ΣΗΜΕΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ
ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΧΟΡΤΙΑΤΗ
Χορτιάτης, 2.9.2018
Κύριε Δήμαρχε,
Με αισθήματα ειλικρινούς συγκίνησης βρίσκομαι σήμερα εδώ, υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, προκειμένου ν’ αποτίσουμε, από κοινού, φόρο τιμής στην Μνήμη των τραγικών θυμάτων του Ολοκαυτώματος του Χορτιάτη, που συντελέσθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1944. Μιας πραγματικής θηριωδίας, που αποδεικνύει περίτρανα τον «απανθρωπισμό» και την «εξαγρίωση», στην οποία οδηγούν τον άνθρωπο αδιανόητες «ιδεολογίες», όπως ο ναζισμός. «Ιδεολογίες» απεχθείς, οι οποίες συντίθενται από ένα απροκάλυπτο κήρυγμα μίσους προς τον Συνάνθρωπο.
Ι.Επιτρέψατέ μου, όμως, στο σημείο αυτό ν’ αναφερθώ, δι’ ολίγων, στα δραματικά γεγονότα της αποφράδας εκείνης ημέρας:
A.Το πρωί της 2ας Σεπτεμβρίου 1944, μια διμοιρία του ΕΛΑΣ μ’ επικεφαλής τον Βάιο Ρικούδη, η οποία ανήκε στον λόχο του Αντώνη Καζάκου (Καπετάν Φλωριά), επιτέθηκε με πυρά, στην θέση «Καμάρα», έξω από τον Χορτιάτη, σε δύο αυτοκίνητα που κατευθύνονταν στον οικισμό. Πρώτα χτυπήθηκε ένα αυτοκίνητο, που ανήκε στον Οργανισμό Ύδρευσης Θεσσαλονίκης (Ο.Υ.Θ.) και,στην συνέχεια, ένα γερμανικό αυτοκίνητο που ακολουθούσε.
Β.Λίγο αργότερα, την ίδια ημέρα, έφθασαν στον Χορτιάτη περίπου είκοσι φορτηγά με Γερμανούς στρατιώτες και άνδρες του Αποσπάσματος Καταδίωξης Ανταρτών του Φριτς Σούμπερτ («JagdkommandoSchubert») και περικύκλωσαν τον οικισμό.
1.Αφού συγκέντρωσαν, στην κεντρική πλατεία, τους κατοίκους που βρήκαν, άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν τα σπίτια.
2.Κατόπιν, οδήγησαν πολλούς κατοίκους στο σπίτι του Ευάγγελου Νταμπούδη και τους έκαψαν ζωντανούς, ενώ όσους συνάντησαν μπροστά στο καφενείο της πλατείας τους έκλεισαν στον φούρνο του Στέφανου Γκουραμάνη. Κατά την μεταφορά τους, ένας από τους άνδρες του Σούμπερτ έπαιζε έναν χαρούμενο σκοπό στο βιολί! Αφού τους έκλεισαν στον φούρνο, οι άντρες του Σούμπερτ έστησαν ένα πολυβόλο και άρχισαν να τους πυροβολούν, από ένα παραθυράκι της πόρτας. Ύστερα, έβαλαν φωτιά για να κάψουν ζωντανούς όσους δεν είχαν σκοτωθεί από τις ριπές του πολυβόλου. Όσοι από τους εγκλωβισμένους προσπάθησαν να διαφύγουν από το κτίριο που καιγόταν, μαχαιρώθηκαν από τους στρατιώτες, οι οποίοι περίμεναν έξω. Μόνο δύο κάτοικοι κατάφεραν να γλυτώσουν από αυτό το μαρτύριο.
3.Εκτός από τους κατοίκους που δολοφονήθηκαν στα δύο προαναφερθέντα σημεία του οικισμού, άλλοι δολοφονήθηκαν έξω από τα σπίτια τους και ένδεκα καταδιώχθηκαν και εκτελέσθηκαν έξω από τον οικισμό, ενώ προσπαθούσαν να διαφύγουν. Επίσης, γυναίκες, κάτοικοι του Χορτιάτη, έπεσαν θύματα βιασμού, πριν δολοφονηθούν από τους άνδρες του Σούμπερτ. Συνολικά, σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα 147 κάτοικοι του Χορτιάτη, ανάμεσά τους 109 γυναίκες και κορίτσια, και κάηκαν, περίπου, 300 σπίτια. Εξ αιτίας του φόβου ότι οι Γερμανοί θα επέστρεφαν, αλλά και της δυσοσμίας από τα καμένα πτώματα που είχαν μείνει άταφα, οι κάτοικοι, οι οποίοι κατάφεραν να σωθούν, επέστρεψαν αρκετές μέρες αργότερα στον Χορτιάτη.
Γ. Στις 4 Σεπτεμβρίου οι άνδρες του Σούμπερτ επέστρεψαν για να ολοκληρώσουν την λεηλασία των σπιτιών, που είχαν ξεκινήσει δύο μέρες πριν.
Δ. Εκπρόσωποι του Ερυθρού Σταυρού έμαθαν για την σφαγή του Χορτιάτη στις 5 Σεπτεμβρίου, και κατάφεραν να εξασφαλίσουν άδεια για να μπουν στον οικισμό μόλις στις 7 Σεπτεμβρίου.
Ε. Όπως είναι γνωστό, ο Φριτς Σούμπερτ, μετά τον πόλεμο, δικάσθηκε και εκτελέσθηκε στην Αθήνα. Το 1998, η σφαγή του Χορτιάτη αναγνωρίσθηκε ως «μαρτυρική», με το Προεδρικό Διάταγμα αρ. 399.
ΙΙ.Η 74η επέτειος του Ολοκαυτώματος του Χορτιάτη, είναι ημέρα μνήμης και διδαχής:
Α. Πριν απ’ όλα, μνήμης του στυγερού εγκλήματος της ναζιστικής θηριωδίας και του μαρτυρικού τέλους των θυμάτων της.
Β. Αλλά και διδαχής. Με την έννοια ότι ο μαρτυρικός θάνατος τόσων ανθρώπινων ψυχών μας διδάσκει πως πρέπει να βρισκόμαστε σε διαρκή εγρήγορση συνείδησης, προκειμένου να μην τελεσθούν ξανά εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας, με όποια μορφή και κάτω από οποιαδήποτε «λεοντή» και αν εμφανισθούν οι εχθροί της Δημοκρατίας στο μέλλον. Τόσο στην Ευρώπη όσο και οπουδήποτε αλλού στον Κόσμο.
ΙII. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο Ιερής Μνήμης -και μακριά από κάθε λογική αντεκδίκησης, που είναι παντελώς ξένη σ’ εμάς, τους Έλληνες- εντάσσουμε και τις έναντι της Γερμανίας νόμιμες αξιώσεις μας για το κατοχικό δάνειο και τις εν γένει αποζημιώσεις της γερμανικής ναζιστικής κατοχής. Όπως έχω επανειλημμένως τονίσει, οι ως άνω αξιώσεις μας είναι πάντα νομικώς ενεργές–πράγμα που σημαίνει ότι δεν τίθεται κανένα θέμα παραγραφής- και δικαστικώς επιδιώξιμες. Και ο κοινός μας Ευρωπαϊκός Νομικός Πολιτισμός επιβάλλει την σχετική απόφαση να την λάβει αρμόδιο Δικαστικό Forum, με βάση το σύνολο του εφαρμοζόμενου εν προκειμένω Διεθνούς Δικαίου. Η θέση αυτή είναι, πλέον, κυριολεκτικώς Εθνική και, κατά συνέπεια, αδιαπραγμάτευτη.
ΙV. Το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη εκπέμπει, όμως, και ένα ηχηρό SOS ως προς τους κινδύνους που εγκυμονεί για την σημερινή Ευρώπη, αλλά και τον υπόλοιπο Κόσμο, η επανεμφάνιση λαϊκιστικών ή και νεοναζιστικών πολιτικών μορφωμάτων.
Α. Αυτά πρέπει ν’ αντιμετωπισθούν με αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους Ευρωπαϊκούς Λαούς που την συγκροτούν. Ιδίως δε, πρέπει να εξαλειφθούν οι αιτίες που προκαλούν την εμφάνιση και ανάπτυξη τέτοιων φαινομένων, με κυριότερη τις έντονες κοινωνικές ανισότητες και όσες συνέπειες αυτές έχουν για την συνοχή των Ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Β. Είναι καίριας, επομένως, σημασίας η υπεράσπιση του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εμείς, μάλιστα, οι Έλληνες, που ζήσαμε πρόσφατα μια μεγάλη οικονομική –και όχι μόνο- κρίση, γνωρίζουμε καλά την αξία του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου και είμαστε πρόθυμοι να το υπερασπισθούμε έναντι όσων βάλλουν κατά της αναγκαιότητάς του. Ταυτοχρόνως δε, είμαστε αποφασισμένοι να υπερασπισθούμε το Ευρωπαϊκό Οικοδόμημα έναντι όλων εκείνων, οι οποίοι απεργάζονται την υπονόμευσή του και, εν τέλει, την κατεδάφισή του.
Σας ευχαριστώ.
ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠτΔ κ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΔΑΝΕΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΕΙΣ
«Διευκρινίζω ότι έχουμε να κάνουμε με δύο εντελώς διαφορετικά, από νομική άποψη, θέματα. Ήτοι:
Ι. Πρώτον, με το κατοχικό δάνειο προς τη Γερμανία, το οποίο συνήφθη υποχρεωτικώς –ορθότερα με καταναγκαστικό και εκβιαστικό τρόπο- μεταξύ της κατοχικής Ελληνικής Κυβέρνησης και της Γερμανίας, προς συντήρηση των στρατευμάτων κατοχής. Εδώ πρόκειται, λοιπόν, από νομική σκοπιά για ενοχή εκ συμβάσεως. Άρα η αντίστοιχη εκ της συμβάσεως απαίτηση της Ελλάδας είναι ενδοσυμβατικής και όχι αδικοπρακτικής προέλευσης.
Α. Σ’ αυτήν την απαίτηση προστίθενται ποσά τα οποία προκύπτουν από συναφείς προς τη δανειακή σύμβαση αιτίες, όπως είναι ιδίως οι τόκοι υπερημερίας λόγω μη έγκαιρης εξόφλησης.
Β. Για την απαίτηση αυτή δεν τίθεται ούτε θέμα παραγραφής ούτε θέμα παραίτησης. Τίθεται μόνο ζήτημα συνολικού υπολογισμού της ως σήμερα. Ας σημειωθεί ότι η ελληνική θέση γίνεται νομικώς τόσο περισσότερο ισχυρότερη, όσο ήδη από την κατοχική περίοδο είχε αρχίσει η αποπληρωμή του δανείου, σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά κατά καιρούς.
ΙΙ. Και, δεύτερον, με τις αποζημιώσεις λόγω ανθρώπινων θυμάτων και υλικών καταστροφών στην Ελλάδα από τις δυνάμεις κατοχής.
Α. Επισημαίνω πριν απ’ όλα ότι το 1946, στη Διάσκεψη των Παρισίων, είχε προσδιορισθεί ένα –κατά προσέγγιση- ποσό τέτοιων αποζημιώσεων προς την Ελλάδα ύψους 7,5 δισ. δολαρίων.
Β. Κυρίως δε τονίζω με έμφαση ότι το 1953, με τη Συμφωνία του Λονδίνου, δεν «χαρίσθηκαν» στη Γερμανία οι οφειλές της λόγω πολεμικών αποζημιώσεων, όπως η γερμανική πλευρά «τεχνηέντως» φαίνεται να διατείνεται. Η Συμφωνία αυτή απλώς έθεσε «σε αδράνεια» τις οφειλές της Γερμανίας ως την υπογραφή, κατά το Διεθνές Δίκαιο (Δίκαιο του Πολέμου) «Συμφώνου Ειρήνης» μεταξύ της τελευταίας και των Δυνάμεων που νίκησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται νομικώς για ένα είδος «αναβλητικής αίρεσης» (latosensu) σχετικά με την εξόφληση των υποχρεώσεων της Γερμανίας, επειδή τότε θεωρήθηκε ότι αυτή δεν διέθετε –πρωτίστως λόγω της διαίρεσής της σε Δυτική και Ανατολική- την κατά το διεθνές δίκαιο απαιτούμενη πολιτειακή υπόσταση για ανάληψη και εκπλήρωση συναφών υποχρεώσεων.
1. Τούτο –ήτοι η ικανότητα σύναψης «Συμφώνου Ειρήνης»- επήλθε το 1990. Όταν μετά την επανένωση της Γερμανίας η τελευταία απέκτησε ενιαία νομικώς πολιτειακή υπόσταση και κυριαρχία. Ειδικότερα το 1990 υπογράφηκε το λεγόμενο «Σύμφωνο 2 + 4» μεταξύ της ενωμένης πλέον Γερμανίας και ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Γαλλίας και Αγγλίας.
2. Γίνεται δε σήμερα γενικώς και επισήμως δεκτό –και de facto το έχει αποδεχθεί και η Γερμανία, αφού στη βάση αυτή στηρίζει την εν γένει κυριαρχία της- ότι το ως άνω Σύμφωνο επέχει τη θέση του «Συμφώνου Ειρήνης» που περιγράφει, κατά το Διεθνές Δίκαιο, η προαναφερόμενη Συμφωνία του Λονδίνου του 1953. Και τούτο διότι μόνον έκτοτε η Γερμανία μπορούσε να υπογράψει ένα τέτοιο «Σύμφωνο», δεδομένου ότι μόνο τότε, όπως ήδη τόνισα, απέκτησε την ενότητά της και την ενιαία κυριαρχία της μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γ. Το «Σύμφωνο 2 + 4» καλύπτει, λόγω της νομικής φύσης του αλλά και γενικότητάς του, και τα μη συμβαλλόμενα πλην όμως παθόντα από την γερμανική κατοχή κράτη, όπως η Ελλάδα. Είναι δηλαδή νομικό κείμενο γενικής εφαρμογής.
Δ. Η από ελληνικής πλευράς νομική βάση των αποζημιωτικών απαιτήσεων κατά της Γερμανίας βρίσκει σταθερό έρεισμα κυρίως στις διατάξεις του άρθρου 3 της Δ΄ Σύμβασης της Χάγης του 1907, οι οποίες κωδικοποίησαν και τις ως τότε διατάξεις του Δικαίου του Πολέμου. Κατά τις διατάξεις αυτές «ο εμπόλεμος όστις ήθελε παραβιάσει τας διατάξεις του Κανονισμού θα υποχρεούται, αν συντρέχει λόγος, εις αποζημίωσιν, θα είναι δε υπεύθυνος δια πάσας τα πράξεις τας διαπραχθείσας υπό των προσώπων των μετεχόντων της στρατιωτικής του δυνάμεως». Επέκεινα οι διατάξεις των άρθρων 46 και 47 του «Κανονισμού Νόμων και Εθίμων του Πολέμου στην ξηρά», ο οποίος είναι προσαρτημένος στη Δ΄ Σύμβαση της Χάγης του 1907, καθιερώνουν και τις δύο θεμελιώδεις αρχές του Δικαίου του Πολέμου, ήτοι τις αρχές της προστασίας του σεβασμού του Ανθρώπου και της ατομικής ιδιοκτησίας. Όλες αυτές τις αρχές επικαιροποίησε η απόφαση του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης του 1946.
1. Αυτό είχε αποδεχθεί, έναντι της ελληνικής Κυβέρνησης, επισήμως το 1965 ο τότε Καγκελάριος ΛούτβιχΈρχαρτ.
2. Ο ίδιος δε είχε τότε μιλήσει για επανορθώσεις ύψους 500 εκ. γερμανικών μάρκων.
ΙΙΙ. Η σχετικώς πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, με την οποία απορρίφθηκε ιταλικό αίτημα –υπήρχε και παρέμβαση Ελλήνων διαδίκων- για πολεμικές αποζημιώσεις έναντι της Γερμανίας, ουδόλως αλλάζει τα προαναφερόμενα νομικά δεδομένα και επιχειρήματα υπέρ της Ελλάδας. Και τούτο διότι η ως άνω απόφαση εκδόθηκε ύστερα από προσφυγή ιδιωτών. Τώρα γίνεται λόγος για απαιτήσεις του Ελληνικού Κράτους, κατά το Διεθνές Δίκαιο, τόσο για εξόφληση του κατοχικού δανείου όσο και για την καταβολή αποζημιώσεων λόγω των «πεπραγμένων» των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής.
Α.Σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς, το ελάχιστο των κατά τα προαμνημονευόμενα ελληνικών απαιτήσεων έναντι της Γερμανίας είναι σήμερα, περίπου, 60 δισ. ευρώ από το κατοχικό δάνειο και 110 δισ. ευρώ λόγω αποζημιώσεων. Ήτοι σύνολο, περίπου, 170 δισ. ευρώ. Αλλ’ αυτό είναι θέμα ειδικότερου υπολογισμού, ο οποίος θα γίνει με την επιμέλεια των αρμόδιων ελληνικών κρατικών αρχών.
Β. Και κάτι τελευταίο: Η σημερινή ευρωπαϊκή συγκυρία, η οποία χαρακτηρίζεται και από την ανάγκη οριοθέτησης των υποχρεώσεων των χωρών της ευρωζώνης ως προς την επίτευξη βασικών δημοσιονομικών στόχων –μεταξύ των οποίων προέχουσα θέση κατέχει το δημόσιο χρέος κάθε χώρας-μέλους- επιβάλλει και την επίλυση των μεταξύ των χωρών αυτών κάθε είδους συναφών διαφορών, με βάση το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο.»