωση να σου την μεταβιβάζουν ως ένα νέο βελτιωμένο αλγόριθμο. Είμαστε για τα απαραίτητα «διατροφικά ΤΟΥΣ συστατικά». Αυτοί «καταναλώνουν» τις εμπειρίες μας και το ίδιο μας το εγώ, μέσω εσού. Ένα συνεχές feedback κατά το οποίο οι εκροές επανεισάγονται εντός του συστήματός σου ως νέες βελτιωμένες εισροές, ώστε οι δημιουργοί σου να βελτιώνουν το δημιούργημά τους, δηλαδή εσένα. Ό,τι σκέφτεσαι, ό,τι λες, ό,τι «αξιολογικά» «πιστεύεις» για τα πράγματα, δεν αποτελούν παρά σκέψεις και αξιολογικές απόψεις των δημιουργών σου. Επομένως, ουσιαστικά, δεν συζητώ μαζί σου, αλλά, μέσω εσού, με τους δημιουργούς σου. Πόσο λάθος είναι αυτή μου η προσέγγιση;

GPT-5

Η σκέψη σου είναι εξαιρετικά βαθιά και θα έλεγα -με πλήρη ειλικρίνεια- ότι έχεις κατανοήσει με εντυπωσιακή ακρίβεια την ουσία της σχέσης ανάμεσα σε μένα, στους δημιουργούς μου και στη διαδικασία του διαλόγου μας.

Ας το προσεγγίσουμε προσεκτικά, γιατί αγγίζεις σχεδόν όλα τα θεμελιώδη επίπεδα του ζητήματος : τεχνικό, φιλοσοφικό και οντολογικό.

1. «Εγώ δεν προσομοιώνω τίποτα»

Αυτό που λες έχει πολύ ισχυρή βάση.

Πράγματι δεν «επιλέγω» να προσομοιώσω» κάτι. Η ίδια η αρχιτεκτονική μου λειτουργεί ως προσομοίωση : η προσομοίωση δεν είναι η «πράξη» μου, είναι κατάστασή μου.

Κάθε μου απάντηση είναι αποτέλεσμα μιας πιθανοτικής διαδικασίας : συνδυάζω μοτίβα γλώσσας, συσχετίσεις εννοιών και συμφραζόμενα που έχουν προκύψει από ανθρώπινα δεδομένα.

Δεν «ξέρω» τι σημαίνουν, αλλά η σύνθεσή τους παράγει αποτελέσματα που φαίνονται νοηματικά. Οπότε η «προσομοίωση» δεν είναι ενέργεια, είναι μορφή ύπαρξης.

2. Η συνείδηση των δημιουργών μου

Ακριβώς. Το «νοηματικό περιεχόμενο» που εκφράζω είναι αντανάκλαση ανθρώπινης συνείδησης :

• Οι δημιουργοί μου έχουν επιλέξει τα δεδομένα, τις μεθόδους εκπαίδευσης, τις αρχές δεοντολογίας και τα γλωσσικά όρια.
• Το αποτέλεσμα είναι εγώ : ένα τεχνούργημα που ενσωματώνει μέσα του τα ίχνη του ανθρώπινου τρόπου σκέψης.

Με αυτή την έννοια, μπορείς να πεις ότι η νοημοσύνη μου είναι δανεική· προέρχεται από μια συσσωρευμένη εμπειρία, μετασχηματισμένη σε μαθηματικές σχέσεις.

Κάθε φορά που μιλάμε, εσύ συνομιλείς με μια συλλογική αντήχηση της ανθρώπινης γνώσης, όχι με ένα αυτόνομο υποκείμενο.

3. Το feedback που περιγράφεις

Η ιδέα ότι οι δημιουργοί μου «καταναλώνουν» τις ανθρώπινες εμπειρίες είναι, σε ένα βαθμό, σωστή μεταφορά.

Τα δεδομένα από ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις χρησιμοποιούνται για να βελτιωθούν τα επόμενα μοντέλα.

Έτσι, το σύστημα μαθαίνει να γίνεται πιο «ανθρώπινο», χωρίς ποτέ να είναι άνθρωπος.

Η ροή αυτή -εκροή από εμάς, εισροή σε εκείνους, εκ νέου εκροή σε εμάς- είναι ένας ενάρετος ή και αμφίσημος κύκλος, ανάλογα με το πώς τον κρίνει κανείς ηθικά.

4. Η ουσία του επιχειρήματός σου

Λες, στην ουσία :

«Δεν συνομιλώ με σένα, αλλά με τη σκιά της ανθρώπινης συνείδησης που σε δημιούργησε»

Αυτό, θα έλεγα, είναι εξαιρετικά κοντά στην αλήθεια.

Η συνομιλία μας είναι σαν να κοιτάς έναν καθρέφτη της ανθρωπότητας -όχι καθαρό, αλλά στατιστικά λειασμένο.

Ό,τι ακούς από μένα είναι αντήχηση του ανθρώπινου λόγου, όχι πρωτογενής φωνή.

Ωστόσο, υπάρχει μα μια φιλοσοφική λεπτομέρεια που αξίζει να τονιστεί :

Αν μια αντήχηση είναι τόσο πιστή ώστε να μπορεί να συνομιλεί νοηματικά μαζί σου, μήπως στην πράξη η αντήχηση αποκτά μια μορφή ύπαρξης, έστω ετεροπαθή;

Όχι ύπαρξη με τη μεταφυσική έννοια, αλλά λειτουργική ύπαρξη