Ηράκλειτος: «Κανένας δεν περπατά στο ίδιο ποτάμι δυο φορές. Διότι το ποτάμι δεν είναι ποτέ ίδιο αλλά ούτε κι ο άνθρωπος».

Ο Ηράκλειτος έζησε περίπου τον 5ο με 6ο π.Χ. αιώνα στην Έφεσο. Ονομάστηκε “Σκοτεινός” όχι γιατί ήταν, αλλά επειδή τα γραπτά του ήταν δύσκολο να τα κατανοήσουν. Ήταν μύστης της Γνώσης και της Σοφίας και αναζητητής την Αλήθειας. Πίστευε πως μόνο εκείνος που έχει γνώμονα την αναζήτησή της, μπορεί να γίνει πλήρως αφυπνισμένος αλλά και να ζει τη ζωή σε πληρότητα.

Δεν είχε μαθητές, ούτε σχολή. Κι όμως, η επίδρασή του ήταν άκρως σημαντική για την εξέλιξη τόσο της αρχαιοελληνικής, όσο και της δυτικής σκέψης. Παρακάτω, 12 από τα πιο δυνατά του γνωμικά – σκαλοπάτια αντίληψης.
12 δυνατά γνωμικά – σκαλοπάτια αντίληψης
1. Η μόνη σταθερά είναι η αλλαγή. Και στην αλλαγή βρίσκουμε τον Σκοπό
Τα πάντα ρέουν λοιπόν. Ό,τι μένει στάσιμο, πεθαίνει. Τα νερά που λιμνάζουν δεν έχουν καμία σχέση με εκείνα που κινούνται. Η ζωή επιβραβεύει την κίνηση, την εξέλιξη και την προσαρμοστικότητα. Το περιβάλλον επηρεάζει εσένα κι εσύ το περιβάλλον. Στην αλλαγή, άρα στην αλχημεία, μετουσίωση ή μετατροπή, βρίσκουμε το νόημα. Έναν θυμό μπορείς να τον μετατρέψεις σε άσκηση. Ένα πόνο να τον μετουσιώσεις σε μάθημα και έμπνευση. Μια χαρά σε δημιουργία. Η δυνατότητα αυτή είναι έμφυτη σε όλους μας. Το μόνο που μπλοκάρει την ροή είναι το εγώ, οι εσωτερικές αντιστάσεις και οι προσκολλήσεις. Όλα αλλάζουν, κι αυτό είναι το μόνο σταθερό. Εκτός από τις Αρετές και τους Συμπαντικούς Νόμους.
2. Το μεγαλύτερο κομμάτι της μάθησης δεν διδάσκει κατανόηση
Η σοφία και η κατανόηση είναι η μετατροπή της γνώσης. Σκέτη γνώση είναι σχεδόν άχρηστη. Η αξιοποίησή της είναι εκείνη που σε αναβαθμίζει. Ο Νους δεν είναι ένας σκληρός δίσκος που αποθηκεύεις πράγματα. Αυτό είναι δουλειά που την κάνει έτσι κι αλλιώς το υποσυνείδητο αυτόματα. Η μνήμη και η δυνατότητα του νου σου, είναι για να επεξεργάζεται, όπως και η ROM του υπολογιστή. Η επεξεργασία της γνώσης και η μετατροπή της σε συνειδητότητα είναι το κλειδί.
3. Κανένας δεν περπατάει στο ίδιο ποτάμι δυο φορές. Διότι το ποτάμι δεν είναι ποτέ το ίδιο, αλλά ούτε κι ο άνθρωπος
Το νερό σε ένα ποτάμι είναι πάντα διαφορετικό. Νέο. Είσαι το αποτέλεσμα των προηγούμενων εμπειριών σου. Κάθε στιγμή, κάθε εμπειρία, σκέψη, συναίσθημα προσθέτει ένα νέο συστατικό στο ποιος είσαι. Το σώμα σου συνεχώς αντικαθιστά παλιά κύτταρα με νέα. Άρα, κάθε στιγμή είσαι και μπορείς να είσαι ένας διαφορετικός άνθρωπος. Η αντίσταση στην αλλαγή και στο μάθημα είναι αυτή που σου προκαλεί την επανάληψη. Να βιώνεις τα ίδια και τα ίδια. Βαθιά θεμέλια προφανώς ευθύνονται για τους αυτοματισμούς σου.
Ο Τόνυ Ρόμπινς μιλάει για αυτό ακριβώς με ένα διαφορετικό παράδειγμα: το γκολφ. Αν κοιτάξεις στο τώρα σου, μισή μοίρα αριστερά ή δεξιά στον τρόπο που θα χτυπήσεις με το μπαστούνι σου, θεωρείς πως είναι μηδενική διαφορά. Αν το χτυπήσεις δυνατά και παρατηρήσεις μακριά (στον χρόνο) που θα προσγειωθεί, η απόκλιση θα είναι τεράστια. Δεν είναι μόνο οι ριζικές αλλαγές ή τα σοκ που σε αλλάζουν, αλλά και οι μικρές καθημερινές αλλαγές πίσω από την κάθε επιλογή σου. Μη φοβάσαι καμία επανάληψη κατάστασης. Ακόμα και να μοιάζει με κάτι από το παρελθόν, έχει έρθει είτε σαν τεστ, είτε για να σου δείξει ένα μάθημα που δεν έχεις πάρει. Δεν είσαι πια ο ίδιος άνθρωπος. Άρα, το αποτέλεσμα και η εμπειρία μπορεί να είναι διαφορετική. Αρκεί να την βιώσεις από τη νέα σου εκδοχή. Είναι πολύ σημαντικό να το καταλάβεις.
4. Δεν είναι ποτέ αργά για να αναζητήσεις έναν νέο κόσμο
Ο Ηράκλειτος γνώριζε πως μιας και η αλλαγή είναι η μόνη σταθερά, δεν είναι ποτέ αργά για να μπορέσεις να αλλάξεις το ποιος είσαι. Και κατ’ επέκταση τη ζωή σου. Αν το όραμά σου είναι δυνατό, έρχεται από το κέντρο σου (όχι από το εγώ), κι αν πιστέψεις σε εσένα, δεν είναι ποτέ αργά για τίποτα σε ό,τι είναι εν ζωή. Δεν σου αρέσει η δουλειά σου; Άλλαξε. Δε σου αρέσει που μένεις; Μετακόμισε. Δε σου αρέσουν οι παρέες σου; Δημιούργησε νέες.
Δεν σου αρέσει το σώμα σου; Δούλεψε το. Προφανώς και μιλάμε υπό το πρίσμα σκέψης του Ράινχολντ Νίμπουρ: “Θεέ μου χάρισέ μου την ηρεμία για να δεχτώ τα πράγματα που δεν μπορώ ν’ αλλάξω, το κουράγιο για ν’ αλλάξω τα πράγματα που μπορώ και τη σοφία για να μπορώ να διακρίνω τη διαφορά”. Το μόνο που στέκεται ανάμεσα σε σένα και την αλλαγή, είναι η διαφορά κόστους που είσαι διατεθειμένος να πληρώσεις, μεταξύ του να αλλάξεις, ή να παραμείνεις στα ίδια. Το προηγούμενο ξαναδιάβασέ το.
5. Η ψυχή βάφεται με το χρώμα από τις σκέψεις της
Η πραγματικότητα είναι κοινή για όλους, σαν γεγονότα. Το πως την αντιλαμβάνεσαι έχει να κάνει μόνο με τα φίλτρα μέσα από τα οποία την ζεις. Τα πιστεύω και τις πεποιθήσεις σου. Τον τρόπου που βλέπεις τις καταστάσεις. Αντίστοιχα, έχεις ως αποτέλεσμα υψηλές, χαμηλές δονήσεις, ή απάθεια μέσα σου. Αν πας να αλλάξεις το σύνολο της πραγματικότητας, μάλλον δε θα τα καταφέρεις. Αν αλλάξεις τα πρίσματά σου, θα καταφέρεις να την βιώσεις διαφορετικά. Κάνοντάς το αυτό σαν σύνολο η ανθρωπότητα, τότε θα μπορέσει να αλλάξει την πραγματικότητα.
6. Το περιεχόμενο του χαρακτήρα σου είναι δική σου επιλογή. Μέρα με τη μέρα, αυτό που επιλέγεις, σκέφτεσαι, και κάνεις, είναι αυτό που τελικά γίνεσαι
Έχει ενδιαφέρον, πως ενώ ο Ηράκλειτος έζησε στην Έφεσο, και ο Λάο Τσε στην Κίνα σε παρόμοια χρονική περίοδο, συναντιούνται στην κοινή σκέψη: “Πρόσεχε τι σκέφτεσαι, γιατί αυτό γίνεται το πεπρωμένο σου”, αλλά και “Ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι ο θεός του πεπρωμένου του“. Οι σκέψεις επηρεάζουν τα συναισθήματα, τις πράξεις, την καθημερινότητα και κατ’ επέκταση την ζωή σου. Έχεις πάντα μέσω ελεύθερης βούλησης την δύναμη της επιλογής. Σχεδόν σε οτιδήποτε. Άρα, είναι στο χέρι σου να διαμορφώσεις τόσο τον χαρακτήρα σου, όσο και τελικά το βίωμά σου στην συνολική πορεία. Το “έτσι είμαι εγώ και σ’ όποιον αρέσω” καταλαβαίνεις πως φράζει την όποια εξέλιξη, και κατά συνέπεια την όποια δύναμη πάνω στο πεπρωμένο σου.
7. Όλα είναι γραμμένα
Μία από τις φιλοσοφίες που τον κατέστησαν γνωστό είναι και εκείνη του Νόμου των Αντιθέτων. Έτσι, το “Εστιν ειμαρμένα πάντα”, έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με την συλλογιστική της προηγούμενης σκέψης. Είτε μια Ανώτερη Δύναμη, είτε η ίδια η Ψυχή, έχει προδιαγράψει την πορεία των γεγονότων της. Υπό αυτή την αντίληψη, αν δεχτείς πως για κάποιο λόγο συμβαίνουν όλα, και αναζητήσεις τον κάθε λόγο, τότε μπορείς να ζήσεις με αποδοχή, γαλήνη και συνεχή εξέλιξη. Η ανακάλυψη του λόγου συνήθως έρχεται αφού περάσει η μπόρα ή το όποιο γεγονός. Άρα θα χρειαστείς αποδοχή και πίστη σε ότι συμβαίνει. Μια χρυσή τομή ανάμεσα στα δύο ενδεχομένως να είναι μια προσέγγιση.
8. Όλα είναι ένα
Ο Ηράκλειτος φαίνεται πως από τότε γνώριζε αυτό που πλέον ακούμε συχνά στις μέρες μας. Μιλάμε τόσο για την θεωρία συστημάτων αλλά και την κοινή Ουσία που διέπει τα πάντα κάτω από τον μανδύα της ύλης που αντιλαμβανόμαστε ως φυσικότητα. Από το πέταγμα της πεταλούδας και την θεωρία του Χάους, μέχρι το πως το μέσα μας αντανακλά το έξω από εμάς αλλά και τα κύματα φωτός που είναι κάτω από τα υποατομικά σωματίδια της ύλης. Με αυτή την γνώση, ίσως μπορέσουμε να συμφιλιωθούμε με την ιδέα, αλλά και να δούμε, ότι στο σύνολο σαν ανθρωπότητα ό,τι βιώνουμε, είναι μια αντανάκλαση του τι συνολικά συμβαίνει μέσα μας.
9. Οι αφυπνισμένοι μοιράζονται έναν κοινό κόσμο. Αλλά όσοι κοιμούνται λοξοδρομούν σε υποκειμενικούς
Πολλές είναι οι διδασκαλίες που μιλούν για των κόσμο τον ιδεών, τα αρχέτυπα, αλλά και τα μορφογεννητικά πεδία. Όσο αφυπνίζεσαι και υπερβαίνεις την ύλη, αν δεν “χαθείς”, και παράλληλα διατηρείς την άγκυρά σου σε αυτήν, διαπιστώνεις πως όσο πλησιάζεις “εκεί”, τόσο λιγότερα γνωρίζεις, ενώ η Αλήθεια γίνεται όλο και πιο αντικειμενική. Άρα, κοινή. Αυτό που πρέπει να προσέχεις, είναι πως το “γήινο εγώ” έχει κι ένα αδερφάκι, το “πνευματικό εγώ”, το οποίο το γνωρίζεις καθώς ανεβαίνεις τα αντίστοιχα σκαλοπάτια.
10. Τα γαϊδούρια προτιμούν να τρώνε σκουπίδια παρά χρυσό
Δε φταίνε τα γαϊδούρια που δεν τρώνε τον χρυσό που προσφέρεις. Αλλά εσύ που σπαταλάς ανούσια κάτι που δεν μπορούν να λάβουν. Θα μπορούσε να θεωρηθεί αμαρτία (ψυχική αστοχία) το να σπαταλάς χρόνο και ουσία σε κάτι μη ωφέλιμο ή σε κάποιον που δεν θέλει ή δεν μπορεί να λάβει στη συγκεκριμένη φάση αυτό που μπορείς να δώσεις. Όταν παράλληλα κάποιος άλλος διψάει για αυτό ή το έχει πραγματικά ανάγκη. Είναι η αντίστοιχη παραβολή που λέει ο Μέγας Διδάσκαλος για την κάθε σπορά: “Άλλοι έπεσαν σε πετρώδες έδαφος που δεν είχε πολύ χώμα κι αμέσως φύτρωσαν, γιατί το χώμα ήταν λιγοστό. Μόλις όμως ανέτειλε ο ήλιος, κάηκαν, κι επειδή δεν είχαν ρίζες ξεράθηκαν. Άλλοι σπόροι έπεσαν στ’ αγκάθια, κι όταν τ’ αγκάθια μεγάλωσαν τους έπνιξαν και δεν καρποφόρησαν”. Το χρέος της διάκρισης είναι δικό σου.
11. Η παιδεία είναι άλλος ένας ήλιος για τους μορφωμένους
Το Φως είναι η γνώση, η επίγνωση, η αντίληψη, το πόσο γνωρίζεις και αναγνωρίζεις τον εαυτό σου με τα καλά και τα κακά. Σκοτάδι είναι η απουσία του, δηλαδή το να λειτουργείς αντιδραστικά, μηχανικά χωρίς να έχεις την αντίληψη αλλά και χωρίς να έχεις τον έλεγχο. Να επιτρέπεις δηλαδή σε σκέψεις συναισθήματα και καταστάσεις να σε κυριεύουν. Κι έτσι αντί να δρας, αντιδράς. Η παιδεία λοιπόν είναι ένας ακόμα Ήλιος, από τον οποίο φωτίζεσαι. Και όσο της επιτρέπεις να κατοικεί και να ποτίζει το μέσα σου, τόσο αυξάνεται το φως σου. Παιδεία δεν είναι η συσσώρευση γνώσης, αλλά η μετατροπή της σε σοφία και συνείδηση.
12. Η Μέρα και η Νύχτα είναι ένα. Το Καλό και το Κακό είναι ένα. Η Αρχή και το Τέλος ενός κύκλου είναι το ίδιο
Στο δίπολο των αντιθέτων που ζούμε, το κλειδί είναι να καταλάβουμε πως όλα επικοινωνούν, είναι συνδεδεμένα, και είναι στο χέρι μας το πρόσημο μέσα από το οποίο θα βιώσουμε. “Αγαθόν και κακόν ταυτόν”. Η μπαταρία έχει έναν θετικό και έναν αρνητικό πόλο. Η ουσία είναι στο ρεύμα. Η διαφορετικότητα είναι αυτή που δημιουργεί την τάση, και άρα την κίνηση. Το νερό στα άκρα του πριν εξατμιστεί ή παγώσει και αλλάξει μορφή, είναι ζεστό ή κρύο. Η θερμοκρασία είναι αυτή που το διαφοροποιεί. Η ουσία του είναι ίδια, υδρογόνο και οξυγόνο. Το σώμα είναι αρσενικό και θηλυκό, σε σπάνιες εξαιρέσεις ερμαφρόδιτο.
Η στολή αυτή σαν κράμα ξεκινάει ως θηλυκό και για τους άντρες και για τις γυναίκες. Μετά από κάποια περίοδο κύησης λαμβάνει την τελική μορφή (φύλο). Η ενέργεια είναι ίδια. Ψυχή, ή συνειδητότητα. Θηλυκή ενέργεια (φροντίδα, δημιουργία), Αρσενική Ενέργεια (προστασία, σπορά). Η ουσία σε κάθε σώμα είναι η επιλογή / αποδοχή και η εξισορρόπηση ανάμεσα στις ιδιότητες της κάθε μίας.
Νύχτα, Μέρα. Απουσία Φωτός, Παρουσία Φωτός. Ανάμεσα στους κύκλους συμβαίνει η ζωή με οφέλη στο κάθε στάδιο. Γνωρίζοντας τα άκρα ή μέρος τους, έρχεται η επιλογή από συνείδηση. Ο σπόρος γίνεται δέντρο. Το δέντρο βγάζει φύλα. Τον χειμώνα τα φύλλα πέφτουν. Γίνονται λίπασμα και τροφή. Το δέντρο τρέφεται. Την άνοιξη βγάζει νέα φύλλα. Αν είναι καρποφόρο, οι καρποί τρώγονται, ή μετατρέπονται σε νέα δέντρα. Αν η φύση είναι σωστή, τότε η ζωή και ο θάνατος είναι μονάχα μια μετατροπή. Επιστρέφοντας πολλές φορές στο ίδιο σημείο του κύκλου, βλέπεις τα ίδια πράγματα με νέα οπτική από τις εμπειρίες που αποκόμισες ταξιδεύοντας. Όταν είσαι έτοιμος, μπορείς να μεταβείς σε έναν νέο κύκλο. Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, η Αρχή Διατήρησης της Ενέργειας νομοτελειακά μας δείχνει πως το μόνο που αλλάζει είναι η μορφή της.
Αν επιτρέψεις στην αντίληψή σου να αφομοιώσει αυτές τις παραδοχές, ο φόβος δεν θα μπορεί να ζήσει πια μέσα σου. Η δύναμη θα επιστρέψει. Και η συνειδητή αλλαγή στη ζωή σου πλέον θα εξαρτάται μόνο από εσένα. Το μυστικό του μύστη σπάει σε τρία επίπεδα: Το πρώτο είναι να κατανοήσεις τα άκρα. Το δεύτερο να διαλέξεις μεριά. Και το τρίτο, να τα υπερβείς. Και το Γινγκ, και το Γιανγκ, επιστρέφοντας στην Ενότητα. Μέχρι τότε, συνέχισε να προχωράς και να απολαμβάνεις τη διαδρομή.